Brusselse moslims: 'Met vrienden 's avonds laat naar de moskee, dat zal ik missen'

Vanwege de coronapandemie wordt ook de ramadan in 2020 anders dan anders. Moslims mogen enkel thuis bidden en eten, zonder de gezelligheid die er na zonsondergang gewoonlijk bijhoort. Geen moskee-shoppen, liefdadigheidsgala's of iftars met de hele familie. “Je sociale leven is normaal veel actiever tijdens de ramadan. Deze maand gaat om delen en ontmoeten.”

Ze had nog lang gehoopt dat de ramadan zou uitgesteld worden, iets waar even sprake van was. “Ik zou er niet rouwig om geweest zijn,” bekent moeder van vijf Ghizlane Zaid (32). “Hoe graag ik mijn kinderen ook zie, je zit nu de hele dag op elkaars lip. En niet mogen eten of drinken maakt dat nog een stuk lastiger. Je kunt wel wat koffie of zoetigheid gebruiken als je constant ruzietjes moet sussen.”

Maar de ramadan, de islamitische vastenmaand, begint toch op vrijdag 24 april – de dag van de nieuwe maansikkel. Ongeveer een kwart van de Brusselaars doet eraan mee. “De theologen hebben duidelijk laten weten dat de gebeden en vasten niet geannuleerd worden,” zegt Boubker Macbahi, die imam is in Jette.

“Toch zolang niet is vastgesteld dat overdag vasten bijdraagt tot het oplopen van het virus.” Een uitzondering geldt wel voor moslims die werken in de frontlinie in de strijd tegen Covid-19: zij mogen het vasten uitstellen.

Toch staat nu al vast dat de ramadan 2020 anders wordt dan ooit tevoren. De moskeeën zijn al een maand dicht, de traditionele avondgebeden gaan dus niet door. En alleen wie onder hetzelfde dak woont, mag na zonsondergang samen eten.

De ramadantijd, voor moslims synoniem voor samenhorigheid en solidariteit, zal noodgedwongen in kleine kring thuis worden beleefd. Vorig jaar tijdens de ramadan deed Molenbekenaar Mohammed Abali (22) nog aan 'moskee-shoppen'. “

Elke avond met vrienden naar een andere moskee,” zegt hij met enige weemoed. De vasten verbreken deed hij met zijn ouders, broers en zussen en hun gezinnen, of met vrienden die hij al lang niet had gezien.

Het coronavirus heeft de kaarten dit jaar anders geschud. “We hebben geen keuze,” zegt Abali, die – van thuis uit – stage loopt in zijn laatste jaar marketing. Hij is al twee weken de deur niet meer uit geweest.

“Wat ik het meest zal missen, is 's avonds laat naar de moskee trekken. Veel moslims gaan tijdens de ramadan veel vaker dan anders. Eigenlijk heb ik al spijt dat ik ervoor niet zo dikwijls ben geweest (lacht).”

Corona-audio

Macbahi's gelovigen missen het gebedshuis ook, en hun imam. “Ze bleven aandringen dat ik online zou gaan. Daarom stuur ik nu elke vrijdag een audio-opname door, en tijdens de ramadan wordt dat elke dag. Ik wil zingeving bieden, kalmeren. De maatregelen herhalen. Als er goed nieuws is, wil ik dat ook brengen, zodat ze niet depressief worden. Mensen moeten gerustgesteld worden, na alle onwaarheden of overdrijvingen op sociale media.”

“Dat is een vraag die sterk leeft in de gemeenschap,” bevestigt Salah Echallaoui van de Moslimexecutieve, het orgaan dat de Belgische moslims vertegenwoordigt.

“De imam van de Molenbeekse Attadamoun-moskee neemt elke dag videoboodschappen op. Mensen horen geen vrijdaggebed meer, maar ze willen in contact blijven met hun geloof, zeker tijdens de ramadan.” De Moslimexecutieve voorziet daarom zelf ook in video­lezingen vanuit de Grote Moskee.

Yasmina* (32) uit Anderlecht ziet toch ook één klein lichtpuntje aan de corona-afzondering: “Onder mijn vrienden die net als ik telewerken, zijn er veel die er zich op verheugen dat ze nu voor één keer vijf keer per dag op het juiste uur kunnen bidden. Normaal is dat niet evident. Ze sparen ook tijd uit omdat ze de woon-werkverplaatsing niet moeten doen, en die kunnen ze gebruiken om de Koran te lezen.”

Maar de sfeer na zonsondergang zal ook helemaal anders zijn. “De gemeenschap is er zich bewust van dat we thuis geen mensen mogen uitnodigen voor de iftar (de avondmaaltijd waarmee je het vasten verbreekt, red.),” zegt imam Macbahi. “Dat is moeilijk. Maar het biedt gezinnen ook een kans om bewust met elkaar samen te zijn en te praten.”

Sociaal leven

“Iedereen probeert nu tips te geven over hoe je het toch gezellig kunt maken,” zegt Ghizlane Zaid. “Maar het is juist door samen te zijn dat je voelt dat het ramadan is.”

De geboren Amsterdamse en haar gezin verhuisden anderhalf jaar geleden van Molenbeek naar Aalst. Elk kind heeft er een eigen slaapkamer, er zijn twee badkamers en een tuin. “Zo'n luxe, besef ik nu.”

Haar vrienden in Brussel wonen vaak dicht op elkaar. “De ramadan vieren Brusselaars dus vooral buitenshuis. Je gaat naar een georganiseerde iftar, vrouwen ontmoeten elkaar vaak bij een kookworkshop.”

“Of we bidden 's avonds tot laat in de moskee,” vult Yasmina aan. “We gaan naar liefdadigheidsgala's of andere activiteiten voor het goede doel. Of naar de bomvolle halal­restaurants. Hoewel ik daar persoonlijk niet zo'n fan van ben, want iedereen wil op hetzelfde moment bestellen.

Je sociale leven is veel actiever tijdens de ramadan, het gaat om delen en ontmoeten.” Yasmina, die samenwoont met haar broer en zus, denkt ook aan moslims die alleen wonen. “Voor hen is het het triestigst. Zij kunnen nu niet delen met anderen 's avonds.”

Samen met dansgezelschap Ultima Vez had Ghizlane Zaid een iftar opgezet die op 25 april zou plaatsvinden in de lokalen van het gezelschap, vlak bij Zwarte Vijvers. “Het is zo'n zonde, alles was uitgewerkt. Maar liever allemaal gezond blijven natuurlijk. Mijn zevenjarige dochtertje heeft sinds januari diabetes, en ik ben bang dat zij het coronavirus zou oplopen.”

Een iftar met niet-moslims was de afgelopen jaren ook vaste prik in De Vaartkapoen, het Vlaamse gemeenschapscentrum in Molenbeek. Maar socio-cultureel projectmanager Malika Saissi heeft al andere projecten in de steigers staan. “Mensen leven met heel veel vragen over de afzondering en het virus. Dus heb ik experts geïnterviewd voor een videoreeks onder de naam Allô Corona,” zegt ze.

“Voor de eerste aflevering, die Allô Corona Ramadan zal heten, heb ik een bekende Brusselse theoloog uitgenodigd. Daarna volgen nog afleveringen over bijvoorbeeld de psychologische isolatie, gezonde voeding, de jeugd, of gelijke kansen en de zaak-Adil.”

Vanaf woensdag start Saissi ook met een voedselbedeling, net als veel andere moslims die vanwege corona liefdadigheidsacties zijn begonnen, hier of in hun landen van oorsprong. “In mijn ruim dertig jaar ervaring is het nog nooit eerder gebeurd dat mensen bellen om me eten te vragen. Intussen heb ik een lijst van zestig mensen, vooral sans-papiers die in het zwart werkten. Drie keer per week dragen twee jonge Molenbekenaren warme maaltijden rond. De geest van eendracht en solidariteit lijkt me zo eigenlijk sterker uitgedrukt dan als we één keer per jaar een iftar organiseren.”

* Yasmina is een schuilnaam