Deelstepaanbieders relativeren ongevallencijfers: 'Meest veilige vervoersmiddel'

Verschillende deelstepoperatoren hebben in het Brussels Parlement hun visie op verkeersveiligheid gedeeld. Ze stellen zelf ook maatregelen voor om de deelstep veiliger te maken, maar van een helmplicht is niemand voorstander. "De deelstep is al het meest gereguleerde vervoersmiddel."

Zes van de acht actieve deelstepaanbieders in Brussel gingen in op de vraag van de commissie Mobiliteit om deel te nemen aan een reeks hoorzittingen over verkeersveiligheid. De commissie organiseert die hoorzittingen naar aanleiding van de laatste verkeersveiligheidsbarometer van Vias. "Daarin zagen we vooral een explosie van het aantal ongevallen met elektrische steps," verklaart commissievoorzitter Charlotte d'Ursel (MR).

In 2022 waren in Brussel ongevallen met e-steps goed voor ongeveer 1 op de 6 letselongevallen (18 procent). Het aantal letselongevallen met minstens één elektrische step was vorig jaar 726, tegenover 423 in 2021, een stijging met bijna 72 procent. Een onderscheid tussen privé- en deelsteps wordt er in die cijfers niet gemaakt, maar volgens verschillende deelstepaanbieders moeten ze in perspectief worden gezien.

'Vergelijkbaar met de fiets'

Zo verwees general manager van Dott in België Marien Jomier naar cijfers die de Europese sectorfederatie Micromobility for Europe gisteren gepubliceerd heeft. Die keek naar data van alle erkende aanbieders in België. "In 2022 waren er in België 3,3 ongevallen per miljoen kilometers die zijn afgelegd met een elektrische deelstep. Dat is 5,8 procent minder dan het jaar voordien," aldus Jomier. "Ik ga niet ontkennen dat er ongevallen gebeuren op de step, maar die wordt gediaboliseerd en dat wil ik tegengaan. De deelstep is het meest veilige vervoersmiddel op de openbare weg. De kans op een ongeval is vergelijkbaar met de fiets."

Ook bij andere operatoren als Voi, Tier en Lime was dat de teneur. "We relativeren de ongevallen niet. Elk ongeval is er eentje te veel, maar de stijging van het aantal ongevallen staat niet in verhouding met de stijging van het aantal ritten en gebruikers," zei Garance Lefèvre van Lime. "Bij ons vinden 99,995 procent van de ritten plaats zonder ongeval. En bij 79 procent van de ongevallen is er geen nood aan medische zorg." Aanbieders als Tier, Pony en Voi benadrukten dat er in Brussel nog nooit een dode is gevallen door het gebruik van hun steps.

'Onderrapportage volgens ziekenhuizen'

Verschillende parlementsleden hadden kritiek op de houding van een aantal deelstepoperatoren omtrent de verkeersongevallencijfers. "Ik vind dat sommigen hier wel erg licht over gaan," zei David Weytsman (MR). "Zeggen dat de step het veiligste vervoersmiddel is, is een wankele stelling," antwoordde Arnaud Verstraete (Groen).

Hij verwees net als Weytsman naar een eerdere hoorzitting. Toen werden onder meer dokters op de spoedafdeling van het Sint-Pietersziekenhuis gehoord. "In de ziekenhuizen vertelt men ons dat het aantal ongevallen veel hoger is dan de officiële statistieken. Van chirurgen hebben we gehoord hoe ze veel patiënten ontvangen met letsels in het gezicht, met vaak gevolgen voor de rest van hun leven. De gevolgen zijn systematisch erger dan bij fietsongevallen."

Omdat er veel discussie bestaat over de statistieken rond stepongevallen hielden zo goed als alle operatoren een pleidooi voor de oprichting van een Brussels observatorium van de micromobiliteit. De deelstepbedrijven zouden hun eigen data daarmee kunnen delen, om een beter zicht te krijgen op het gebruik van deelsteps. "Aan de hand van onze eigen data kunnen we de exacte locatie van ongevallen zien. Dat kan lokale overheden helpen om te weten waar gebruikers in gevaarlijke situaties terechtkomen," legde Yessin Aattache van Voi uit.

Volgens Lime komen tien van de twaalf straten waar in Brussel de meeste stepongevallen plaatsvinden overeen met zwarte verkeerspunten. Alle operatoren pleiten dan ook voor meer afgescheiden fietspaden.

Technologie

In Brussel maakt de deelstep sinds 2018 deel uit van het straatbeeld. Sindsdien is de sector sterk geëvolueerd. Zo zijn de voertuigen zelf veiliger geworden, menen de aanbieders. Terwijl de eerste generatie steps intussen in Polen gebruikt wordt, is Lime toe aan de vierde generatie deelsteps. "Onze eerste steps wogen 15 kilo, maar nu is dat al 30 kilo. Dat zorgt voor meer stabiliteit met grotere wielen en krachtigere remmen," klonk het bij Tier. De steps van Voi zijn daarnaast uitgerust met schokdempers en richtingsaanwijzers. "Bovendien zorgen wij als aanbieders voor verzekeringen en onderhoud. Elke step wordt bij ons na tien ritten gecontroleerd," aldus Marien Jomier van Dott.

Om de veiligheid van step- en andere weggebruikers te verbeteren, lijkt de sector in de eerste plaats naar technologie te kijken. Zo zijn alle operatoren in staat om de snelheid van een step te beperken vanop afstand, bijvoorbeeld in voetgangerszones. Dat wordt vandaag al gedaan. "In Tallinn beperken we de snelheid 's nachts overal tot 17 kilometer per uur, want dan vinden de zwaarste ongevallen doorgaans plaats. Je zou er ook over kunnen nadenken om de snelheid automatisch te beperken op gevaarlijke punten," stelde Marc Naether van Bolt voor, maar of dat laatste ook zinvol is, betwijfelen andere operatoren. Zo kan een tragere snelheid tot meer gevaar leiden als andere weggebruikers aan een veel hogere snelheid voorbij rijden.

Een andere maatregel die sommige operatoren als Pony, Bolt en Lime al toepassen zijn reactietests via de app na 22 uur tijdens de weekends. Wie een step wil ontgrendelen, moet dan door middel van een spelletje aantonen dat hij snel genoeg kan reageren en niet onder invloed is van alcohol of drugs. "Het is natuurlijk niet even effectief als een alcoholtest, maar we kunnen wel zeggen wanneer iemand niet in staat is om te rijden," aldus Guillem Leroux van het Franse Pony.

Daarnaast experimenteren een aantal aanbieders met technologie die in staat is om voetpaden te detecteren. Dat is het geval bij Lime en Voi. "In de laatste voertuigen die eraan komen zitten er camera's die kunnen zien wanneer iemand op een voetpad rijdt," zei Aatache van Voi. Hun steps beschikken, net als die van Pony, over sensoren die kunnen detecteren wanneer er meer dan één persoon op een step staat. Dat is niet alleen verboden, maar ook veel gevaarlijker dan alleen rijden. Guillem Leroux: "Volgens statistieken zou een op de vijf stepongevallen gebeuren met steps waar twee personen mee rijden. Dat zorgt voor een verminderde zichtbaarheid, minder stabiliteit en een langere remafstand."

Helmplicht

Sommige operatoren moedigen het gebruik van een helm aan door gratis of goedkopere ritten aan te bieden als gebruikers een selfie nemen met een helm op voor ze hun rit starten, maar voor een helmplicht staat niemand te springen. "De deelstep is al het meest gereguleerde vervoersmiddel," gaf Jomier van Dott aan. Volgens hem moeten de bestaande regels beter gehandhaafd worden en moeten de overheden meer werk maken van sancties voor gebruikers. Deelsteps uitrusten met nummerplaten, wat kan helpen bij de handhaving, is bespreekbaar.

Yessin Aattache: "Onderzoek heeft aangetoond dat er geen bewijs is dat de helmplicht de veiligheid sterker verbetert dan andere maatregelen. We moeten naar nul ongevallen gaan, ongeacht of iemand een helm draagt of niet. In Denemarken hebben we gezien dat de helmplicht tot 75 minder deelstepgebruikers leidt. De helm aanmoedigen, zoals in Noorwegen, heeft veel meer effect."

Volgens Tier zal de hervorming van de deelstepmarkt die er in Brussel aankomt voor veel verbetering zorgen. Het aantal zal fors omlaag gaan. Na de hervorming moeten er nog maar twee operatoren overblijven. "Minder steps betekent minder ongevallen. In Brussel zijn er veel te veel voertuigen," zegt François-Xavier Giraud, de Brusselse city manager van Tier. "Als er minder operatoren zijn, is er minder concurrentie. Wie overblijft kan dan veel meer investeren in veiligheidsmaatregelen, want dat kost allemaal veel geld, en het moet opbrengen om te kunnen investeren."

Arnaud Verstraete, zelf voorstander van de helmplicht, vindt het positief dat de deelstepoperatoren zelf initiatieven nemen, maar vindt dat ze nog verder moeten gaan. "In de vorige legislatuur zagen we de complete vrijheid voor deelsteps. Nu zijn er meer regels, maar het is niet genoeg. Ik hoor in mijn omgeving steeds meer stemmen opkomen om de steps te verbieden. Veel Brusselaars hebben het gehad. Ik nog niet, maar het is vijf voor twaalf. Tijd voor actie."