‘Brand Innovation was terreuraanslag’

Op 22 mei 1967 legt een catastrofale brand het Brusselse warenhuis Innovation aan de Nieuwstraat volledig in de as. 251 mensen komen om. Officiële oorzaak: ontvlamd gas uit een kapotte tl-lamp. "Geloof het niet," zegt VUB-prof Johan Swinnen. Hij verloor zijn beide ouders in de brand en weet zeker dat het geen ongeluk was, maar een terreuraanslag. Zo zeker, dat hij er een boek over schreef.

Happening – De aanslag in de Inno is geen academische publicatie, geen kille opsomming van staalharde bewijzen om het woord ‘ongeluk’ uit de geschiedenisboeken te wissen en te vervangen door ‘terreuraanslag’. In plaats daarvan werd het een roman, over de dertienjarige Hervé die zijn ouders verliest in de Innovation. Sounds familiar?

Vandaag is Swinnen VUB-prof en schrijver, maar in '67 was hij nog een dertienjarige Groene Michel-roker die een dag thuis moet blijven omdat hij stout was geweest. “Ik ben eraan ontsnapt dankzij mijn ouders, maar ik heb ze nooit meer iets kunnen zeggen. Zogezegd vanwege een kapotte tl-lamp. Geloof het niet.” Swinnen stelde woensdag zijn boek officieel voor in het Jubelpark.

Wraak op Amerika
De centrale these in het boek luidt dat linkse extremisten bommen zouden hebben laten ontploffen, om wraak te nemen om de Amerikanen en hun pafferige consumerende bondgenoten in het Brusselse shoppingparadijs.

Er was op de noodlottige dag net een Amerikaanse week bezig. “De hele Nieuwstraat was één grote Amerikaanse vlag,” aldus Swinnen. “De linkse groepering die toen in Brussel aanwezig was – in het boek noem ik ze Commune Ché – protesteerde eerst ludiek tegen de Amerikaanse Vietnamoorlog aan de Inno. Maar de directie negeerde hen en dan zijn ze snel geradicaliseerd.”

Zeer snel dan toch. Ze zouden aan ULB-studenten Chemie hebben gevraagd om stinkbommen te maken voor een grote actie in de Inno. Documenten uit het gerechtelijk onderzoek uit die tijd bevestigen bijvoorbeeld dat die studenten op de dag van de brand aan de radio gekluisterd waren terwijl ze wachtten op het nieuws, nog voor het was gebeurd. Een ander gerechtelijk verslag maakt melding van felicitaties van een Duitse beweging aan ‘de Belgische kameraden, die erin geslaagd zijn om de miserie van Hanoi even naar Brussel te brengen’.

‘Justitie is een schandvlek’
Om zulke details te verzamelen dook Swinnen decennialang in de gerechtelijke archieven. “Het justitiepaleis, het federaal parlement, privé-archieven, overal vond ik elementen die wijzen op een aanslag, een piste die ik in het begin trouwens nog niet in mijn hoofd had.”

Een doofpotoperatie dus. Maar waarom? “Het had met verzekeringen te maken. Die waren makkelijker te regelen als het een ongeluk was in plaats van een aanslag. Ze hebben het natuurlijk nooit gewild, maar het kwam de Inno-mensen ook goed uit om het Hortagebouw te kunnen vervangen door iets compleet nieuws, in het kader van de autovrije Nieuwstraat.”

Soldaten zonder spijt
In één van zijn gesprekken, waarvan hij de audio evenwel niet wil vrijgeven, vertelt een ex-militante het volgende aan Swinnen: “Ja, we hebben die bommen gegooid. Omdat we soldaten waren. Nadien voelden we ons verantwoordelijk, maar niet schuldig.”

Woensdag stelde Swinnen zijn boek officeel voor in het Jubelpark, komende maandag herdenkt hij mee de onfortuinlijke dag waarop het inferno naar de Nieuwstraat kwam en op 24 mei kijkt hij aandachtig naar de komst van Donald Trump. “Opnieuw komt Amerika naar Brussel en opnieuw zullen er mensen vieren en zullen er mensen protesteren. Grappig hoe de geschiedenis zich herhaalt.” Hopelijk dan toch niet volledig.