Jongeren in lockdown: 'Onze jeugd ontglipt ons'

Herfstkamp: afgelast. Scouts- of groepsactiviteiten: afgelast. Boks- en circustraining: afgelast. Al wie ouder is dan twaalf, zag de voorbije weken activiteiten geschrapt worden, mogelijk zelfs vrij lang. “Ik wil niemand in gevaar brengen,” zegt Yousra (17), “maar vind het toch lastig om mijn jeugd te voelen wegglippen.”

Geen weekend voor de jonggidsen en jongverkenners, geen vuile vergadering, geen Paralympische spelen. De agenda voor de plus-twaalfjarige scouts van Jette, de grootste scoutsgroep van Brussel, is de komende weken leeggemaakt. De activiteiten van eind november staan er nog wel op. Voorlopig toch. “We houden er rekening mee dat het weleens tot midden december zou kunnen duren,” zegt groepsleider Staf Ostyn.

Hij is ook leider van de jonggivers, de jongste tieners en tevens de groep met wie hij voeling vreest te verliezen als dit te lang duurt. “Met de oudere groepen houden we online contact, maar twaalf- en dertienjarigen zijn nog iets minder actief op sociale media, waardoor we hen moeilijker kunnen bereiken. Het eerste en tweede middelbaar is helaas ook de periode waarin je beslist om in de scouts te blijven of af te haken. Als er dan geen activiteiten zijn, dreigt dat sneller te gebeuren. Scoutsvrienden zijn vaak voor het leven en die maak je toch vooral als jonge tiener.”

Dat het geplande weekend in het water viel, helpt daar niet bij. “Als je enkele dagen fulltime samen bent, smeed je hechtere banden en vorm je een groep. Dit is ook de leeftijd waarop je een totem krijgt, een mijlpaal in het leven van een scout. Om die goed te kiezen, moet je veel tijd samen kunnen doorbrengen.” Ostyn hoopt vooral dat het er niet op uitdraait dat ze de tieners maanden niet zullen zien. “We broeden op onlineactiviteiten om het contact warm te houden. Al staat het ver van de normale werking die erg draait rond fysiek sociaal contact.”

Eenzelfde scenario bij heel wat Brusselse jeugdorganisaties die de voorbije weken kunst- en vliegwerk verrichtten om de plus-twaalfjarigen tóch nog iets te kunnen aanbieden. “Eerst dachten we: oef, jeugdwerking mag nog,” vertelt Lies Verhoeven van vzw D'Broej, de Brusselse organisatie voor de emancipatie van jongeren uit achtergestelde wijken. “Bij elke nieuwe beslissing hebben we ons gereorganiseerd. Tot finaal het bericht volgde dat voor plus-twaalfjarigen nagenoeg niets meer mag: voorlopig enkel een-op-eengesprekken of wandelingen in kleine groep. Dit is heel zwaar voor onze jongeren, maar ook voor ons. Je kan wel digitaal werken, maar dat is niet hetzelfde als écht contact of samen buitenkomen. Je gesprekken zijn anders. We houden er rekening mee dat er lang weinig mogelijk zal zijn, terwijl de nood aan een uitlaatklep of ontspanning bij tieners hoog is.”

Zeker als het gaat om jongeren die krap behuisd zijn of niet de makkelijkste thuissituaties hebben. “Als je dan veel thuis moet zitten, je vrienden weinig kan zien en er ook financiële onzekerheid is, leidt dat tot een gespannen broeihaard. Sommigen zijn bang, anderen voelen zich geviseerd. Het is niet goed als ze dan nergens terechtkunnen om hun gevoelens te kanaliseren of hun frustraties te uiten. Gelukkig hoorden we net dat we – tenminste voor welzijnswerk – nog met kleine groepjes van 8 jongeren mogen werken.” Jeugdorganisatie Jes Brussels creëerde alvast 'vliegende fietsbrigades' om zo jongeren met hulpvragen de komende weken te helpen.

Creativiteit is nodig. “De tieners zijn heel teleurgesteld dat er niets meer in groep mag,” zegt Flo Mennes, coördinator van jeugdwerking Miks, een deelwerking D'Broej, vlak bij Bockstael in Laken. “Jongeren willen vooral elkaar zien, individuele wandelingen met ons lenigen die nood niet.” Ze vreest voor de impact op hun welzijn. “Jongeren hebben contact nodig met hun leeftijdsgenoten voor hun ontwikkeling.” Daarnaast merkte ze tijdens de vorige lockdown dat kwetsbare gezinnen snel de structuur in hun dagen verliezen. “Nu ze helemaal geen activiteiten meer kunnen volgen, dreigt hun dagorde zich om te keren. De meisjes slapen tot drie uur 's middags en kijken 's nachts tv. Bij jongens riskeer je ofwel hetzelfde ofwel dat ze buiten rondhangen en niet altijd de ­regels volgen. Bij onze activiteiten moeten ze dat wel, maar nu die structuur wegvalt, wordt dat moeilijker. Voor tieners is samenzijn met leeftijdsgenoten zo belangrijk dat dat voor hen soms doorweegt op de risico's.”

De hoogste nood

“We hoopten dat we nog buitenactiviteiten mochten organiseren, maar ook dat kan niet meer,” klinkt het teleurgesteld bij Mohamed Maalem, coördinator van de Brussels Boxing Academy, eveneens deel van D'Broej. Ook bij de boksclub verliezen ze hun – gemengd, maar toch veelal kwetsbaar – publiek niet graag uit het oog. Maalem wil de werking voortzetten wanneer het weer kan, maar weet zelf niet meteen hoe. De voorbije weken liep het soms mis. “Enkele jongeren die besmet waren, vertelden het ons niet, waardoor ook verschillende trainers in quarantaine moesten. Soms zijn onze jongeren zich te weinig bewust van de risico's.” Tot op het laatst hoopten ze een alternatief te kunnen aanbieden – een trektocht zodat hun gasten er even tussenuit konden. “Maar het kan niet. Heel frustrerend, werken met jongeren is onze corebusiness.”

In kleine groepjes trainen biedt geen oplossing, vindt Maalem. “Dan zou ik moeten kiezen wie er nu nood aan heeft en wie het nog wel even redt. Dat wil ik vermijden, onze gasten begrijpen dat niet. Dat zou de frustraties nog verhogen.” Die zijn er. “Het duurt te lang, ze moeten tijd gevuld zien te krijgen. Dit zijn jongeren, die moeten hun energie en af en toe hun razernij kwijt kunnen. Maar nog tot midden december kan er weinig.”

Samir El Kandoussi (16) probeert zijn plan te trekken. “Ik train nog in de garage met mijn broer of in het park, maar het is toch niet hetzelfde.” Normaal bokst hij elke dag in de club. “Ik mis mijn trainers ook heel erg, het zijn mijn tweede ouders. Ik volg nog wel wat onlinelessen via Instagram, maar dat kan niet tippen aan het echte werk. Als ik te veel energie heb of opgekropte frustraties, kan ik het daar normaal kwijt. Nu veel minder.”

Circus zonder ziel

Luka Rummens (15) heeft dubbel pech. Vanwege een ooroperatie zat trainen voor circus er een tijd niet in, nu het stilaan weer kon, moest Circus zonder handen de deuren sluiten. “Ik mis het heel erg. Ik heb mijn circusvriendinnen ook al zo lang niet meer gezien. Nu ik nog jong ben en tijd heb voor circus, kan het niet. Ik heb lang geoefend op de flikflak en overslag. Ik kon het bijna, maar als het lang gesloten blijft, zal ik waarschijnlijk moeten herbeginnen. Héél spijtig.”

Al merkte ze zelf wel als hulp-leerkracht hoe complex corona alles maakte. “Normaal ga je voor je ontspanning naar de circusles, de laatste tijd moest je vooral zien dat je niets verkeerd deed. Voor acro portée moet je op elkaar klimmen en vaak moet je iemand ondersteunen als die valt, maar je mag niemand meer aanraken.”
“We moesten wel sluiten en dat is ongelooflijk jammer, tegelijk is een korte pauze voor onze trainers misschien niet slecht,” geeft coördinator Liselotte Vanheukelom toe. “Ze hebben de voorbije maanden zo vaak moeten schakelen om alles veilig te houden. Circus gaat over mensen ondersteunen, vastpakken, vertrouwen geven, maar door alle coronamaatregelen gaat dat niet meer. Als je tegelijk coronapolitie moet spelen, is het niet gemakkelijk om de kracht van circus ten volle over te dragen. Tijdens deze noodstop kijken we hoe we het in de toekomst duurzamer kunnen aanpakken.”

Doorbijten

“Ja, het is zwaar, maar we willen vooral de moed erin houden bij onze jongeren,” reageert Iljas Mouani, coördinator van de Brusselse jongeren-­vzw Nakama. “Beter nu twee maanden doorbijten en alle coronamatregelen volgen en daarna zes maanden gerust zijn, dan nu de regels niet volgen en dan nog langer problemen riskeren. Als we het hiervoor beter hadden aangepakt, zaten we nu niet met een tweede golf.” Ook zij houden er rekening mee dat de huidige lockdown lang kan duren. “Er zijn ook voordelen tegenover de eerste lockdown: jongeren mogen buiten. Weliswaar alleen of maximaal met vier, maar het is beter dan binnen te moeten blijven.”

Zodra ze begrepen dat fysieke activiteiten niet meer konden, gooide Nakama het roer om. Behalve individuele wandelingen organiseerden ze alles online. Zo hebben jongeren gisteren elk apart pannenkoeken gebakken om die vervolgens in kleine groepjes af te leveren in het rusthuis, zondag was er onlineochtendgymnastiek, maandagavond een onlinequiz. “Morgen spelen we het spel Weerwolven en organiseren we een Halloweenfeest via Zoom. En straks organiseren we een livewedstrijd via instagram: Yousra daagt Brussels staatssecretaris Pascal Smet uit. Ik heb haar gewaarschuwd dat het zwaar wordt, maar ze ziet het helemaal zitten.”

“Hij is het als politicus gewend om veel te praten, maar ik ook!” reageert Yousra (17) enthousiast. Eerst neemt ze het tegen Smet op in een spelletje Zeg eens euh en vervolgens in The Voice. “Het publiek mag van thuis uit een thema kiezen. Van mij mag het corona zijn. Daar wil ik veel vragen over stellen. Zoals: hoelang gaat dit nog duren? Ik weet dat er moeilijk antwoord op te geven valt, maar dat gebrek aan perspectief is het zwaarst voor jongeren. Sommigen worden er moedeloos van, anderen baldadig.”

Yousra zit nu in het zesde middelbaar. “Dat is normaal het fijnste jaar, je viert je honderd dagen, je gaat op reis met school. Maar waarschijnlijk gaat het niet door. Je verheugt je er jaren op en net in mijn jaar wordt alles afgelast.” Over de overgang naar de universiteit wil ze nog even niet nadenken. “Nog zoiets waar je jaren naar uitkijkt – meer vrijheid, een nieuwe wereld – en waar dreigt het op neer te komen? Thuis uren naar een scherm zitten te staren. Dit zouden normaal de fijnste jaren van mijn leven moeten zijn waarin ik van alles beleef,” vat ze het samen. “Straks zijn ze voorbij en is het gewoon saai geweest.”