‘Brussel heeft zijn rug gerecht na de aanslagen: we moeten daar nu van leren'

“Twee crisissen mag je toch nooit vergelijken?” Het is een boutade die bleef hangen, zo na onze (virtuele) redactievergadering. Toch dwingt deze uitzonderlijke situatie, waarin we allemaal van aan ons thuisbureau een magazine maken dat vijf jaar later de aanslagen herdenkt, tot nadenken over gelijkenissen met de tragische gebeurtenissen van toen.

Want de term ‘lockdown’ komt voor ons Brusselaars niet uit de lucht gevallen. In november 2015 haalde de Brusselse lockdown al de voorpagina’s van zowat alle internationale kranten. Na de aanslagen in Parijs werd het terreurniveau in Brussel naar het allerhoogste niveau verhoogd en gingen vijf dagen lang alle scholen en winkels dicht. Concerten en andere massa-evenementen werden geannuleerd en zelfs het openbaar vervoer werd stilgelegd. Allemaal uit vrees voor een aanslag die uiteindelijk vier maanden later komen zou.

De aanslagen van 22 maart 2016 dompelden de hele stad onder in angst. Angst voor grote massa’s, angst voor de metro – ook al bleef die na de aanslagen in Brussel wél rijden. Klinkt herkenbaar, niet? De cafés bleven na de aanslagen wel open, maar ik herinner mij de onwezenlijke sfeer die er door de zo goed als uitgestorven kroegen waaide. Het onveiligheidsgevoel dat in Brussel heerste, al van de dodelijke raid in Parijs tot de aanslagen in onze stad en de maanden die erop volgden. De internationale krantenkoppen die Brussel – en vooral Molenbeek – brandmerkten als broeinest van het jihadisme. Waar rook is, is vuur. Dat hebben we aan den lijve mogen ondervinden.

En toch. Brussel heeft zijn rug gerecht na de aanslagen. Eerst en vooral als toeristische trekpleister. De musea kenden rond de periode van de aanslagen een terugval naar 200.000 bezoekers per jaar, maar tegen 2019 zaten we alweer met recordcijfers van een half miljoen toegangsticketjes. Onze hotels vielen eerst terug op een bezettingsgraad van vijftig procent, maar in 2019 tekenden die evenzeer recordcijfers op met een bezettingsgraad van negentig procent en bijna tien miljoen overnachtingen.

Maar ook als gemeenschap heeft Brussel de storm doorstaan. Het klinkt haast cynisch, maar een dramatische gebeurtenis als de aanslagen heeft de Brusselaar weten te verenigen. Herinner u de optocht van imams ter nagedachtenis van de slachtoffers, de ontroerende taferelen aan een vol Beursplein dat dagenlang héél Brussel verenigde. Een leerkracht die reageerde op een oproep op onze website haalde sprekende herinneringen op aan die bewuste 22 maart. “Het lijkt alsof ik me toen voor het eerst ‘Brusselaar’ voelde. Al die verschillende nationaliteiten en achtergronden in mijn klas, zo anders en toch allemaal extreem geraakt en bezorgd door die aanslag op onze stad.”

Het valt helaas erg te betwijfelen of onze stad even snel zal herstellen van de uppercut die corona is. Op het vlak van toerisme vielen zowel musea als hotels bij de lockdowns maandenlang terug naar nul. Waar de musea zich stilaan aan het herstellen zijn, blijft de situatie in onze hotels ronduit dramatisch en is de horeca nog steeds gesloten.

Ook op maatschappelijk vlak hebben we vandaag een erg andere vijand te verslaan. In tegenstelling tot de duidelijke faces of evil van de terroristen, hebben we nu af te rekenen met een onzichtbare vijand die misschien nog jaren bij ons zal blijven. Eentje die zich bovendien net voedt met alles waar we na de aanslagen zoveel nood aan hadden: fysieke verbondenheid, een collectief rouwmoment, elkaar in de armen kunnen vallen. Taferelen zoals aan de Beurs vijf jaar geleden? Dat heet vandaag een ‘lockdownfeest’ dat ogenblikkelijk de kop ingedrukt moet worden.

Het zal erop aankomen om uit het verleden te leren. Dat collectieve rouwmoment, voor de meer dan 22.000 Belgen die bezweken aan corona, moet er komen. Maar ook: we zullen nog jaren moeten rekening houden met de gevolgen van dit virus. De fysieke klachten van coronapatiënten zijn zelfs tot een jaar na besmetting nog vaak ernstig. Ook daar moet de overheid werk maken van goede medische begeleiding en de juiste ondersteuning – iets wat na de aanslagen helaas te weinig is gebeurd met de (in)directe slachtoffers. En dan is er nog de economische tsunami die op ons dreigt af te komen, met achter veel faillissementen een persoonlijk drama. Nee, de opdracht waar we voor staan, is er niet eenvoudiger op geworden. Maar we hebben wel al bewezen dat we het kunnen.