Enfant terrible: Michel Wittock, bibliofiel en directeur Bibliotheca Wittockiana

Ik was 14 jaar en zat op kostschool in Maredsous. Als je een goeie bulletin had, mocht je in het weekend naar huis, in Sint-Lambrechts-Woluwe was dat. Ik kreeg 20 frank van mijn ouders als beloning voor mijn goeie punten.

In die tijd, zo’n zeventig jaar geleden, was dat een fortuin, hè! En ik liep door de Rue de la Madeleine, vlak bij de Grote Markt, en zag in een etalage een oud boek liggen, Les délices du Brabant. Over de kastelen van Brabant in de 17e eeuw, een boek met 150 gravures. Het boek lag net open op een afbeelding van het kasteel van Temse, ‘Temsche’ zoals het toen heette. Dat was de plaats waar mijn vader vandaan kwam en waar zijn textielfabriek stond. Ik wist dat hij daar elke dag ging werken, maar zelf was ik er nooit geweest. Ik moest dat boek kopen, het was een coup de foudre: het oude papier, het oude leer van de boekband, het gevoel over de gravures te strijken. Maar ik had alleen die 20 frank. De verkoopster heeft het mij toch gelaten, terwijl het minstens vijftig keer zoveel waard was. Achteraf heeft ze me verteld, veel later toen we vrienden waren, dat ze ontroerd was door diene gamin die zo graag dat boek wou en trots zijn 20 frank uit zijn broekzak haalde. En ze heeft het zich nooit beklaagd, want ik ben jarenlang haar beste klant geweest.

Als exportverantwoordelijke voor het textielbedrijf van mijn vader, reisde ik veel. Londen, Parijs, Rome, New York, … Ik regelde het altijd zo dat ik naast mijn werk genoeg tijd had om veilingen en antiquariaten af te schuimen. Elke keer kwam ik terug met stapels boeken. Ik ben jong getrouwd, kreeg veel kinderen en we woonden toen in een groot huis in de Julius Caesarlaan in Sint-Pieters-Woluwe. De boeken bleven maar binnenkomen, eerst in mijn bureau, de fumoir, de hal, daarna de salon, de eetplaats, de slaapkamer, … Tot mijn vrouw op een dag een kist met boeken zag staan in de speelkamer van de kinderen. Dat was de druppel die de emmer deed overlopen. Ze was jaloers op mijn passie, begrijpt ge? ‘Ah non,’ riep ze, ‘pas dans la salle des jeux de MES enfants! Tu n’as qu’à construire une bibliothèque dans le jardin!’ En voilà, dat heb ik dan ook gedaan. We hadden een heel grote tuin toen, zo’n 400 meter lang. Op het achterste perceel, waar de kinderen vaak voetbalden, bevindt zich nu de ‘Bibliotheca Wittockiana’. Mijn vrouw en ik zijn gescheiden, maar desondanks goeie vrienden gebleven.

Hoeveel boeken ik bezit? Eerlijk, ik weet het niet, ik heb ze nooit geteld. Minstens twintigduizend. Het is een collectie, uniek in de wereld, omdat het alleen draait om de ambachtelijkheid en de artisticiteit van de boekbanden. Het decorum, zoals dat heet. Ze dateren uit elk mogelijke periode, vanaf de zestiende eeuw tot vandaag. Een van mijn allermooiste exemplaren is een eerste druk van Il Principe van Machiavelli, een belangrijk boek uit 1540 over politiek. Maar, en ik ben echt beschaamd om het te zeggen, ik wist nauwelijks wat erin stond! Het is mijn tweede vrouw die me daar attent op heeft moeten maken. Toen ik haar trots de schoonheid van de boekband wilde tonen, was zij veel meer geïnteresseerd in de inhoud. (lacht)

Het is ook dankzij haar dat ik sinds enkele jaren erg ben geïnteresseerd geraakt in hedendaagse kunst, waardoor ik me nu nog alleen bezighoud met hedendaagse boekbindkunst. Je moet leven met je tijd, hè, gedaan met de oude boeken. Maar ik blijf wel verzamelen, ja dat wel. Weet ge, verzamelaar zijn, dat is een ziekte waar geen genezing voor bestaat.

www.wittockiana.org