Mobiele crisisteams voor drugsverslaafden: 'Repressie alleen is geen oplossing'

Brussels Burgemeester Philippe Close (PS) heeft het Brugmannziekenhuis gevraagd een nieuwe aanpak voor drugsverslaafden uit te werken. Het nieuwe initiatief wordt uiteindelijk geen noodcentrum, maar mobiele crisisteams. Die moeten ervoor zorgen dat drugsverslaafden uit de politiecellen blijven. “De war on drugs heeft overal gefaald", zegt Charles Kornreich van het Brugmannziekenhuis. "Het beleid moet pragmatischer."

“Binnenkort lanceren we een onderzoeksproject met psilocybine (de werkzame hallucinogene stof in ‘psychedelische truffels') om alcoholverslavingen te behandelen. Dat zou een primeur zijn in België, maar het rond krijgen is een complexe zaak, omdat het om een illegale stof gaat,” zegt Charles Kornreich (62), diensthoofd van de psychiatrische afdeling van het Brugmannziekenhuis. Met zijn 190 bedden is het een van de grootste psychiatrische centra in Brussel, maar voor het ziekenhuis aan de slag kan met psilocybine, ligt er nog een urgenter project op Konreichs tafel.

De psychiater, die ook professor is aan de ULB, kreeg voor de zomervakantie de opdracht van Brussels burgemeester Philippe Close om een nieuwe aanpak uit te werken voor drugsverslaafden. De voorbije weken haalt de overlast aan het Zuidstation door voornamelijk drugsverslaafden bijna dagelijks het (nationale) nieuws. Ook elders in de stad lijkt vooral het crackgebruik steeds zichtbaarder te worden.

De Stad Brussel opende ruim een jaar geleden de eerste Brusselse gebruikersruimte, samen met vzw Transit, en tegen 2027 moet het gewestelijke centrum voor drugsverslaafden aan het kanaal de deuren openen, maar zo lang wil Close niet wachten. In een interview met Het Laatste Nieuws en Le Soir heeft hij het over een nieuw noodcentrum voor drugsverslaafden, al zal het pilootproject van het Brugmannziekenhuis eerder bestaan uit mobiele crisisteams.

Wat houdt dit nieuwe project in?
Charles Kornreich: "We gaan mobiele teams oprichten die op vraag van de politie ter plaatse gaan wanneer zij zich in een moeilijke situatie bevinden met mensen die een drugsverslaving hebben. De bedoeling is dat zo’n mobiele ploeg binnen het halfuur ter plaatse is om die moeilijke situaties te de-escaleren en die mensen vervolgens door te verwijzen naar verschillende zorginstellingen. Het kan dan gaan van ambulante zorg tot opvang voor drugsverslaafden."

Het gaat dus niet om een nieuw noodcentrum?
Kornreich: "Nee, want zo’n crisiscentrum hebben wij eigenlijk al. We hebben een spoeddienst en houden bedden vrij waar patiënten tot 48 uur kunnen blijven, naast crisisbedden waar patiënten vijf dagen kunnen blijven. In plaats van mensen naar hier te brengen trekken wij de stad in. Zo willen we ervoor zorgen dat patiënten niet altijd op de spoed belanden. Als we kunnen, vinden we ter plaatse een oplossing door de patiënten door te verwijzen. Als er geen andere optie is, kunnen ze ook opgevangen worden in onze spoeddienst of die van het Sint-Pietersziekenhuis, waarmee we binnen de psychiatrie samenwerken."

Die mobiele crisisteams zullen dan steeds pas in actie schieten na een oproep van de politie?
Kornreich: "De eerste oproep komt van de politie. Als ons team ter plaatse gaat, is het doel de-escalatie. Nu gebeurt het jammer genoeg nog vaak dat mensen met een drugsverslaving de nacht in de cel moeten doorbrengen en vervolgens weer buiten staan. Daarna gebeurt er niets. Dat willen we vermijden, door hen te begeleiden naar zorginstellingen."

Burgemeester Close hoopt dat de interventies van mobiele crisisteams tot zorgtrajecten zullen leiden. Moeten ze ook tot ontwenningskuren leiden?
Kornreich: "Het eerste doel is om een band te scheppen, zodat we die mensen beter kunnen begeleiden naar het zorgcircuit. Zo’n band zal gemakkelijker tot stand komen met psychosociale hulpverleners dan met de politie. Wij willen die patiënten iets aanbieden.

"In Zwitserland zijn er gebruikersruimtes waar verslaafden heroïne kunnen gebruiken. Op die manier worden de drugsverslaafden van straat gehaald en doordat er psychosociale hulpverleners aanwezig zijn, is er contact mogelijk en kunnen verslaafden doorverwezen worden naar het zorgcircuit. Dat is ook wat wij willen doen: een band scheppen om uiteindelijk een zorgtraject op te starten."

Dat is ook het idee achter Gate, de gebruikersruimte in het centrum van de stad.
Kornreich: "Deze problematiek moeten we op verschillende snelheden aanpakken. Voor het meest urgente kan de politie beroep doen op onze mobiele teams, maar daarnaast zijn ook de gebruikersruimtes, dagcentra, opvangcentra en ontwenningsklinieken noodzakelijk. Dat moet allemaal samengaan. Een van de grote struikelblokken in deze problematiek is dat verschillende zorginitiatieven op hetzelfde moment moeten kunnen reageren. Als wij met ons mobiel team met spoed de straat op trekken voor een patiënt, moet er voor hem ook ergens opvang zijn."

Is er wel voldoende zorgaanbod voor drugsverslaafden in Brussel? Bruno Valkeneers van vzw Transit haalde deze week aan dat verslaafden soms tot vier maanden moeten wachten voor een plek in een afkickcentrum.
Kornreich: "Dat is een heel terecht punt. We hebben vooral een probleem met laagdrempelige zorg, waarmee we snel kunnen inspelen op de vraag. Dat is nog een hele uitdaging. Genoeg opvangplaatsen creëren kan een oplossing zijn, want onze mobiele teams kunnen de patiënten dan verder opvolgen zo lang ze in de opvang zitten."

Hoeveel patiënten moeten de mobiele crisisteams kunnen behandelen?
Kornreich: "We hebben ons gebaseerd op cijfers van de politie van Brussel-Stad. Die krijgt gemiddeld twee keer per dag te maken met moeilijke situaties met drugsverslaafden, al is dat wellicht een onderschatting. Wij mikken op vier interventies per dag."

Close hoopt dat andere overheden het pilootproject zullen ondersteunen en wil het anders zelf financieren met de middelen van de stad, maar zullen jullie ook het nodige personeel vinden?
Kornreich: "We hebben al een aantal profielen opgelijst van mensen die we moeten aannemen. Ik denk wel dat we het personeel zullen vinden, omdat het hier over een mooi project gaat, maar zo’n rekruteringsproces vraagt altijd veel tijd. De mobiele teams moeten multidisciplinair zijn en zullen onder meer uit psychologen, verplegers en sociaal assistenten bestaan. Daarnaast zal het crisisteam samenwerken met Transit."

De burgemeester hoopt dat het pilootproject voor het einde van het jaar van start kan gaan. Is dat haalbaar?
Kornreich: "Ik hoop het. Wij moeten het volledige project indienen voor het einde van deze maand. Zodra we groen licht krijgen, gaan we aan het werk."

Terwijl heel wat politici in het debat over de drugsproblematiek de nadruk leggen op repressie, kijkt Close naar de medische wereld. Wat vindt u daarvan?
Kornreich: "Hij heeft gelijk. De war on drugs is een concept uit de VS van de jaren zeventig. Dat heeft echt overal gefaald. Ik zeg niet dat je de verkoop van drugs overal moet toelaten, maar de beste aanpak is een systeem waarbij je enerzijds de toegang tot drugs liberaliseert, zonder dat men langs de drugsmaffia of andere illegale circuits moet passeren, en anderzijds de toegang tot drugs voldoende moeilijk maakt. Het is niet hetzelfde, maar een voorbeeld is tabak. Dat kan je kopen, maar er zijn allerlei mechanismen - denk aan sensibilisering, maar ook de prijzen - waardoor het gebruik toch beperkt is. Voor drugs moet het beleid gelijkaardig zijn."

Ook voor harddrugs?
Kornreich: "Ja, ook voor harddrugs. Van drugs die actueel zijn als cocaïne en crack mogen we niet te veel afstand nemen. In Zwitserland was de ervaring met heroïne ontzettend positief, dankzij een gecontroleerde toegang tot de drug voor patiënten. Er zijn genoeg barrières waardoor heroïne er natuurlijk niet voor het grote publiek toegankelijk is. Dat beleid heeft ervoor gezorgd dat er minder criminaliteit is en de mortaliteit gedaald is. Daarin zijn de Zwitsers heel pragmatisch geweest en de impact is positief. Wij moeten uit dit karikaturale debat komen, waarbij sommigen denken dat alleen repressie de oplossing is en anderen vinden dat de zorg een antwoord op alles moet bieden. Het beleid moet pragmatischer worden."

We hebben het nu over een crisisteam, maar is er ook sprake van een crisis van drugsverslaafden?
Kornreich: "De vraag is hoe erg het nu is, maar ik vrees dat we moeten vaststellen dat we met problemen zitten. De ene crisis volgt op de andere, of het nu om de migratiecrisis of de sociale crisis gaat, en dit komt er nu bij. Daar moeten wij nu een antwoord op bieden. Alle publieke ziekenhuizen ondervinden hiervan een impact, terwijl een ziekenhuis niet altijd oplossingen kan aanreiken. Een deel van het probleem heeft te maken huisvesting en andere sociale problemen.

"Als ziekenhuis zien wij de laatste jaren meer mensen met een drugsverslaving, maar wat vooral heel erg veranderd is, is het type verslaving. Vroeger zagen we meer profielen met een opiaatverslaving - dan vooral heroïne - maar nu zien we veel meer cocaïne en crack. Die drugs zijn heel toegankelijk geworden, ook qua prijzen. De patiënten die met zulke verslavingen binnenkomen, moeten we op een andere manier behandelen, want voor hen zijn er helaas geen substitutiemiddelen als methadon."

Reageren we te laat op deze problematiek?
Kornreich: "Dat doen we altijd, maar beter te laat reageren dan nog langer wachten."