Lydia Peeters en Sven Gatz: 'De Ring, dat is niet zomaar wat beton bijleggen'

Vlaanderen wil de Ring rond Brussel – gedeeltelijk – verbreden, Brussel zegt njet. Brussel wil dan weer een eigen kilometerheffing invoeren, dik tegen de zin van Vlaanderen. Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters en haar Brusselse collega van Financiën Sven Gatz (beiden Open VLD) zien een uitweg. “Onderhandel en verbind de twee dossiers.”

Twee mobiliteitsdossiers leidden de voorbije jaren en zelfs decennia tot politieke splijtstof tussen Brussel en Vlaanderen: de verbreding – volgens Brussel – of optimalisering – volgens Vlaanderen – van de Ring en recenter de Brusselse kilometerheffing. Deze zomer was het weer van dat. Vlaanderen maakte zijn plannen voor de transformatie van de Ring bekend en vooral de Brusselse groenen toonden zich verbaasd. Gatz en Peeters nodigden uit voor een gesprek waarin ze oproepen om de patstelling te overstijgen.

Sven Gatz, u bent niet per se tegen een verbreding van de Ring.
Sven Gatz: Ik ga even terug in de tijd. Ruim tien jaar geleden circuleerden er nog scenario's voor een tunnel onder Brussel of zelfs een Ring op de Ring … Uiteindelijk werd dat niet realistisch bevonden en werd gekozen een verbreding. Wat vandaag voorligt, is dat strikt gezien zelfs niet. Slechts op 25 procent van het totale grondgebied waar Vlaanderen voor bevoegd is, is er een verbreding, voornamelijk tussen de E40 en de A12. Op de andere plaatsen ging de keuze naar veilige inrichting en een betere doorstroom.
Tegelijk is er een maximale ontharding. Vlaanderen heeft de laatste vijf jaar veel gedaan om tot een aanvaardbare optimalisering van de Ring te komen. Als je dan tot op het einde blijft zeggen dat je daar niet mee akkoord gaat ... Ja, op een gegeven moment begin je eraan, hé. Wij zouden graag een poging doen om een aantal belangen van de twee gewesten beter op elkaar af te stemmen voor het zover is.

Ook de gemeente Jette, waar Open VLD in de meerderheid zit, zegt dat er weinig overleg is geweest.
Gatz: Jette is een geval apart. Een goede doorstroming is nodig om het Good Move-plan in Brussel goed te kunnen uitvoeren. Gaandeweg gaan we naar meer autoluwe wijken in Brussel, dat is de bedoeling, maar om die autoluwe binnenstad mogelijk te maken, moet de doorstroming op de Ring zo goed mogelijk zijn. En dan gaat het over het stuk waar wel een verbreding is. De passage langs Jette is daar inderdaad de laatste knoop, en ik denk dat we die kunnen ontwarren. Ten eerste wordt het Laarbeekbos gespaard. Verder komt er een ecoduct van tientallen meter, dat het bos verbindt met de velden van Wemmel en Relegem. Dat is absoluut een meerwaarde. Tot slot zal de berg op de Ring weggenomen worden: dat stuk wordt verzonken in de grond. Dat betekent minder hinder.

Maar wel meer asfalt ter hoogte van Jette.
Gatz: Dat maakt deel uit van die 25 procent waar verbreed wordt.

Jette maakt zich vooral zorgen over de afritten, die tot meer verkeer kunnen leiden.
Gatz: Daar kom ik nog op. Ik vind het niet correct dat er gezegd wordt dat er in Jette niks gebeurt. Het omgekeerde is waar: het plan dat vandaag voorligt, is veel beter dan dat van vijf jaar geleden en zelfs beter dan de huidige situatie. Maar ik begrijp wél dat de Jettenaren en het schepencollege ongerust zijn over het afrittencomplex. Doordat je Wemmel-Bockstael sluit – vanuit verkeersveiligheidsoogpunt is dat logisch, het is de plek waar de meeste ongevallen gebeuren – kan er meer verkeersdruk komen bij ons in Jette. Mijn oproep aan de collega's in Jette is: onderhandel daarover. Het volstaat niet om de plannen op te vragen en vervolgens te zeggen dat je niet akkoord gaat. Ik vrees voor een scenario waarbij Jette niet mee onderhandelt, en Vlaanderen en ook het Brussels Gewest dan vroeg of laat zeggen: 'Zo zal het zijn.' Nu zijn er nog hefbomen. Over dat afrittencomplex is de discussie bijvoorbeeld nog maar net begonnen.

Peeters: Met de Stad Brussel bereikten we wel een compromis over de toegankelijkheid van Neo. Dat willen we ook met Jette doen. Rond de Ring zijn er duizend ongevallen per jaar, daar moeten we vanaf. Wij willen een modal shift. Er komt verharding, wordt er steeds weer gezegd, maar wij gaan ook voor veel ontharding: 85 hectare. Ecologische barrières worden weggewerkt, met ecoducten en waterbuffering. Het is niet zomaar even wat beton bijleggen.

Hebben het Gewest en de gemeente Jette eigenlijk een formele hefboom om te zeggen dat er niets mag veranderen? Een stukje Ring ligt daar op Brussels grondgebied.
Gatz: Volgens mij niet. En trouwens, het Gewest is hierover verdeeld. Ik ben zeker niet de enige minister die vindt dat er een deal moet gevonden worden met Vlaanderen om de Ring te optimaliseren. Ministers die dat niet vinden zullen ook geen mandaat hebben om eenzijdig juridische stappen te zetten. Maar ik vind het voorbarig om daarover te praten.

Meer autocapaciteit zuigt meer verkeer aan, dat is al aangetoond. Is het dan geen kwestie van tijd voor de Ring weer vol zit?
Gatz: Dan komen we bij dat tweede dossier. Dan moet je kijken hoe je het mobiliteitsgedrag nog kan reguleren (het rekeningrijden, red.).
Peeters: We riskeren geen aanzuigeffect, daar heeft de Werkvennootschap simulaties over. Je krijgt dan ook meer duurzame alternatieven. Alleen al deze legislatuur hebben wij ruim 300 miljoen euro geïnvesteerd in fietsinfrastructuur, fietsbruggen en fietssnelwegen. Er zijn de drie nieuwe tramlijnen van het Brabantnet, de hoppinpunten om over te stappen op het openbaar vervoer ...

Het is dan de bedoeling om de alternatieven deze legislatuur af te werken en het rekening­rijden de volgende legislatuur te realiseren?
Peeters: Rekeningrijden mag niet beperkt worden tot één gewest. Het beste voorbeeld is de kilometerheffing voor vrachtwagens. die is met de drie gewesten gerealiseerd, we kunnen dus wel degelijk samenwerken. Maar je kan alle Vlaamse pendelaars die hier werken geen extra belasting opleggen zonder afbouw van de bestaande. Dus moet je het koppelen aan een taxshift.

U zegt dat er eerst alternatieven moeten zijn, maar is dat niet een beetje een dooddoener?
Peeters: Nee, want we zijn er volop mee bezig. Kijk naar de fietsbruggen en fietssnelwegen die erbij komen. Allemaal om het aanzuigeffect van de fietsen in Brussel volop te faciliteren. Als je van Leuven naar Brussel amper twintig kilometer moet afleggen, maar daarvoor een uur in de file staat, zullen veel mensen voor de fiets kiezen.

Gatz: Kijk ook naar het tijdsperspectief. Er gebeurt al heel veel en grote mobiliteitswerken duren al snel tien jaar. Dat zal ook zo zijn voor de werken aan de Ring. Het is zoeken naar een momentum – en dat zal niet voor de verkiezingen te zijn, want daarvoor is het allemaal te delicaat – om te bekijken: hoe kunnen we het goede idee van de taxshift en de kilometerheffing dat wij hebben, breder uitbreiden? Of dat nu gebiedsdekkend is voor heel België dan wel voor de metropolitane regio, dat weet ik niet. De Waalse vrienden hebben wat koudwatervrees, maar in Vlaanderen is al heel wat huiswerk gebeurd.

Dus zonder Wallonië?
Gatz: Heel België is het ideaal, maar ik kijk liever naar wat je al kan doen met de partners die vooruit willen.

We begrijpen: er is geen kans meer dat SmartMove deze legislatuur wordt ingevoerd.
Gatz: Theoretisch is er nog een kans, in de regering zijn er voor- en tegenstanders. Boven op alle mobiliteitsaspecten die we hier bespreken is er natuurlijk ook nog de koopkrachtcrisis, die een en ander nog delicater maakt.
Mochten we hier op korte termijn mee verder gaan, kom je hoe dan ook in een juridisch moeras met belangenconflicten en plots zijn er dan verkiezingen. Als je dan op de knop duwt en SmartMove invoert, dan lijkt me dat nogal geriskeerd. Ook al omdat het systeem hier niet vlekkeloos zal werken in het begin. Daarom testen we het nu al, eerst met een klein panel van 500 tot 1.000, in het voorjaar hopelijk met duizenden of tienduizenden, liefst ook met Vlamingen en Walen. Op die manier hopen we zowel technologisch als qua sensibilisering het draagvlak te vergroten. Op een gegeven moment moet je zeggen: 'We kunnen en zullen het doen.' Is dat binnen twee jaar en een half? Is dat binnen vier jaar? Dat weet ik niet.

Is er een deal denkbaar tussen Vlaanderen en Brussel waarbij de verbreding van de Ring verbonden wordt aan de invoering van de intelligente kilometerheffing?
Gatz: Er zijn gesprekken bezig om te zien of het een op het ander afgestemd kan worden. Die gesprekken werden in juli gevoerd tussen enerzijds Rudi Vervoort en Elke Van den Brandt, en anderzijds Jan Jambon en Lydia Peeters. Dat overleg moet hoe dan ook worden voortgezet. Die verbreding van 25 procent ligt voor Groen heel moeilijk. Daarom zeggen we: laat ons parallel ook kijken wat dat voor de kilometerheffing betekent. Op een gegeven moment moet je beseffen dat er een onderhandelingspakket ontstaat dat goed is, of goed genoeg. Er is veel veranderd de voorbije jaren in die Vlaamse plannen.
Peeters: Die kilometerheffing zal er komen, net zoals die voor vrachtwagens er gekomen is. Een slimme, gebiedsdekkende kilometerheffing gekoppeld aan een taxshift.