Matilde Carli debuteert bij Art et Marges: ‘Ik teken het liefst de zee, bergen en heuvels'

Elke weekdag komt de Brusselse kunstenaar Matilde Carli thuis in Ateliers Indigo, een creatieplek voor kunstenaars met een mentale beperking. Nu treedt ze voor het eerst naar buiten met haar werk in een groepstentoonstelling bij Art et Marges. “Ik vertrek altijd van een foto of een beeld in mijn hoofd.”

Een potlood krast over een vel papier, de verf wordt bovengehaald en de eerste schetsen krijgen vorm. Op een maandagochtend heerst er een geconcentreerde stilte onder het zestal kunstenaars in de studio voor beeldende kunsten van Ateliers Indigo. Aan een centrale tafel, badend in het ochtendlicht, zit ook Matilde Carli (26) te tekenen. Met haar telefoon in de ene hand en een potlood in de andere brengt ze de wolken van een foto tot leven op papier. “Ik voeg elementen uit verschillende afbeeldingen samen,” legt ze uit. “De wolken uit de ene foto vermeng ik met de bergen op een andere foto en de kleuren van de zon uit weer een ander beeld. Vaak weet ik nog niet hoe mijn tekening of schilderij eruit zal zien op het moment dat ik de foto maak. Pas wanneer ik in het atelier zit, beslis ik wat ik die dag ga tekenen. Vandaag is dat een berglandschap, dat ik op een T-shirt van mijn moeder wil laten drukken.”

Carli is een van de twintig kunstenaars met een mentale beperking die een thuisbasis vinden in de atelierwerking van Ateliers Indigo aan het Jubelpark. Binnenkort zal ze deelnemen aan een groepstentoonstelling bij Art et Marges, het museum in de Hoogstraat dat al bijna veertig jaar tentoonstellingen organiseert van artiesten die zich in de marge van de kunstenscene bevinden.
“Ateliers Indigo is ontsproten aan de kunstlessen van Ateliers ArtsCade,” vertelt coördinator Christophe Lux. “Omdat de beperkte lesuren de artistieke honger van sommigen niet konden stillen, was er behoefte aan een meer toegewijde ruimte voor wie serieuze stappen in de kunst wilde zetten. Daarom openden we in 2015 een apart atelier, waar kunstenaars met een beperking de ruimte en ondersteuning krijgen van een team van professionele kunstenaars, dat hen opleidt in de beeldende kunsten, podiumkunsten of muziek. Er is plaats voor een twintigtal residenten, die in principe zo lang mogen blijven als ze willen. Omdat we al een wachtlijst hebben, herbekijken we wel af en toe of er een plek kan vrijkomen.”

Landschappen voelen

De missie van Ateliers Indigo reikt verder dan het aanbieden van een creatieplek. De organisatie wil de artistieke groei van kunstenaars met een mentale beperking bevorderen door hun werkomstandigheden te optimaliseren, hun werk actief te promoten en hun professionele kansen te bieden in de kunstwereld middels tentoonstellingen of optredens. Bovenal is het ook een levendige ontmoetingsplek, waar creatieve geesten elkaar inspireren. Voor Matilde Carli is Ateliers Indigo uitgegroeid tot een noodzakelijke uitvalsbasis voor haar artistieke ontwikkeling. “Ik ben opgegroeid in Italië en woon sinds mijn tiende in Brussel,” vertelt ze. “Na de middelbare school ben ik bij Ateliers Indigo terechtgekomen dankzij een tip van een leerkracht. Eerst combineerde ik tekenen met vrijwilligerswerk in een crèche, maar uiteindelijk koos ik ervoor om me volledig op mijn kunst te concentreren. Ik kom hier elke weekdag.”

Al van kindsbeen af is kunst een enorme passie van Carli. “Thuis zat ik vaak te tekenen. Mijn grootmoeder had een speciale kunstkamer, daar heb ik uren met mijn tante doorgebracht. Het liefst van al beeld ik de natuur af: de bergen, de zee, heuvels ...” Ze bladert door haar tekenblok, dat baadt in de felle kleuren. “Ik vertrek altijd van een foto of een beeld in mijn hoofd. Vooral in de omgeving van mijn grootmoeders huis op het Italiaanse platteland vind ik inspiratie. Het uitgestrekte landschap en de horizon daar vind ik prachtig. Af en toe teken ik ook vanuit mijn herinneringen, zoals die ene keer dat ik als kind een bambi zag in een bos aan zee. Die plek is me altijd bijgebleven.”

Leren van filmpjes

Coördinator beeldende kunst Corinne Chotycki spreidt Carli’s schilderijen en tekeningen uit. “Matilde heeft een unieke manier om de beweging van een landschap te verbeelden,” zegt ze, “zoals de wind die door een landschap waait, het ritme van de golven of de neerwaartse dans van de regen. Ze legt de pure sensatie vast.”

Met een gedurfd kleurgebruik en abstracte vormen verweeft Carli haar observaties van de werkelijkheid. Daarbij wordt ze voortdurend gestimuleerd door de docenten van Ateliers Indigo, die haar niet alleen voorzien van hoogwaardige materialen, maar haar ook introduceren in diverse technieken. Zo wisselt ze af tussen potlood, acrylverf en oliepastel. “Sommige methodes heb ik al doende geleerd of via de filmpjes van Art Attack (een Italiaans televisieprogramma, red.),” zegt Carli. “Maar ook hier steek ik veel op. Mijn favoriete leraar, Adrien, liet me eindeloos oefenen met observaties van mijn hand. Ik tekende elke lijn, elke ader, de huid als een landkaart.”

Om de kunstenaars te begeleiden, kiest Ateliers Indigo bewust voor kunstenaars met een actieve artistieke loopbaan. “Wij zijn geen opvoeders, psychiaters of verpleegkundigen. We ondersteunen hen in de eerste plaats als kunstenaars,” zegt Lux. Corinne Chotycki, een van de achttien kunstenaars in het team, vult aan: “Ieder van ons heeft zijn eigen specialiteit, van videokunst tot keramiek, waardoor de kunstenaars begeleiding kunnen krijgen in het medium dat hen het meest aanspreekt. Die diversiteit aan artistieke visies stelt hen bovendien in staat om zelf te kiezen wat ze oppikken, zonder in een bepaalde richting te worden gestuurd.”

De wereld heruitvinden

Regelmatig krijgt Ateliers Indigo bezoek van curatoren, wat kan leiden tot mooie kansen. Zo benaderde museum Art et Marges het atelier met de vraag om werk in te zenden voor de nieuwe groepstentoonstelling Aussi loin qu’ici, die onderzoekt hoe kunstenaars de wereld om zich heen beleven en heruitvinden. “We stuurden het portfolio van enkele kunstenaars op, en Matildes schilderijen vingen meteen hun interesse,” zegt Chotycki. “Ze waren vooral geïnteresseerd in de rol die reizen inneemt in haar werk, aangezien Matilde vaak vertrekt van foto’s die ze op vakanties maakt.” De vijf geselecteerde werken draaien rond beweging en onderweg zijn, in haar landschappen verweeft ze details met weidse panorama’s en brengt ze kleur naar de voorgrond. “Het zijn niet zomaar kopieën van de foto’s,” benadrukt Corinne, “maar interpretaties die het originele beeld overstijgen. Ze roepen vragen op over de structuur van het landschap. Hoe valt de regen? Hoe vertaal je dat naar een beeld?”

Niet alleen voor Carli, maar ook voor Ateliers Indigo is de tentoonstelling een belangrijke erkenning. Het wil namelijk een katalysator zijn, die kunstenaars met een beperking een volwaardige stem en zichtbaarheid geeft in de kunstwereld. Chotycki: “We verzetten ons tegen labels als ‘art brut’ (een term die verwijst naar autodidactische kunstenaars die buiten de gevestigde kaders van de formele kunstwereld opereren, red.), want we geloven dat deze kunst net als alle kunst gezien en besproken zou moeten worden. Matilde is een prachtig voorbeeld van een kunstenaar die een verfrissende manier van kijken aanreikt. Ze heeft sterke affiniteiten met hedendaagse schilders als Harold Ancart en perfectioneerde jarenlang haar eigen manier om de wereld om zich heen te observeren, analyseren en reconstrueren.”

Het vergt tijd om naam te maken als kunstenaarswerking, maar na tien jaar treedt Ateliers Indigo steeds meer naar buiten, met een groeiend netwerk en een reeks veelbelovende projecten in het verschiet. “Zo publiceren we binnenkort een eerste kunstboek, van Clara Dupont, hosten we regelmatig shows op Kiosk Radio en verzorgen we de scenografie voor de nieuwe voorstelling van choreograaf Lara Barsacq,” vertelt Lux. “Daarnaast is er een expo van Jean Everarts gepland in Recyclart en verwelkomt Les Halles in Schaarbeek een groepstentoonstelling van het collectief. Zo ondersteunen we de kunstenaars niet alleen met het oog op nieuw werk, maar bieden we hun ook een podium voor hun talent. Kunstenaars met een beperking creëren vaak verrassend sterke kunst die net zo vaak onopgemerkt blijft of slechts als een hobby wordt beschouwd. Onze intentie is om de wereld bewust te maken van de kwaliteit van de creaties van onze kunstenaars en hun een netwerk aan te bieden, zodat hun werk de erkenning krijgt die het verdient.”