Familiebedrijf Crosly Bowling na de coronastorm: de bal is weer aan het rollen

Hoe het precies zou gebeuren, was lang een raadsel, maar woensdag opende de Crosly Bowling in het centrum na bijna acht maanden opnieuw de deuren. Drie verdiepingen bowlingplezier, op een plek die al honderd jaar in handen is van dezelfde familie. “Belangrijke personeelsleden zijn, ondanks de 30 procent salarisverlies als coronawerkloze, gebleven. Daar zullen we hun nooit genoeg kunnen voor bedanken.”

Lege bowlingbanen met perfect gerangschikte kegels, een toog waarachter geen enkel paar bowlingschoenen ontbreekt. Het lunapark in de kelder van de Crosly Bowling produceert dan wel vrolijke muziek en fluorescerende kleuren, maar ligt er even verlaten bij. Voor het eerst in 63 jaar is de iconische zaak aan de Keizerslaan met drie etages aan bowlingbanen – elk met een andere sfeer – bijna een jaar dichtgebleven, door de corona­crisis.

Woensdag mochten de schoenen en bowlingballen eindelijk weer dienst doen. Hoe en tot hoe laat precies, dat was tevoren nog niet duidelijk. Moeten de ramen verplicht open? Hoeveel bezoekers mogen er maximaal binnen, en in wat voor groepjes?

Het waren vragen waarop eigenaar Henri Kindermans (39) en zijn zaakvoerder Badr Ouquessou (34) een week voor de langverwachte heropening het antwoord nog niet hadden. Ze hebben geen officiële mail of brief ontvangen, en wisten niet waar ze de informatie kunnen vinden.

Puzzel

Voorlopig baseren ze zich maar op de nieuwe regels voor de horeca. Op de glazen toegangsdeur hangt nog het briefje: mondmaskers verplicht. Slechts de helft van de 25 bowlingbanen zal toegankelijk zijn, zodat spelers ruim afstand van elkaar kunnen houden.

Bovenop de torens met bowlingballen staan flessen ontsmettingsspray met keukenrol. Want het mechanisme waar de ballen bij een nieuw spel eerst doorgaan, ontvet ze wel, maar ontsmet ze niet compleet.

“Het is als een puzzel,” zegt Kindermans. “Ook bij de vorige heropening, van midden juni tot midden oktober, en bij de heropening voor de min-12-jarigen in februari moesten we zelf op zoek naar informatie. We hebben de Stad gebeld, tot kabinetten van ministers toe, en vroegen hulp aan sectorverenigingen.”

“Dat ze niet iedereen persoonlijk kunnen aanschrijven begrijp ik, maar waarom bestaat er geen website met protocollen per sector? Uiteindelijk hebben we na enig aandringen een mail gekregen van een medewerkster van de Stad Brussel waarin zwart op wit staat dat we mochten heropenen voor de kinderen. Want als een politieagent binnenwandelt, zoals in de zomer al eens gebeurde, moet je toch op de een of andere manier kunnen bewijzen dat je toestemming hebt?”

In de afgelopen vijftien maanden was de Crosly Bowling maar vier maanden open. Sinds de carnaval­vakantie mogen kinderen jonger dan twaalf opnieuw komen, en gaat de zaak daardoor weer twee of drie keer per week open voor partijtjes bowling of lasertag in de kelder. “Vaak voor kinderen uit instellingen bijvoorbeeld, er zijn ook veel vzw's in de buurt die met kinderen een uitstapje maken.”

De Crosly is een familiebedrijf, dat al honderd jaar in handen van dezelfde familie is. “Sommige personeelsleden die onder mij op pensioen gegaan zijn, zijn nog aangeworven door mijn grootvader.” 'Monsieur Sbai' bijvoorbeeld, zoals Kindermans hem consequent noemt. De kwieke zeventiger is al even met pensioen, maar komt normaal gezien minstens een keer in de week langs op zijn oude werkplek.

“Mensen als monsieur Sbai zijn heel hun carrière bij ons gebleven, we hebben elkaar altijd geholpen, dat zijn meer dan collega's. Toen mijn grootvader stierf, waren zij de eersten om ons te condoleren.” Ouquessou: “Onze schoonmaker werkt al dertig jaar bij ons, en Massimo, een van de barmannen, heeft 35 jaar op de teller staan.”

Maandenlang geen werkritme meer hebben weegt psychologisch zwaar, getuigt Ouquessou. Maar ook financieel: Kindermans is de helft van zijn vijftien vaste medewerkers kwijtgeraakt, omdat ze als verplichte 'coronawerkloze' 30 procent netto minder verdienden.

Ouquessou: “En dan moeten we de staat later nog een deel belastingen terugbetalen ook.” Kindermans: “Ik kan het hun dus niet kwalijk nemen dat ze een andere job gezocht hebben. Mensen die heel belangrijk voor het bedrijf zijn, zoals Badr en onze chef mecanicien, zijn ondanks die 30 procent salarisverlies gelukkig gebleven. Daar zullen we hun nooit genoeg kunnen voor bedanken.”

Pech gehad

Over de aanpak door de overheid is Kindermans minder lovend. “De financiële steun die we gekregen hebben bijvoorbeeld was zelfs niet eens genoeg om de onroerende voorheffing mee te betalen. De houding lijkt: als ze het overleven, des te beter. Zo niet: pech gehad. Dan bouwen we daar wel een appartementsblok.”

“We hopen toch tot middernacht open te mogen blijven. Normaal waren we in de week tot 1 uur 's nacht open, en in het weekend tot 2 uur. Mensen komen vaak spelen nadat ze op restaurant zijn geweest, om de avond af te sluiten. Als we vroeger moeten sluiten, dan zullen we zeker opnieuw klanten mislopen.”

De Crosly Bowling is het laatste restant van een Crosly-zaken­imperium waaraan Kindermans' overgrootvader, Joseph Payeur, al voor de Eerste Wereldoorlog begon te timmeren. In de jaren dertig had Payeur meer dan tien bioscopen verspreid over heel België, waarvan drie in Brussel. Twee in de Nieuwstraat, en een aan de toenmalige Steenpoortstraat: de Crosly-Palace.

Payeur hield wel van experimenteren. Zo liet hij in 1937 bij zijn buitenverblijf in Profondeville op de oever van de Maas een zwembad bouwen in de vorm van een rivierboot, dat daar nu nog altijd te zien is.

Na de Tweede Wereldoorlog en met de opkomst van de televisie in de jaren vijftig daalde het bioscoopbezoek sterk. “Mijn overgrootvader was een redelijk visionair man,” zegt Kindermans. “Hij hoorde over de eerste geautomatiseerde bowlingbanen in de VS en besliste die hier in te voeren. Zijn bowlingzaal in het Zoute was de eerste in België waar de kegels automatisch weer rechtgezet werden.”

De bioscoop Crosly-Palace sloot de deuren al in 1948. Na wegenwerken waarbij de Steenpoortstraat werd omgedoopt tot de Keizerslaan, opende Payeur in 1958, het jaar van de Wereldtentoonstelling, de Crosly Bowling. “Dat zou met de huidige immobiliënprijzen in het centrum nooit meer mogelijk zijn,” zegt zijn achterkleinzoon.

Payeurs schoonzoon, ene Henri Kindermans, volgt hem op. “In de familie is het traditie om de oudste zoon altijd naar de grootvader te vernoemen,” verklaart Henri nummer twee, voluit Henri-Laurent. Al is het niet altijd makkelijk de echtgenotes daarvan te overtuigen, zijn eigen oudste zoon heet Edgard – net zoals zijn vader. “Mijn grootvader werd 91, ik heb veel tijd met hem doorgebracht en heb zijn kijk op het leven overgenomen.”

De familie kocht eind jaren zestig de Brunswick Bowling aan de Hooikaai nabij IJzer op, en de eerste Kindermans richt in de Crosly een cup voor bowlingteams van bedrijven in. “Elke donderdagavond van oktober tot april spelen hier al meer dan veertig jaar bedrijventeams van bedrijven als Total, Axa, de RTBF, de gemeentediensten van Sint-Lambrechts-Woluwe, Sibelga ...,” vertelt zijn kleinzoon. Die hangen nu al opnieuw aan de lijn, maar Kindermans kan de hervatting van de competitie nog niet bevestigen. “Zolang we niet weten wat de regels zijn, blijft de pauzeknop voor alles ingedrukt.”

Dakterras

Waren er een jaar of tien geleden nog tien bowlingzalen in het Brussels gewest, momenteel zijn dat er nog maar vier – behalve de Crosly zijn er zalen in Elsene, Molenbeek en Jette. Ook de bowlingzaal aan de Hooikaai moest plaatsmaken voor een appartementsgebouw.

Kindermans: “We hebben dat perceel in 2008 verkocht om met de opbrengst hier een derde verdieping te kunnen bouwen, compleet met dakterras.” Dat terras was daarna zes zomers lang het toneel voor dakfeestjes van collectief Play Label, maar na klachten over geluidsoverlast kwam daar in 2019 een eind aan.

Ook Franse filmsterren die hun privacy hoog in het vaandel dragen, huurden in pre-coronatijden graag de bovenverdieping af. “Mensen als Dany Boon, Jamel Debbouzze, Catherine Frot, Alain Chabat. De Fransen komen de laatste jaren steeds vaker in Brussel draaien en verblijven dan in de grote hotels in de buurt. Ze willen zich een avond amuseren zonder dat mensen hen voortdurend aanspreken,” zegt Kindermans.

“Maar bowling is iets van alle leeftijden en culturen. Iedereen kan ervan genieten: zowel kinderen als ouderen, groepen die een teambuilding doen of vrienden die een verjaardag willen vieren. Iedereen mag komen, iedereen is welkom.” Ouquessou: “Ook in trainingsbroek.”

Als de Crosly nu echt kan openblijven, hoopt Kindermans dat ze het hoofd boven water kunnen houden. “Als we opnieuw na drie maanden dicht moeten, is het over en uit. De komende maanden zullen beslissend zijn. We hebben gelukkig ook een evenementenlocatie die we sinds een maand weer mogen verhuren aan groepen tot vijftig personen. Daar halen we opnieuw inkomsten uit. En de vraag naar de bowling blijft, we kregen in de weken voor de heropening toch al twintig tot dertig telefoontjes per dag. Maar de stress en onzekerheid blijft opspelen: zullen de klanten echt terugkomen?”

“Omdat de bars en restaurants al open zijn, dachten veel mensen dat ze ook weer bij ons konden komen,” geeft Ouquessou nog mee. “Sommigen willen zelfs al reserveren voor na 9 juni. Maar reservaties zijn behalve voor verjaardagen niet nodig: omdat we drie verdiepingen hebben is er plaats voor iedereen.”