Sukkelstraat (17): Laken, op en onder het Bockstaelplein

Zowel boven als onder de grond is het Bockstaelplein een desolaat oord. Of: hoe een onzorgvuldige aanleg en inrichting van de openbare ruimte de onveiligheid en het onveiligheidsgevoel kunnen vergroten.

Donderdagavond, halftien. Trein­station Bockstael ligt er eenzaam en verlaten bij. Door de oubollige luidsprekers klinkt geen muziek; de roltrappen zitten weggeborgen achter een houten bekisting; de naargeestige ondergrondse gang die de twee perrons verbindt, is nat, vies en akelig verlicht. Het is al een hele kunst om het station te vinden.

Boven op het plein en beneden in het aangrenzende metrostation is er nauwelijks een indicatie dat hier ook een halteplaats voor treinen is. Nochtans moet Bockstael een GEN-station worden.

Op de perrons wachten drie reizigers in stilte op hun trein. Plots wordt de rust verstoord door enkele jonge gasten die het perron via de grasberm bereiken. Ze maken kabaal en vliegen elkaar om de haverklap naar de keel. Als de trein aan komt rijden, vergasten ze de passagiers op luid gebons op de ruiten. Twee meisjes die nietsvermoedend het raampje hebben opengezet, krijgen een brandende sigaret in de schoot geworpen.

Niemand reageert, ook de conducteur laat betijen. Hij blaast op zijn fluitje en stapt snel weer in.

Voor Jurgen Wayenberg, directeur van de nabijgelegen Kunsthumaniora, is zo'n verhaal vertrouwde kost. Zijn leerlingen en leerkrachten worden regelmatig lastiggevallen in het station. Soms moeten ze hun gsm of portefeuille afgeven, begin mei werden enkele leerlingen met stenen bekogeld. Voor de Kunsthumaniora en de andere scholen in de buurt was de maat vol. Scholengroep Brussel schreef een boze brief naar minister van Overheidsbedrijven Paul Magnette (PS). Wayenberg: "Al vier jaar vragen wij aan de NMBS dat er beter gecontroleerd wordt, dat het station opgeknapt wordt en 's nachts wordt afgesloten zodat het geen ontmoetingsplek meer is voor dealers en hangjongeren. Er kwamen intussen camera's, maar na het laatste incident bleken de beelden niet beschikbaar. Er moet dringend een structurele oplossing komen. Anders gaat dit ons leerlingen kosten."

De NMBS ontkent dat het station wordt verwaarloosd: er kwamen drie camera's en de beelden kunnen wel degelijk opgevraagd worden.

Het aangrenzende metrostation oogt amper vrolijker. De verlichting is slecht, de inrichting somber, het enige winkeltje dicht. Maar over dit MIVB-station hebben de naburige scholen en omwonenden minder klachten. Het is er altijd druk, wat meer sociale controle geeft. Bovendien is hier, ten minste aan één kant, nog een bemand loket en lopen er tegenwoordig 's avonds mensen van de metropreventie rond. Volgens de MIVB hangen er twintig camera's. En er staat een renovatie, met inbegrip van een heus metrokunstwerk, op stapel.

Boven dan, het plein zelf. Dat werd in 2005 heraangelegd met geld van Beliris. Het oogt misschien iets minder grauw dan voorheen, maar al bij al is de make-over een miskleun: een immense parkeerplaats met langszij een brede verzameling tram- en busbanen, niks gezellig.

'Een lelijke puist' noemt apotheker Peter Colpaert de plek. Hij heeft vanuit zijn apotheek een goed zicht op het dagelijkse leven op het plein. Dat is bij tijd en wijle behoorlijk ruig. Vechtpartijen, agressie, drugsdealen, joyriding, diefstal en aanranding, racketeering of afpersing. "Het laatste nieuwe fenomeen: kettingen die van de hals gerukt worden," zegt Colpaert, die al twee keer in zijn apotheek overvallen werd. Ter controle van zowel het plein, de Maria-Christinastraat en het plantsoentje aan de Tielemansstraat, waar drugs- en andere bendes zich 's avonds graag ophouden, staat er welgeteld één camera. Samen met andere handelaars heeft Colpaert bij handelsorganisatie Atrium aangedrongen op meer camera's. En op een heraanleg van het plein, met meer groen en speel- en fietsruimte voor de kinderen. Colpaert: "Maar gras en bomen zijn blijkbaar lastig, omdat er allemaal tunnels onder het plein lopen. Bovengrondse pergola's met groen, een ander voorstel van Atrium, blijken dan weer niet te mogen vanwege de markt en de kermis op het plein."

Is er dan niemand die deze plek echt ter harte neemt? Probleem is dat de verantwoordelijkheden verspreid liggen. Mobiel Brussel, Infrabel, de Stad, de NMBS en de MIVB, de spoorwegpolitie, metro- en lokale politie, allemaal hebben ze iets te zeggen. "Maar we overleggen geregeld," zeggen vervoersmaatschappijen en politiediensten. Ze gaan ook prat op de goede samenwerking met Bravvo, de preventiedienst van de Stad Brussel. Die is aanwezig met een leger aan straathoekwerkers, bemiddelaars en stads­wachten en realiseerde met de jongeren van de buurt onder meer een fresco in het metrostation. Hun aanwezigheid blijkt het onveiligheidsgevoel echter niet te kunnen wegnemen. "Ze hebben geen vorming, geen duidelijke opdracht. Niemand weet waarvoor ze dienen. Het is pure bezigheidstherapie," zegt Didier Wauters van het wijkcomité Maria-Christina. "Meer blauw op straat, dat is nodig."

Wayenberg vestigt zijn hoop op de opening van de 'poepchique' Europese school in de buurt. "Misschien dat die iets zal veranderen."