Jari Demeulemeester: ‘Mensen zullen elkaar altijd willen ontmoeten’

De Ancienne Belgique is de derde beste concertzaal van de wereld, zeer zeker – maar voor afscheidnemend directeur Jari Demeulemeester is het ook de geschiedenis van dertig jaar Nederlandstalige volharding in een Franstalig Brussel. “We hadden bakstenen in onze maag.”

Jari op een podium. Hij wordt in The Music Village geïnterviewd voor In de leeskamer, het boekenprogramma van de Hoofdstedelijke Bibliotheek. Zijn favoriete boeken passeren de revue. Dikke kleppers, het liefst in het Engels. Literatuur zonder kapsones. Grapjes vliegen in het rond. Jari had acteur kunnen worden.

Maar er is ook emotie. Zoals wanneer hij het over zijn favoriete plaat heeft. Van Bram Vermeulen, met wie hij vele mooie momenten heeft beleefd in Brussel. Maar de vriendschap nam een vreemde wending. "Ik was persona non grata op de begrafenis van Bram. Dat heeft pijn gedaan," zegt Jari Demeulemeester. "Een dom misverstand. Hij voelde zich bij een concert niet goed onthaald. Er is toen wat bits over en weer gereageerd. Enkele maanden later was hij dood. Ik was niet uitgenodigd op zijn begrafenis."

Over de Ancienne Belgique vallen veel anekdotes te vertellen, maar straffe verhalen uit de coulissen wil Demeulemeester niet kwijt. "Ach, wat zou ik? Dat is sensatie. Alleen een kleine minderheid van de muzikanten maakt het te bont. De meeste artiesten zijn erg professioneel."

In de beginjaren van de Ancienne Belgique heerste er nochtans een 'zalige jeugdhuissfeer'. Demeulemeester: "Van contracten of riders was nog geen sprake. Het gaat de laatste jaren veel serieuzer toe. Vergeet ook niet dat wij in het begin niet alleen concerten organiseerden, er waren ook de bals en theaterproducties. Op een bepaald moment ging het Lunatheater open. Toen konden we ons op concerten concentreren. Dat was een hele verademing."

Baffels en Bota
Het ontstaan van de Ancienne Belgique is tegelijk een verhaal van Vlaamse pioniers die zich in Brussel manifesteerden, een hoofdstad waar het FDF de plak zwaaide. Demeulemeester: "We hadden bakstenen in onze maag. We wilden het Vlaamse weefsel in Brussel heropbouwen, het Martelaarsplein kopen. We wilden hier voet aan de grond. Achteraf gezien denk ik dat we daar met Beursschouwburg, AB en Kaaithea­ter ook mooi in geslaagd zijn."

Niet dat dat zonder slag of stoot ging. Er moest gebluft worden, stratego gespeeld.

De Ancienne Belgique, die veertig jaar lang door de familie Mathonet was geleid, ging in 1971 failliet. Het gebouw kwam in handen van de nationale overheid. In 1978 kregen Vlamingen en Franstaligen de keuze over een zaal in Brussel die hun culturele uitstraling kon geven. Naast de AB konden ze ook voor de Botanique kiezen, waarvan de planten naar de Plantentuin van Meise moesten worden verhuisd. Demeulemeester: "Vic Anciaux, toenmalig staatssecretaris in de regering-Vanden Boeynants, koos de Botanique, goed wetende dat ze ons nooit de eerste keuze zouden gunnen. Want eigenlijk wilden we de AB, een schitterende zaal met een mooie reputatie en een prachtige bar."

De bluf sloeg aan. De Vlamingen kregen de Ancienne Belgique, de Franstaligen de Botanique. "Die waren vijf jaar later nog altijd hun planten aan het begieten (lacht)."

En dan was er de naam. Demeulemeester: "De Grimaldi, een Monegask en FDF-gemeenteraadslid in Brussel-stad, begon zich al te roeren: 'Les Flamands ont repris l'Ancienne Belgique!' We hebben de naam behouden. We hadden het ook de Liederlijke Beenhouwer kunnen noemen, of De Kriekelaar, maar dat hebben we niet gedaan. Uit respect voor het instituut. Dat was voor de Franstaligen un geste sympa. En zo waren we vertrokken."

Er moest wel zwaar geïnvesteerd worden. Demeulemeester: "Na het faillissement van de AB was alles leeggehaald. Er stonden nog twee baffeltjes. Die waren misschien goed toen Jacques Brel er op de planken stond, maar we waren eind jaren zeventig, de concertscene bloeide. We kregen Rika De Backer, staatssecretaris voor Nederlandstalige Cultuur, maar moeilijk mee. Ook het Sociaal-Cultureel Werk morde. Subsidies voor concerten? Lou Reed in de AB? En dan? Er was veel scepsis in die sector."

Mozart and the Banshees
De AB ging mee op de drive van de punk, die toen hoogtij vierde: The Sex Pistols, The Jam, The Clash. Die florissante muziekscene heeft zeker bijgedragen tot het succes van de AB.

"Ik ben die hanenkammen die in ons publiek zaten, later nog tegengekomen," zegt Demeulemeester. "Ze hadden een gezin en werk en ze woonden in Brussel." Het was dus toch nog goed gekomen.

Het succes van de AB had ook een keerzijde. "Niet dat de concertgangers balorig waren, maar toch," vertelt Demeulemeester. "Er waren de vrachtwagens die moesten laden en lossen, er was ook wel lawaaioverlast. Zo woonde er een concertpianiste in een appartement naast de AB. Die arme mevrouw hield van Mozart en moest Siouxsie and the Banshees aanhoren! We hebben toen met de Stad Brussel afspraken gemaakt, de eerste en laatste trouwens."

Het succes van de AB was niet meer te stuiten. Er werd verschillende keren verbouwd. De ingang werd naar de Anspachlaan verplaatst. Later werd de zaal in beton gegoten. "We zitten hier aan de Zennebedding," zegt Demeulemeester. "Er waren honderdtwintig heipalen nodig om de zaal te kunnen bouwen."

Braindrain en francité
Jari Demeulemeester is er niet zeker van dat de Vlamingen de Ancienne Belgique vandaag, in dit veranderende België, nog op dezelfde manier zouden kunnen uitbouwen. Hij twijfelt ook aan de wenselijkheid van het 'derde gewest Brussel'. "België is federaal opgebouwd door Arthur Gilson, Gaston Eyskens en Theo Lefèvre via de taal, niet via territorium," zegt hij. "Brussel heeft bestuurders nodig die ook van buiten de stad moeten kunnen komen. Pas dan kun je voldoende kwaliteit bieden."

Brussel een Franstalige stad? Sommige Vlamingen leren ermee leven, geeft Demeulemeester toe, maar het is niet zijn plan voor Brussel. "In het idee van de francité heeft men de Vlaamse Gemeenschap niet meer nodig. Er zijn genoeg andere gemeenschappen. Maar waar is dan de referentie naar de geschiedenis van Brussel als Brabantse stad?"

"Ik zie ook de braindrain in Wallonië. Die Walen komen zich in Brussel vestigen, bevolken de administraties. Maar voor hen is Vlaanderen een vreemd lichaam waarmee ze niets te maken willen hebben. Brussel moet 50/50 bestuurd worden. Dat is waar we recht op hebben. Maar we staan daar nog ver van. Anderzijds: we hebben het toch niet slecht gedaan."

En de toekomst? Een bezige bij als Demeulemeester zorgt er wel voor dat hij na zijn pensioen niet in een zwart gat valt. Hij wil wat met het Goudblommeke in Papier doen en zijn programma op FM Brussel verder uitbouwen. Of zijn AB-archief, dat hij aan het Archief en Museum voor het Vlaams Leven te Brussel heeft geschonken, op orde zetten.

Maar in de Ancienne Belgique zal hij niet snel meer te zien zijn. "Ik moet het nu aan de nieuwe generatie overlaten," zegt hij. Hij belooft trouwens een mooie toekomst voor het muziekhuis. "Ja, zelfs in een tijdperk van digitalisering en individualisering. Steeds meer mensen zitten dagen voor hun computer en hebben zo contact met elkaar. Ze kijken zelfs via streaming naar concerten in de AB, maar ik blijf geloven dat mensen elkaar zullen willen blijven ontmoeten. Dat is nu eenmaal de aard van het beestje."