Bral: 'Overheid, stop met dieselvriendelijk fiscaal klimaat'

“Ik was graag begonnen met een vraag: wie kent iemand die aan kanker gestorven is? Of iemand met astma, allergieën of een hartziekte? Dat zou de ideale opstap zijn naar mijn boodschap: luchtvervuiling tast de gezondheid aan van ons allemaal.” En daarom, zegt Piet Van Meerbeek van de Brusselse Raad voor het Leefmilieu (Bral), moet het aantal (diesel)auto’s ferm omlaag.

Het probleem van fijn stof is complex. Het is een amalgaam van heel verschillende partikels, uit diverse bronnen. Een deel komt aanwaaien van ver, van het verkeer uit Parijs of de industrie in het Ruhrgebied. Een ander deel is puur natuur: stuifmeel, zand... En ten slotte is er een grote hap fijn stof dat ontstaat in een chemische reactie uit ammoniak die opstijgt uit landbouwmest. Lokale verkeersmaatregelen hebben daarom maar weinig effect op concentraties van fijn stof. En dus... vinden onze politici het niet zo nodig om krachtige maatregelen te nemen. Er is altijd wel een andere overheid die de klus kan klaren. Heel spijtig. Lokale verkeersmaatregelen zijn wel degelijk van groot belang voor uw en mijn gezondheid. Dat heeft te maken met twee andere boosdoeners, die we nu in het beklaagdenbankje roepen: stikstofdioxide (NO2) en roet.

Europese norm
Roet is één onderdeel van fijn stof, een relatief onbekend onderdeel bovendien. Er bestaat bijvoorbeeld wel een Europese norm voor fijn stof en een voor NO2, maar nog geen voor roet. Onderzoek wijst nochtans uit dat roet met grote voorsprong de meest kankerverwekkende stof in de lucht is. Ook het effect op astma en allergieën is aangetoond. Als we zeggen dat fijn stof de oorzaak is van vroegtijdig overlijden en een slechtere gezondheid, dan is dat in grote mate de schuld van roet. Black carbon gives fine particles a bad name.

Met NO2 en roet liggen de zaken simpel: het komt vooral van het verkeer hier, en voor het overgrote deel van dieselwagens. Als we iets kunnen doen aan het verkeer in en naar Brussel en aan het aandeel van dieselwagens daarin, dan zullen de concentraties van NO2 en dieselroet onmiddellijk sterk dalen. Anders gezegd: als niemand met een diesel rondrijdt, dan is onze lucht meteen veel properder.

Diepe treurnis, laten wij in Brussel nu net rijkelijk veel dieselroet in de lucht hebben. Het aandeel dieselwagens ligt hier zeer hoog. België heeft dan ook al jaren een uiterst dieselvriendelijk beleid. Accijnzen liggen hier een stuk lager voor diesel dan voor benzine. Zijn diesels dan niet beter voor het klimaat? Nauwelijks. Er komt inderdaad minder CO2 uit de uitlaat van dieselwagens, maar als je ook de uitstoot van het raffinageproces bekijkt, dan ziet het beeld er heel anders uit. Het verschil bedraagt dan nog maar zo'n vijf procent. Zo klein dat het niet opweegt tegen de enorme nadelen van diesel voor onze gezondheid.

Roetfilter
Overheden aller landen rekenen al jaren op nieuwe motortechnologie om onze lucht properder te maken. Zo moeten alle auto's vanaf 1 janua­ri 2015 voldoen aan de nieuwe normen 'Euro 6'. Eerst zien en dan geloven, zeggen wij dan. Ook de wagens met Euro 4 en 5 gingen een grote verbetering meebrengen, en daar is niks van in huis gekomen.

In het laboratorium voldoen de wagens aan de norm, maar echte rijomstandigheden zijn iets helemaal anders. Keer op keer blijken de nieuwe modellen veel meer uit te stoten in de praktijk dan tijdens de tests. Neem nu de roetfilter. In theorie vangt die het fijn stof in de uitlaat op. Om de zoveel kilometer worden alle roet- en andere partikels dan verbrand bij een extreem hoge temperatuur. De uitstoot is dan enkel CO2. Jammer genoeg kan dat alleen als je motor warm genoeg is, dus na een rit over grotere afstand en tegen hogere snelheid. Het is bekend dat auto's die vooral kortere afstanden doen, in de stad en in de file, vaak niet aan die temperaturen toekomen, zodat de roetfilter niet werkt.

Hogere BIV
Conclusie: we hebben hier en nu maatregelen nodig om onze gezondheid te beschermen. Die is te belangrijk om lijdzaam toe te kijken. En op andere landen of overheden hoeven we niet te rekenen. Onze ministers zullen het moeten doen. Zij zullen moeten zorgen dat we met z'n allen minder met de auto gaan rijden en meer met fiets of tram. Minder parkeerplaatsen, minder rijstroken, minder (bedrijfs)wagens... dat is wat onze longen nodig hebben. En wie toch een nieuwe wagen koopt, kiest beter niet voor diesel.

Er is goed nieuws: de Brusselse gewestregering heeft instrumenten in handen om iets in gang te zetten. Net op dit moment werken ze aan een nieuwe belasting op inverkeer­stelling (BIV). Da's de belasting die je eenmalig betaalt als je een auto koopt. Een fikse verhoging van die heffing is een eerste noodzaak. België heeft een extreem lage BIV: gemiddeld 664 euro per voertuig, terwijl dertien andere landen gemiddeld 1.079 euro heffen. Drie landen heffen zelfs meer dan 9.000 euro, zodat het wagenpark én de verkeershinder er beduidend minder groot zijn. Als wij die weg volgen, krijgen we met z'n allen een duidelijke stimulans om twee keer na te denken of we echt een auto nodig hebben. Het zou ook ons parkeerprobleem oplossen. Het Gewest kan dat compenseren door de forfaitaire en asociale gewestbelasting af te schaffen.

Ten tweede moet die BIV hoger voor wagens die veel fijn stof (roet) en NO2 uitstoten. Kleine wagens minder belasten dan dikke bakken, benzine minder dan diesel... Niet dezelfde bok schieten als de Vlaamse regering, dus. En beste ministers, vergeet de uitstoot tijdens de fabricage-, raffinage- en afvalfase niet of, in het geval van elektrische wagens, die van elektriciteitsopwekking.

-----------------
Piet Van Meerbeek is stafmedewerker Leefmilieu & Participatie bij de Brusselse Raad voor het Leefmilieu (Bral)