Ruim zeven maanden nadat het langste proces ooit in ons land begon, kwam de volksjury dinsdag met haar oordeel. Zes van de tien mannen die terechtstonden zijn schuldig aan de terreuraanslagen in Zaventem en Brussel in maart 2016. “Dit grondige proces was onze manier van omgaan met het litteken op onze ziel.”
Er was veel belangstelling voor de langverwachte uitspraak in het terreurproces dinsdag: geen stoel was meer vrij in de zwaarbeveiligde rechtbank van het voormalige NAVO-gebouw in Haren. Zes van de tien verdachten, onder wie Salah Abdeslam, werden veroordeeld voor de aanslagen in Brussel en Zaventem op 22 maart 2016. Sofien Ayari en Hervé Bayingana Muhirwa zijn enkel veroordeeld voor lidmaatschap van een terroristische organisatie en de broers Farisi werden vrijgesproken.
Aanvankelijk zou het proces al om 14.00 uur beginnen, maar dat tijdstip werd uitgesteld. De enige verdachte die al op tijd in de zaal verscheen was Ibrahim Farisi. Hij hoefde niet in de verdachtenbox plaats te nemen want hij zat het proces in vrijheid uit. Hij stond enkel terecht omdat hij zijn broer hielp met het leeghalen van het appartement van waaruit twee verdachten vertrokken. Eerder zorgde Farisi voor onrust toen hij dronken in de rechtszaal verscheen. Dinsdagmiddag zag hij er netjes uit, gekleed in een wit overhemd, en hij oogde nuchter.
Om 18.50 uur klonk de bel, het teken dat het proces zou gaan beginnen. Er volgde gejuich in de zaal. Sommige aanwezigen hadden vijf uur moeten wachten om het vonnis te horen. Voorzitter Laurence Massart leek absoluut geen tijd meer te willen verliezen en begon direct met de antwoorden op de schuldvragen aan de hand van letters en nummers. In de zaal bleef het stil. Het leestempo lag dan ook zo hoog dat het nagenoeg onmogelijk was om Massart bij te houden. De belangrijkste van de 287 schuldvragen gingen over moord en poging tot moord in een terroristische context, en deelname aan de activiteiten van een terroristische groep.
Vervolgens werd het arrest voorgelezen met daarin de voornaamste beweegredenen van de jury. Met de gedetailleerde motivatie riep voorzitter Massart herinneringen op aan die ene verschrikkelijke ochtend in maart, die nog altijd op het netvlies staan bij iedereen in de zaal. Hoe er een bom afging in de vertrekhal van de luchthaven van Zaventem en een uur later in een metro bij metrostation Maalbeek. Hoe er totale chaos was en met overal bloed, botten en andere menselijke resten. Hoe metropassagiers aan ‘de ondergrondse hel’ probeerden te ontsnappen door de ramen te breken.
Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) noemde het arrest ‘een belangrijk moment’. “Met de beslissing van de jury kunnen slachtoffers en nabestaanden vandaag een nieuwe stap nemen in de verwerking van het verschrikkelijke leed dat hen is aangedaan”, aldus Verlinden. “De aanslagen zijn een collectief litteken op de ziel van ons land. Dit zeer grondige proces was onze manier om hierop een antwoord te bieden.”
De jury moest het ook eens worden over het totale aantal dodelijke slachtoffers dat viel bij de aanslagen. Op de dag zelf vielen er 32 slachtoffers, maar nadien kwamen er nog vier om het leven. Een van daarvan was Shanti De Corte die de aanslagen overleefde maar zo zwaar getraumatiseerd was door de aanslagen dat ze euthanasie pleegde. De paniekaanvallen, depressies en flashbacks waren ondraaglijk. De jury besliste nog drie slachtoffers bij het oorspronkelijke aantal te voegen. Daarmee is de officiële balans nu 35 dodelijke slachtoffers.
Het oordeel volgde na een beraad van achttien dagen – het langste beraad ooit in België. Dat vond plaats in totale afzondering op een geheime locatie, vermoedelijk een hotel. Geen telefoon, geen televisie, geen contact met familie. Alles om te voorkomen dat de juryleden zouden worden beïnvloed. De twaalf moesten individueel de schuldvragen beantwoorden door ‘ja’ of ‘nee’ te schrijven op een briefje. Dat moest dus bijna driehonderd keer gebeuren, een tijdrovend proces. Als er bij een vraag net zo vaak ‘ja’ als ‘nee’ werd ingevuld, valt dat antwoord uit in het voordeel van de beschuldigde. Als er zeven keer ‘ja’ en vijf keer ‘nee’ was ingevuld, had het hof een doorslaggevende stem.
Met het vonnis van dinsdag is het monsterproces nog niet ten einde. De jury gaat nu vijf weken met vakantie. Daarna keert iedereen weer terug naar Haren, en op 4 september begint de laatste fase. Dan horen de verdachten welke straffen zij krijgen opgelegd. Zes van de tien verdachten waren eerder al veroordeeld voor hun aandeel in de aanslagen in november 2015 in Parijs. Onder meer Salah Abdeslam werd toen veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf.
