Portret van een ooit florerende laan: De blues van Adolphe Max

Prestigehotels, seksshops, traditiezaken en etalages vol blinkende herenpakken. De Adolphe Maxlaan heeft het allemaal, maar de voorbije jaren zat vooral de categorie ‘over te nemen’ in de lift. Portret van een van Brussels boeiendste lanen.

"Kijk: mijn kalenders voor 2017. Allemaal voor de vuilnisbak.” Elie Levi (73) wijst naar het rek naast de kassa. Het beeld vat de situatie voor zijn papierhandel Casi One goed samen: de omzet is niet alleen ingestort, Levi vindt het ook aartsmoeilijk om in te schatten hoeveel marchandise hij moet inslaan. Zeker nu het nieuwe schooljaar nadert. “Dan verkopen we plots erg veel in korte tijd, ziet u. Enfin, normaal gezien.” Levi zucht en steekt nog een Bastos op. In het halfuurtje dat we aan de praat zijn, zien we één klant.

De winkel van Levi blijft nog wel even open. Veel collega’s in de straat verging het anders. We telden ze zelf: tussen De Brouckère en de Kleine Ring raken we aan minstens zeventien gesloten of over te nemen zaken. Het moet een record zijn binnen de Vijfhoek.

Niet serieus
De boosdoener is snel gevonden: C’est le piétonnier, luidt het terugkerende refrein. De handelaars zien vooral die klanten thuisblijven die met de wagen komen. In het geval van de Maxlaan komt daar nog bij dat de straat nu éénrichtingsverkeer heeft. Even vanop de Kleine Ring de laan inrijden kan niet meer en de alternatieven zijn vaak omslachtig. Resultaat: tot 50 procent omzetverlies.

Het piétonnierrefrein verdient wat nuance. Het valt op dat veel exploitanten de voetgangerszone zélf niet in vraag stellen. Het is de manier waarop die werd gepland die ze bitter stemt. Vandaag is immers nog steeds niet duidelijk wanneer de echte heraanleg begint, laat staan wanneer de zone af zal zijn. Daarvoor is het wachten op een bouwvergunning. Benoît, verkoper in een zaak voor het betere herenkostuum, vat samen wat we een paar keer horen: “Ik kan er gewoon niet bij dat die voetgangerszone werd ingevoerd voor alle vergunningen er waren. Dat is toch niet serieus?”

lees verder onder de foto

In den kater en den kat
De Maxlaan heeft nochtans troeven. De architectuur en royale breedte bijvoorbeeld. Het heeft iets bizars hoe tienduizenden shoppers dagelijks de smalle Nieuwstraat kiezen, terwijl de statige Maxlaan ernaast om meer volk schreeuwt.

Voor dat ontwerp van de laan moeten we terug naar de jaren 1870. Na de overwelving van de Zenne werd de Noordlaan - want zo heette de Maxlaan toen - dé verbindingsweg met het oude Noordstation, dat vanaf eind negentiende eeuw aan het Rogierplein stond. Net als bij de Anspachlaan werd een architectuurwedstrijd uitgeschreven. Hendrik Beyaert won, met een pand dat naar de welluidende naam Hier ist in den kater en den kat luistert. Het bevindt zich links van de Noorddoorgang, de naam is duidelijk leesbaar op de gevel.

Een flink deel van de twintigste eeuw floreert de laan. De as wordt bekend om zijn nachtleven, zijn cafés en winkels met klasse, zijn bioscopen ook. Met Le Plaza en Marivaux telt de straat vandaag nog steeds twee prestigieuze hotels die toen ook bioscoop waren. Le Plaza houdt daar vandaag een juweel van een zaal aan over. ‘Het theater’ is opgetrokken in een zeldzame Spaans-Moorse stijl en kan zeshonderd toeschouwers ontvangen. Als we binnenstappen wordt de zaal net klaargestoomd voor Thaise hoogwaardigheidsbekleders. Bij Le Plaza overigens geen klachten over omzetverlies.

In de jaren 1970 krijgt de laan dan een oplawaai door - jawel - omvangrijke werken. De premetrotunnel komt onder de laan. Ook veertig jaar geleden horen de bordjes ‘over te nemen’ al gauw tot het straatbeeld. Onder meer Le Plaza sluit de deuren, twintig jaar lang zelfs. Pas in 1996 opent het etablissement opnieuw, door toedoen van de huidige eigenaar, baron van Gysel de Meise.

Alle dagen Freddy
De laan telt vandaag nog een handvol kwaliteitszaken. “En tel mijn Western Shop daar ook maar bij,” zegt François Chladiuk. “Zoals deze winkel is er maar een in België.” Zijn zaak is dan ook een walhalla voor iedereen die diep in zijn binnenste nog steeds cowboy is. Stetsons, laarzen in hagedissenleer, cowboyjassen, en riemgespen aan gepeperde prijzen, je vindt het er allemaal. Als we 200 euro voor zo’n gesp wat duur noemen, verschijnt een monkellachje op het gezicht van François. Hij troont ons mee naar de kast waar de prijzen tot 6.000 euro oplopen. “Zilver en goud.”

Oud-burgemeester Freddy Thielemans was jarenlang kind aan huis in de Western Shop. “Freddy is mijn beste vriend en kwam vroeger elke dag langs. Hij kende hier zodanig zijn weg dat hij gewoon overnam als er meer dan één klant was. Hij hielp zo misschien wel honderd paar botten verkopen.”

lees verder onder de foto

Chladiuk opende zijn speciaalzaak in 1990 en zag de straat de voorbije decennia veranderen. De hoedenwinkel en de Rolexverkoper naast de deur vertrokken, de goedkope herenconfectie kwam. “Vaak zijn die winkels in Marokkaanse en Turkse handen. Dat is prima, maar de kwaliteit van de producten is een ander verhaal. Een pak voor 50 euro, zeg nu zelf…”

Amper enkele huizen van het cowboyparadijs bevindt zich een ander universum. Achter een onooglijke metalen deur ligt een lager gelegen zaal waar een tachtigtal mensen aan lange tafels boterhammen en soep verorberen. Het blijkt om de achterkant van de Finisterraekerk te gaan. De eters zijn vaak daklozen en vluchtelingen. Point 32 is al minstens vijf jaar elke middag open en draait helemaal op vrijwilligers.

Op naar de seksshops. Net zoals de goedkope herenconfectie blijken die een relatief recent fenomeen in de straat, een fenomeen dat bovendien alweer over zijn hoogtepunt is. Historicus Roel Jacobs vertelt hoe het centrum van dat soort activiteiten vroeger meer buiten de Vijfhoek lag, in het stuk tussen Rogier en het nieuwe Noordstation, waar nu nieuwbouw staat. Vandaag liggen de shops allemaal in het noordelijke deel van de Maxlaan, hetzelfde deel waar pornobioscoop ABC enkele jaren geleden sloot.

Transsexual Food fuck
We stappen Sensation’Elle binnen, een van de vier eroticawinkels op de laan en gelegen naast een stripbar. De liefhebber vindt er een breed gamma aan gespecialiseerde producten, van dildo’s over opblaaspoppen en pikante lingerie tot dvd’s met titels als Transsexual food fuck.

Verkoper David Bokiau (43) werkt er ondertussen meer dan vijftien jaar voor een Pakistaanse eigenaar. Toen hij rond 2000 begon in de zaak, was er nog een tiental seksshops op de laan. “Maar de stad doet steeds moeilijker.”

In die vijftien jaar veranderde niet alleen het aantal pretwinkels. Ook bij de klanten is er een verschuiving. “Vroeger kreeg ik tachtig procent mannen over de vloer, nu zie ik vooral vrouwen. Mannen komen vooral voor dvd’s en die zijn nu minder in trek door het aanbod op het internet. Dus bied ik meer producten aan voor dames.”

Bokiau is eigenlijk danser van opleiding en speelt ook muziek in een hiphopgroepje. “Hoe ik dan hier ben beland? In elke kunstenaar schuilt wel een hedonist zeker? Dit wereldje bevalt me wel. En ik heb de conversaties met de klanten. In een seksshop kunnen mensen soms heel open zijn, vooral ’s nachts, want we zijn open tot 5 uur. Het is alsof ze hier niets te verliezen hebben. Ik hoor hier van alles, van seksvoorstellen tot bekentenissen. Zoals die man die stimulerende middelen kwam halen. Ik plaagde hem wat. ‘Een viriele kerel als jij met pillen?’ Hij vertelde hoe hij jaren in de gevangenis had gezeten en zijn zoon van twaalf ondertussen zelfmoord pleegde. Sindsdien ging het niet meer. Een gesprek van hooguit drie minuten, maar dat wel aan je blijft kleven.”

lees verder onder de foto

Veel klanten vertellen Bokiau ook over hun fantasieën. “Je kan het zo gek niet bedenken of mensen kunnen erop kicken. Fantaseren over voeten is nog tamelijk gebruikelijk. Maar er zijn ook mensen die enkel een hoogtepunt bereikt als het cijfer 17 op een of andere manier wordt gebruikt. Ik denk vaak dat ik hier beter werk doe dan een psycholoog door met die mensen te praten.”

De gesprekken in zijn winkel intrigeren Bokiau zodanig dat hij er een boek over schrijft. Af is het nog lang niet. “Ik wil dat het goed is. Het is makkelijk om zoiets af te doen als een poging van een verkoper uit een sekswinkel.”

Nieuw leven
Toch is het niet allemaal ellende in de laan. Veel leegstand betekent ook veel mogelijkheden voor een nieuwe start. Droogies Tattoo is zo’n nieuwe zaak. Thomas (48) begon er twee maanden geleden met zijn zaak in een fraai gebouw op de scherpe hoek aan de Circusstraat. Hij ziet vooral de voordelen aan de Maxlaan. “Een betaalbare huur vinden in het centrum is meestal onbegonnen werk, maar hier was dat nog net te doen. En dan nog voor zo’n ruimte, we waren direct verkocht toen we het zagen, on a craqué.”

Over het aantal passanten heeft Thomas ook al geen klachten. “Hier komen best wat mensen langs en ik heb nog mijn klanten van mijn vorige locatie. En zodra die voetgangerszone af is, kan het alleen maar beter worden. Wanneer zei u ook alweer dat dat was, volgend jaar toch?”