Dragqueens in Brussel: glitter, glamour en gladde buiken

Op televisie, op podia, en straks op The Pride: dragqueens trekken een alsmaar groter publiek met hun kostuums en shows vol zang, cabaret en humor. BRUZZ volgde queen Edna Sorgelsen een avond in haar schaduw. “In het ontmantelen van gender ligt een bevrijdende gedachte.”

Maandag 1 mei. 16.05 uur. Hij trekt zijn hemd uit, wrijft over zijn wangen, en kijkt bezwerend in de artiestenspiegel. Iets in zijn blik verandert. Uit een versterker galmt zijn lievelingsmuziek, Valérie Lemercier.

Oublie-le vite/Oublie ce type/Viens, goûte mes frites

Een liefdesnummer. Maar ergens ook toepasselijk voor wat komt: de transformatie van Gautier (voornaamwoorden: hij/hem) naar zijn alter ego Edna Sorgelsen (voornaamwoorden: zij/haar). De evolutie van ce type naar iets flamboyants, leuks, lekkers.

Gautier, 34 jaar, is een bekende dragqueen in het Brusselse. En de faam van zijn personage nam alleen maar toe met zijn deelname in februari aan Drag Race Belgique, een afvallingsrace op RTBF tussen tien deelnemers, van wie vier Brusselse kandidaten. Buitenlandse recensenten omschreven de sfeer en de humor van de Belgen als “absurd” en “idiomatisch”. Gautier, al na drie afleveringen geëlimineerd, spreekt over een vriendenclubje: “Zeven van de tien drags ken ik persoonlijk, niemand nam het heel ernstig, in tegenstelling tot de Amerikaanse editie, waar kandidaten leningen aangaan voor kleren en chirurgie.”

Wanneer BRUZZ Gautier een avond mag volgen, maakt hij zich klaar voor een Drag Bingo, georganiseerd door The Agenda, een feestbar aan Plattesteen. Gautier/Edna praat de show aaneen, samen met Peach, een goede vriendin, en vijfde in Drag Race Belgique.

De praktische voorbereiding om Edna te worden, duurt een tweetal uur en begint met de wenkbrauwen in te smeren met lijm: een techniek om een glad oppervlak te creëren vóór het aanbrengen van make-up. Hij lacht: “That's how you make a show.” Daarna, wanneer hij zijn etuis met schoonheidsspulletjes opent, brengt Gautier een natte en een droge laag aan, die hij egaal uitsmeert met een eivormig sponsje, een beautyblender.
Voor de ogen, de neus en het kuiltje onder de lippen gebruikt hij specifieke huidtinten, waardoor een abstract gemaakt gezicht geleidelijk aan reliëf krijgt. De kracht van een dragqueen is dan ook suggestie - de suggestie van scherpe junkbeenderen, een elegante neus, een perfect afgelijnde mond, een ander geslacht.

17.15 uur. Barbra Streisand: It's raining, it's pouring/My love life is boring me to tears, after all these years

Met het succes van Drag Race Belgique, en met de festiviteiten rond The Pride op zaterdag 20 mei, staat de agenda van Gautier, maar ook die van de veertigtal andere Brusselse drags, volgeboekt. Sommigen onder hen sloten zich onlangs aan bij Agence 47, een nieuw boekingskantoor opgericht door Sarah Kurt en Renaud Delauvaux – beter bekend als Mademoiselle Boop, met wie Edna ook een dragpodcast host.

Agence 47 helpt zowel met praktische zaken – contracten onderhandelen, commerciële opportuniteiten zoeken, sociale media beheren – als met het artistieke. “Bijvoorbeeld door na te nadenken over de inhoud van een personage of een show,” legt Renaud uit.

Het bureau focust zich, wat het afzet­gebied betreft, voorlopig op de Franstalige markt. Ook Vlaanderen lijkt op termijn interessant: “Zeker gezien de sterke modetraditie van die regio.” De ambitie gaat echter dieper: “Drags willen met glitter en glamour allerlei verstikkende codes ontmantelen, en daarin een nieuwe vrijheid ontdekken,” zegt Renaud. “Het agentschap helpt om die boodschap te vergroten, te verbreden en ze professioneel uit te brengen.”

Gautier: “Drag is een kunstvorm, met een politieke betekenis. Het deconstrueert gender en gaat met de verschillende onderdelen creatief aan de slag: een man die zich verkleedt als vrouw, een vrouw die supervrouwelijk wil zijn, mensen die mannelijke en vrouwelijke facetten combineren of net streven naar een soort neutraliteit in hun voorkomen. Het kan allemaal. Het mag allemaal.”

Een drag is daarbij niet gelimiteerd in zijn of haar of hun artistieke skills. De ene danst en zingt, de andere kiest voor cabaret, Edna – met haar snelle brein en scherpe mond – houdt van komedie.

Ondanks de urgentie van de boodschap, blijft drag in Brussel vooral een hobby. Optreden in een bar of tijdens een Drag Brunch (“Mimosa's inbegrepen”) levert vaak niet meer dan 200 euro op, maar de hoop leeft wel dat Drag Race Belgique een kentering kan inzetten. Renaud denkt bijvoorbeeld aan het voorzien in animatie tijdens een productlancering of het organiseren van soirees voor bedrijven. Ook het aantal plaatsen om te kunnen optreden nam, ondanks de stilstand door corona, met de jaren toe: van illegale kraakpanden over bevriende queer cafés tot reguliere etablissementen zoals De Melkerij in het Josaphatpark, of eetgelegenheden die afwisselend karaoke of een dragmenu organiseren.

Hetzelfde met de collectieven. Les Peaux de Minuit (met aandacht voor raciale representatie), La Barakakings, het 'laboratorium' Queeriosity, Propaganda.BXL (dat focust op queers uit Oost-Europa), en permanente shows als Playback Show en Just the Tip … die vormen een innig verweven netwerk dat vooral online sterk rekruteert.

Die ambitie, om een groter en meer betalend publiek aan te spreken, komt ook met een risico. Wat met artistieke integriteit? En dreigen drags niet te verschijnen voor een publiek dat vooral een curiosum wil zien?
Renaud erkent het gevaar. “Elk project wordt daarom bestudeerd door de groep en de artiesten. Die evalueren elke vraag, en toetsen die af naar hun eigen waarden, ambities, boodschap. Ook de hoogte van de vergoeding telt.”

18.23 uur. Micheline Dax: Il est vrai que je connais un peu de magie/C'est un talent que j'ai toujours possédé/…/Au service de tous les cas désespérés

Wie is Edna Sorgelsen?
Gautier: “Sorgelsen is mijn familienaam, maar dan enigszins omgekeerd gespeld, en Edna een referentie naar Edna Krabappel, de lerares uit The Simpsons. Een vrouw van in de veertig, verbitterd, gedesillusioneerd, verveeld. Ik vind haar fantastisch.”

Nogmaals, wie is Edna Sorgelsen?
Gautier: “Iemand die al tien jaar deel uitmaakt van mijn leven. Zolang ik kan, wil ik in haar huid kruipen. Maar mijn man en ik zitten momenteel in een adoptieprocedure voor een kindje. Als dat lukt, vrees ik Edna niet langer te kunnen combineren met een gezinsleven. En ik wil mijn job als diensthoofd bij de federale overheidsdienst ook niet opgeven.”

Wie is Edna?
Gautier: “Een uitbreiding van mezelf. Ik kan meer plaats innemen, via het vrouwelijke. Het is geen rol, zoals in het theater, maar werkelijk een onderdeel van mezelf, een tweede soort kern, toch innig verbonden met Gautier. Het harnas van Edna, het aura van Edna laat me toe extrovert te zijn, uitbundiger, dichter bij de mensen te komen.”

Wie is, tot slot, Edna?
Gautier: “Not a girl, but a lady. Ze drinkt liever whisky dan cava.”

18.45 uur. Jessie Ware: Beautiful people are everywhere, everywhere

De metamorfose komt stilaan tot voltooiing; de vrouwelijkheid breekt door. In zijn panty's steekt Gautier een soort vleugeltjes van mousse, die zijn dijen en kont voller en vaster maken. Uit een winkelzak haalt hij een hoofd van piepschuim, met daarop zijn pruik: een grijze, elegante coupe met pijpenkrullen. En met een scheermesje maakt hij zijn borst glad.

Met Peach oefent hij verschillende keren de openingsscène. “Ik vind het veel makkelijker om in het karakter te komen dan weer Gautier te worden,” zegt hij. “Alsof ik geen afscheid wil nemen van de vrijheid die Edna me gunt.”
En wanneer neemt Edna het volledig over van Gautier? Wat is het precieze kantelpunt in het proces? “Zodra ik de muziek aanzet. Of bij het aanbrengen van de wimpers en het kleuren van de lippen. Want daar ligt de expressie.”

Leren schminken deed Gautier via YouTube, en door te kijken naar anderen, toen hij tien jaar geleden als barman werkte bij Chez Maman, het beroemdste dragcafé in Brussel. “De eerste keer was verschrikkelijk. Maar toen ik mij nog eens opmaakte, gaf mij dat zoveel plezier. Ik voelde me zo ongelooflijk sexy.”

Vandaag kunnen 'babydrags' lessen volgen, onder meer in de Drag Academy, georganiseerd door Brussels Art and Pole School en queen Blanket La Goulue. De ateliers vinden in groep plaats en focussen op lipsyncen (playback), de technische kant van het optreden (zoals het spelen met licht), dramaturgie en maquillage.

Los van de aangeleerde technieken ziet Blanket La Goulue haar lessen vooral als een 'safe space' voor iedereen die zichzelf wil leren ontdekken en zich om welke reden ook inschrijft. “Dat kan gaan van trans personen, die hun vrouwelijkheid willen onderzoeken, waardoor het iets heel therapeutisch krijgt, tot beginnende drags, tot dramastudenten die zich willen ontwikkelen als performer. In ieder geval, ik vind het moedig, zeker als iedereen met elkaar verhalen deelt en zo probeert de schaamte te doorbreken.”
Op het einde van het semester krijgen de deelnemers de kans om voor een eerste keer op te treden.

19.07 uur. Nogmaals Barbra Streisand: Enough is enough/I can't go on, I can't go on no more

In The Agenda zit meer volk dan gewoonlijk op een bingo, en het volk lijkt vooral de wereld daarbuiten te willen vergeten: de Amerikaanse staat Tennessee die binnenkort dragperformers verplicht achter gesloten deuren op te treden, Nederland dat al weken op stelten staat over een voorlezende drag, een dragperformer die in maart op straat in Bournemouth klappen incasseert … Enough is enough.

Tijdens de Drag Bingo staat daarentegen plezier centraal. En geluk met de cijfers. Na het openingsdansje rolt Peach met het molentje en krijgt Edna de zaal aan het lachen bij elke loting. Wie wint, krijgt een prijs: een koffiekop, een detectivespel ('Draghata Cristie'), een elegante buttplug. Het eerste cijfer wordt 43, het derde – alsof het niet om toeval kan gaan – 69.

Tijdens de pauze wordt iets duidelijk: Edna is groter dan Gautier. Van een fan krijgt ze een roos, een kind wil een gezamenlijke selfie nemen, en een groot aantal jonge mensen vraagt om een knuffel. In de omarming die volgt, zit iets van troost, trots, toewijding, steun. “Drags op nationale televisie vind ik leuk, en nodig,” erkent Edna. “Maar plekken als deze blijven ook belangrijk, waar iedereen gewoon zichzelf kan zijn.”