Reconstructie (3): het sociaal conflict bij Delhaize

“Het was geen eerlijke strijd.” Vakbondsafgevaardigde Rosetta Scibilia kijkt gedesillusioneerd terug naar de strijd van de vakbonden tegen de verzelfstandiging van de Delhaize-supermarkten. “De politiek en justitie stonden aan de kant van de multinational.”

Voor het personeel van Delhaize kwam het bericht op 7 maart als een donderslag bij heldere hemel: de directie wilde alle 128 Delhaize-supermarkten die nog in eigen beheer waren afstoten naar zelfstandige uitbaters.

Voor Brussel ging het om 22 winkels. Ze zouden voortaan in franchise uitgebaat worden, net als de ruim zeshonderd AD Delhaizes, Proxy's en Shop&Go's die ook tot de groep behoren.

Volgens de directie, die duidelijk onder druk stond van het internationale moederconcern Ahold Delhaize, was de voorbije jaren gebleken dat de zelfstandige franchisewinkels, door hun wendbaarheid en lokale verankering, een stuk rendabeler waren dan de winkels in eigen beheer.
Het personeel – alles samen ruim negenduizend man – kon mee de overstap maken, met dezelfde loons- en arbeidsvoorwaarden, zo voegde de directie nog toe.

Maar de werknemers zetten de hakken in het zand. De christelijke, socialistische en liberale vakbonden riepen in koor dat de arbeidsvoorwaarden, ondanks de beloften, zouden verslechteren en dat er ontslagen zouden vallen. “Niet meteen, maar na twee, drie jaar,” zegt Thomas Englert van de christelijke vakbond CNE. “Het kan moeilijk anders. De personeelskosten in een zelfstandige winkel liggen dertig procent lager dan in een geïntegreerde winkel. Ze werken er meer met studenten en vallen onder een ander paritair comité, dat minder gunstig is voor de werknemers.”

Muurvast

De stakingen in de winkels hielden wekenlang aan. Het overleg zat muurvast. Tot Delhaize naar de rechter trok om een verbod op stakingspiketten af te dwingen. Deurwaarders kwamen in de winkels langs en dreigden met dwangsommen als de piketten niet zouden vertrekken.

Dat was begin mei. De winkels gingen een voor een open. Het personeel en de vakbonden zochten andere manieren om te protesteren – prikacties, blokkades van de distributiecentra – en kregen daarbij de steun van het publiek. Er kwam een nationale betoging, ruim honderd mensen uit academische en culturele middens riepen in een open brief op tot een boycot van Delhaize en er werd een steuncomité opgericht, bestaande uit ex-klanten, studenten en militanten, dat solidariteits­acties organiseerde aan de ingang van de winkels.

De directie ging intussen gewoon door met haar franchise­plannen. Afgelopen zomer werden de eerste winkels overgedragen aan zelfstandige uitbaters. Daarbij onder meer Delhaize Flagey, de oudste Delhaize van het land.

Telkens wanneer nieuwe overnames bekendgemaakt werden, leidde dat tot nieuwe acties. De strijd verhardde zich. Zo werd de woning van Delhaize-CEO Xavier Piesvaux beklad en moesten de wagen en woning van een van de overnemers van Delhaize Flagey het ontgelden.
Half september deed de supermarktdirectie een ultiem voorstel: het behoud van loon- en arbeidsvoorwaarden, de garantie dat de winkels minstens tot 2028 openblijven, een premie bij vervroegd pensioen en ook een transitiepremie voor het personeel dat mee overgaat.

Strijd verloren

Een opzegvergoeding voor werknemers die willen vertrekken, weigerde de directie, net als de garantie op een vakbondsvertegenwoordiging bij de nieuwe overnemers. Dus bleven de bonden zich verzetten.

Maar zodra het herfst was, was de fut er bij het personeel een beetje uit. Zo ook bij de Delhaize in de Dikke Beuklaan in Jette. Daar stonden op een koude, druilerige dag midden november nog slechts drie actievoerders buiten aan de ingang. Denis, 20 jaar in dienst van Delhaize, Fanny, 6,5 jaar op de teller, en Nathalie Offermans, die er bijna 24 jaar heeft op zitten. Voor de ingang hadden ze een karton neergezet waarbij ze de klanten opriepen tot een boycot. Ze werkten een groot deel van de dag, maar stonden ook enkele uren buiten, ten teken van protest. Voor die uren werden ze niet betaald door Delhaize, maar kregen ze een compensatie van de vakbond. Zo ging het al sinds mei, toen de winkel weer open moest. “Maar in het begin waren we met veel meer,” zegt Offermans. “De meesten hebben het opgegeven, ze zijn moe, moedeloos of kiezen voor financiële zekerheid. Stakers krijgen immers een lagere of helemaal geen transitiepremie.”
Waarom zij volhielden? Offermans: “Dat deze winkel uiteindelijk overgenomen zal worden, staat vast. Die strijd hebben we verloren. Maar we willen onze opgebouwde rechten vrijwaren.”

Het drietal ging ermee door tot eind november. Toen meldden Fanny en Denis zich ziek en in haar eentje staken had geen zin, vond Offermans. Op 11 december kreeg ze te horen dat er ook voor haar supermarkt een zelfstandige uitbater gevonden was.
Achttien van de 22 Brusselse Delhaizes zijn ondertussen overgenomen. De vakbonden blijven gedesillusioneerd achter. “We hebben de afgelopen maanden volop de steun gekregen van het publiek,” zegt Rosetta Scibilia, hoofdafgevaardigde van CNE. “Maar de politiek en justitie stonden aan de kant van de grote multinational Delhaize. Ons stakingsrecht is geschonden. Het was geen eerlijke strijd.”