Manifestatie geweld tegen vrouwen: 'Meer capaciteit nodig in vluchthuizen'

De 53-jarige Eleonora, Nora voor vrienden, werd vermoord door haar ex-partner in haar eigen huis. Ze is één van 24 namen die op de lijst met femicides zijn beland in 2023. Op de Internationale dag tegen geweld op vrouwen komen 2.500 activisten samen om aandacht te vragen voor de veiligheid van vrouwen.

Het Europaplein voor het Centraal Station stroomt vol met vrouwen en mannen met kartonnen bordjes met leuzen. Op het podium staan vrouwen die de namen noemen van de vrouwen die zijn vermoord in België. Naast feministische organisaties zijn ook de politieke partijen PS, PTB, Ecolo en Les Engagés vertegenwoordigd.

Nora is de enige Brusselse vrouw die het afgelopen jaar werd opgenomen in de lijst met feminicides. Haar flatgenoot, Oussama, getuigde dat Nora en haar ex-partner "elke dag ruzie" hadden en dat de politie al meerdere keren tussen is gekomen. In de Franstalige pers is te lezen hoe hij in de gevangenis zat en na vrijlating, tegen de zin van Nora, opnieuw contact zocht.

'Ex kan partner soms niet loslaten'

“Partnergeweld stopt niet bij een verhuizing,” beaamt Yamina Zaazaa, directrice van een van de twee schuilhuizen voor vrouwen in Brussel, die bij de feministische mars aanwezig is. Ze legt uit dat ex-partners hun vrouw soms letterlijk niet kunnen loslaten, met de dood als gevolg. “Vrouwen zijn zich niet altijd bewust van het gevaar dat ze lopen,” zegt ze.

Het Brussels preventiehuis begeleidt elk jaar vijfhonderd vrouwen die gevaar lopen dat hun partner of ex-partner hen iets zal aandoen. Zaazaa is naar de betoging gekomen omdat er volgens haar te weinig gebeurt voor deze groep vrouwen, die regelmatig op de wachtlijst belanden terwijl hun hulpvraag urgent is. “We bestaan al 47 jaar, en in al die tijd is er heel weinig veranderd,” stelt ze vast.

“Vrouwen staan soms drie maanden op de wachtlijst en soms langer, vooral als het vrouwen met meerdere kinderen betreft,” zegt ze. “Kun je je dat voorstellen? Drie maanden moeten wachten, met gevaar voor eigen leven? Sommige vrouwen belanden op een niet-gespecialiseerde dienst, die hun veiligheid niet kan garanderen.”

Wachtlijst van drie maanden

Volgens Zaazaa is het duidelijk: de capaciteit in de opvanghuizen moet worden uitgebreid. Ook Justitie is te langzaam, daar maken daders volgens haar misbruik van. Ook worden de klachten volgens haar niet altijd serieus genomen. “Vrouwen leggen soms twintig klachten neer en er wordt geen gevolg aan gegeven.” Er moet volgens haar meer prioriteit gegeven worden aan vrouwen in gevaar.

De conventie van Istanbul, die in 2016 is geratificeerd door België, is daarover duidelijk: vrouwen die slachtoffers zijn van partnergeweld, moeten bescherming krijgen. “Ik ken de zaak van Nora niet, maar we zien heel vaak dat vrouwen na de scheiding veel gevaar lopen. Hun ex-partner accepteert de scheiding niet. Een recente breuk zou een verzwarende omstandigheid moeten zijn bij politie en justitie.”

Op dit moment staan ongeveer 15 mensen op de wachtlijst bij het Brusselse centrum. Vaak gaat het om vrouwen met kinderen die twee of drie maanden moeten wachten, soms langer. Alleen al om een afspraak te maken moeten ze al anderhalve week wachten. “We horen wel iedereen meteen en moeten helaas een selectie maken en ‘echt ernstige zaken.’ Voor laten gaan. Maar dat blijft altijd moeilijk in te schatten.”

Zaazaa wordt overstemd door de activisten van een generatie jonger, paarse sjaaltjes rond hun nek en paarse glitters op hun oogleden. Ze zingen ‘Nous sommes fortes, nous sommes fières et féministes et radicales et en colère’. Zo'n 2.500 mensen liepen mee met de stoet, die van het Centraal Station via de Kunstberg en het Justitiepaleis terugkeerde naar het Centraal Station.

Veel steun uit politiek

De stoet kan rekenen op steun uit alle politieke windstreken. Er wappert een vlag van Les Engagés, PS en Ecolo hebben een standje ingericht. PTB-lijsttrekker Françoise De Smedt trekt een spandoek voort. Ook de voorzitter van de Brusselse PS, Ahmed Laaouej, laat zich met een spandoek vereeuwigen, met aan zijn zij partijgenoot Leila Agic.

Hoewel half politiek Brussel meeloopt in de tocht, betekent dat niet dat er geen werk is voor deze regering om de veiligheid van vrouwen te verbeteren. Dat benadrukt Magalie Verdier, van de Liga van huishoudhulpen zonder papieren van vakbond CSC.

Werkneemsters zonder papieren

Voor vrouwen mét een verblijfsvergunning is het al ingewikkeld om een klacht neer te leggen., voor vrouwen zonder verblijfsvergunning is dat nog moeilijker. “Vrouwen die huishoudelijk werk doen, ervaren soms geweld op het werk”, legt Verdier uit. “Ze zijn helemaal niet beschermd: als ze een klacht indienen bij de politie, stuurt die hen direct naar een gesloten centrum.”

Om hoeveel vrouwen het gaat in Brussel, is moeilijk te zeggen. Maar Verdier haalt het cijfer van 150.000 mensen zonder papieren in België aan, zoals Charitas ooit vaststelde na onderzoek. Mogelijk zouden er dus in België rond de 75.000 vrouwen zonder papieren zijn. Van hen zou het grootste gedeelte in Brussel wonen en werken.Een deel van hen bevindt zich mogelijk – stelt Verdier - in een gevaarlijke situatie.

De Liga vraagt daarom om bescherming van aanklaagsters en aanklagers als ze misbruik melden van hun werkgever. Ook vragen ze de knelpuntberoepen uit te breiden met beroepen die door vrouwen worden uitgevoerd en tot slot de toegang openstellen tot beroepsopleidingen in de knelpuntsectoren voor werknemers zonder papieren.

"Het is een kwestie van politieke wil," zegt Verdier, verwijzend naar het voorbeeld van Zwitserland. "Het kanton Genève - vergelijkbaar met het Brussels Gewest - heeft werkvergunningen afgeleverd aan werknemers zonder papieren, terwijl men dat op nationaal niveau niet wilde. Maar ze hebben toch een pilootproject opgezet." Op zoiets hoopt Verdier ook. Want met een verblijfsvergunning is elke vrouw minder kwetsbaar, argumenteert ze. "Met een vergunning kunnen ze veel gemakkelijker een klacht indienen."

Zusters in de strijd

"Kom wat dichter bij elkaar," zegt Verdier dan in het Spaans tegen de twee groepjes vrouwen met spandoeken op de Kunstberg. De vrouwen met het spandoek van ‘MOC’ en ‘Angele D’ vormen nu één groep. “Ja,” zegt Verdier tevreden. De vakbond, die pleit voor rechten voor huishoudpersoneel gaat hand in hand verder met het feministische collectief Angela D, dat innovatieve woonoplossingen voorstelt. "Hermanas de luche." Zusters in de feministische strijd.