'Weet jij wie Zwarte Piet is?'

Is Zwarte Piet een racistische traditie of niet? In Nederland neemt het debat heftige proporties aan en ook in Vlaanderen woedt de discussie. Bij de Franstalige Brusselaar leeft het debat echter amper. "Waarom geen zwarte Sinterklaas?"

“Sinterklaasje, bonne, bonne, bonne” en andere vrolijke Sinterklaasdeuntjes klinken door de luidsprekers van winkelcentrum Docks Bruxsel, zowel in het Nederlands als in het Frans. “Saint-Nicolas est là?”, vraagt een kindje aan zijn moeder, op weg van de parking naar de winkels. Ja, hoor, en hij is niet alleen.

Het is woensdagnamiddag – de kinderen zijn intussen opgepikt door de ouders of grootouders – en op de eerste verdieping van het winkelcentrum staat een meterslange rij van kinderen aan te schuiven, tot het hun beurt is om op de schoot van Sinterklaas te mogen zitten. Voor de iets oudere kinderen lijkt het vooral te gaan om de zak snoep die ze erna krijgen, uit de handen van Zwarte Piet, die telkens mooi glimlacht.

'Et alors?'

In Nederland is zijn figuur erg omstreden, maar ook in Vlaanderen woedt het debat, zij het in iets mindere mate. Gent en Antwerpen kozen bijvoorbeeld wel voor een ‘roetpiet’, een blanke man met enkele roetvegen. Zo ontstaat er geen discussie: Zwarte Piet is zwart omdat hij door schoorstenen kruipt. Maar in Docks ziet hij pikzwart.

“Et alors?”, zegt een aanschuivende ouder. “Voor mij maakt het niet uit wat zijn kleur is. Wij, Franstaligen, praten daar amper over”, zegt Isabelle Lecocq die met haar die kinderen staat aan te schuiven. “Weet jij wie Père Fouettard (de Franstalige versie van Zwarte Piet, red.) is?”, vraagt ze aan haar dochtertje, maar zij weet het niet eens. En dat terwijl die Franse term zoiets als 'boeman' betekent.

Al begrijpt Isabelle naar eigen zeggen wel de commotie die er ten noorden van de taalgrens bestaat. “Waarom maken we er geen zwarte Sinterklaas van en een blanke knecht? Dat zou een mooi evenwicht zijn”, lacht ze. (Lees verder onder de video:)

'Geen Afrikaan'

“Weet jij wie Père Fouettard is?”, vraagt Mireille Van Grimbergen, perfect tweetalig en getrouwd met een Vlaming, aan haar kleinkind. “Hij is de zwarte man”, klinkt het antwoord van de kleuter. En waarom hij zwart is? Dat weet het kleine meisje niet.

“Hij is zwart omdat hij schoorstenen veegt”, antwoordt Mireille zelf. Maar wat met het soms stereotype voorkomen van Sinterklaas’ hulp, met een volledig zwarte huidskleur en dikke, rode lippen? “Ah, nee, dat kan niet. Hij is geen Afrikaan!” Intussen komt de echtgenoot van Mireille aangewandeld. “Zwarte Piet moet zwart blijven”, zegt hij stellig, met de nadruk op moet.

“Ik ga geen oude traditie opgeven voor enkele politici die van deze discussie gebruik willen maken", zegt Vlaming René Lenaerts. "Bovendien staan hier ook zwarte mensen aan te schuiven.”

'Geen racist'

“Nog nooit heb ik iemand horen discussiëren over Père Fouettard”, zegt Yves Lahaye van speelgoedwinkel Luxiol in Elsene. “Dit debat is bij de Franstaligen onbestaande”, bevestigt Alain Serneels van de gelijknamige speelgoedwinkel in de Louizalaan. “Iedereen weet waarom hij zwart is. Dat komt door de schoorstenen.”

Maar aan de kassa spreekt een klant hem tegen. “Bij ons in Duitsland is hij zwart omdat hij een Moor is. Dat is het oorspronkelijke verhaal”, zegt ze. “Voor mij is er geen sprake van een probleem: hij is zwart en was dat al zo toen ik kind was. Dat heeft van mij geen racist gemaakt. Binnenkort komt hij ook bij ons op bezoek, en dat zal een donkerzwarte man zijn met dikke, rode lippen.”

Bij de meeste Franstaligen lijkt er geen vuiltje aan de lucht te zijn. “Voor zover ik mij herinner uit mijn kindertijd, is Zwarte Piet gewoon minder aanwezig bij ons”, klinkt het bij Waals journalist Christophe Deborsu. “Sommige tradities zijn bij ons ook verschillend. Bij jullie komt de Sint met een paard, maar bij ons met een ezel. De discussie over het zwart-zijn bestaat zo goed als niet, maar waarom weet ik niet.”

Ook Vlaams-Brussels socioloog Dirk Jacobs, die doceert aan de ULB, heeft er het raden naar. “Misschien is Sinterklaas een eerder Nederlandstalig fenomeen?”, vraagt hij zich af. De Franstalige antikoloniale beweging zou zich meer richten op andere debatten. “Zoals bijvoorbeeld het dekoloniseren van de publieke ruimte. Denk maar aan discussies rond het weghalen van standbeelden van Leopold II.”