De migratiegolven naar Brussel (4): Latijns-Amerika

Kosmopolitisch, meertalig, kruisbestuivend: Brussel zou Brussel niet zijn zonder alle immigratiegolven uit haar geschiedenis. Dat is althans de insteek van reizend festival Made in Bruxsel. Tien avonden lang komt een ander deel van die migratiegeschiedenis aan bod. BRUZZ vraagt iedere spreker om alvast een tipje van de sluier op te lichten.

Wie van de Hallepoort naar het Bareel in Sint-Gillis wandelt, of de bus neemt van het Schaarbeekse Daillyplein in Schaarbeek tot station Maalbeek, maakt een grote kans om hier en daar wat Spaans op te pikken. Ook in Elsene, tussen de Naamsepoort en het Flageyplein valt Spaans te ontdekken tussen de andere wereldtalen die daar worden gesproken. Migranten uit Latijns-Amerika hebben in die wijken de weg gekozen die de Europese migranten uit Spanje al hadden vrijgemaakt.

De nieuwkomers uit Centraal- en Zuid-Amerika vormen een heterogene groep, benadrukt Carmen Núñez Borja Luna, die doctoreerde op Peruviaanse migratie naar België, en nu als wetenschappelijk medewerker is verbonden aan de Universiteit van Antwerpen. De landen delen een taal: het Spaans of Portugees, vanwege hun koloniale verleden, maar elke groep is anders en er zijn grote verschillen tussen de landen van herkomst.

Toch zijn er een aantal tendensen te ontdekken in de migratie uit Zuid-Amerika naar België, die Núñez Borja Luna vrijdag zal toelichten tijdens het festival Made in Bruxsel. “Vanaf de jaren 1960 kwamen er veel politieke vluchtelingen uit Brazilië, Argentinië, Uruguay en Chili. Dat waren veelal linkse denkers die op de vlucht gingen voor een dictatoriaal regime.” Veel van de migranten kregen in België een verblijfsvergunning, en bleven. Vandaag de dag werken sommigen van hen aan de universiteiten van Louvain-La-Neuve of Antwerpen.

Economische migratie

Vanaf de jaren 1980 kwam er een nieuw soort migratie op gang. Door de slechte economische situatie in een aantal Zuid-Amerikaanse landen, trokken mensen steeds vaker weg op zoek naar een betere toekomst. In eerste instantie kozen de migranten vooral voor Spanje en Italië, vanwege de sterke banden met hun thuisland. Al vanaf het eind van de 19e eeuw waren die immers ook naar Zuid-Amerika geëmigreerd, net als sommige Belgen.

In de periode van de jaren 1990 tot 2000 trokken migranten uit Zuid-Amerika naar Europa vanwege de economische crisissen die de neoliberale programma’s van bepaalde regeringen teweegbrachten. Opvallend was dat een groot gedeelte van deze migranten vrouw is, in tegenstelling tot eerdere generaties, waar het vaak de man was die vooruit reisde en dan zijn familie liet overkomen zodra hij werk had gevonden. Deze nieuwe vrouwelijke migranten laten man en kinderen vaak thuis, en werken in België in de dienstensector. Bij het uitbreken van de economische crisis in 2007 trokken migranten, die aanvankelijk misschien voor Zuid-Europa kiezen, vaker te kiezen voor landen in de Benelux.

Veel van de Brusselse migranten wonen niet voor niets in de wijken rond Montgomery, Schuman en Sint-Lambrechts-Woluwe, in de omgeving waar hun opdrachtgevers, vaak eurocraten, ook wonen.

Hoewel migranten er precies naar Brussel komen, is moeilijk te zeggen, omdat niet iedereen een verblijfsvergunning heeft. Volgens een schatting van onderzoeker Beatriz Camargo maakten Brazilianen een aantal jaar geleden onderdeel uit van de grootste groep niet-geregulariseerde migranten. Een aantal van hen kreeg in de periode tussen 2000 en 2010 toch een verblijfsvergunning, bijvoorbeeld om familiale redenen.

Ook de laatste tijd blijven Latijns-Amerikanen de weg naar België vinden. Nu zijn het vooral migranten uit landen als El Salvador, Guatemala en Honduras, die op de vlucht zijn voor geweld door criminele bendes. Maar ook migranten uit Brazilië, Colombia en Peru komen voor korte of langere tijd naar Europa.

Stempel op Brussel

De Spaanstalige migranten hebben in Brussel duidelijk hun stempel gedrukt “Ze hoeven niet empowered te worden,” zegt Núñez Borja Luna. “Ze hebben zich georganiseerd in instituten als het Maison de l'Amérique Latine. Ook Galerie Artimundo nabij de Grote Markt is een belangrijke hub voor Latijns-Amerikaanse artiesten. Tijdens de vorige Gewestverkiezingen deden er meer dan tien Zuid-Amerikanen mee, veelal in linkse en centrumlinkse partijen als Ecolo en PS. Ook zijn ze actief in de sociaal-culturele sector, bij Caritas of organisaties voor daklozenopvang."

Ook in de publieke ruimte is op bepaalde dagen de aanwezigheid van de Zuid-Amerikanen erg zichtbaar. Zo trekt jaarlijks het kleurrijke Carnaval de Oruro door de stad in februari, en vieren de Peruvianen sinds 2006 hun nationale feestdag op Brussel-Bad tijdens de zomer. Ook trekt in oktober een optocht Spaanstalige christenen door de stad vanuit de Rijke Klarenkerk tijdens het feest 'El Señor de Los Milagros'.

Tot slot zijn er verschillende Spaanstalige radio-uitzendingen in Brussel, waaronder Radio Campus Latino (tussen 11 uur en 14.30) en Voix de Femmes/Palabra de Mujer over migratie en gender (op Radio Air Libre Brussels tussen 18 en 20 uur). Beide uitzendingen worden ook uitgezonden in Zuid-Amerika.

Het festival Made in Bruxsel is georganiseerd door Brussels Academy en het Centre Bruxellois d'Action Interculturelle (CBAI).

Made in Bruxsel, Huis van Culturen en Sociale Samenhang, Molenbeek
24/2, 20.00 > 23.00