Johan Grimonprez bij de Oscars: 'Nominatie is voor mij al winst, alle rest is extra'

Maandagochtend is het duidelijk of Brusselaar Johan Grimonprez een Oscar binnensleept voor zijn documentaire Soundtrack to a coup d’état. Hij neemt het op tegen topfavoriet No Other Land. "Je zit hier tussen de glamour, maar tegelijk is dit dé manier om de staat van de wereld aan de kaak te stellen."

BRUZZ spreekt Johan Grimonprez een dag voor de uitreiking, terwijl de Brusselaar in Los Angeles nog rustig opstaat tussen fluitende vogels. “Oh, hier vliegt plots een kolibrie,” onderbreekt hij het gesprek halverwege. “Ik heb daarnet biologische pannenkoeken gebakken met de hele bende en crew.” Een dag eerder is hij zangeres Marie Daulne, alias Zap Mama, en Juliana Lumumba gaan ophalen op de luchthaven. Die laatste is de dochter van de ex-Congolese premier Patrice Lumumba, waarover Grimonprez’ documentaire gaat. De eerste verzorgt in zijn film de stem van vrouwenrechtenactiviste Andrée Blouin, een oud-adviseur van Patrice Lumumba.

In Soundtrack to a coup d’état legt Grimonprez de moord op Lumumba bloot, in een muzikale link met de jazz-scene en pan-Afrikaanse onafhankelijkheidsbeweging van de jaren 60. “De echte campagne zit erop, dus deze dagen geef ik vooral interviews. Daarbij neem ik geen blad voor de mond. Ik ben van plan om een statement te maken op de rode loper. Ik denk de komende uren nog na over de acceptance speech, als de crew die zou winnen.”

Hoe schat u uw eigen kansen in?
Johan Grimonprez: Winst is een long shot. De vijf geselecteerde documentaires zijn allemaal heel sterke verhalen. Zeker No Other Land maakt grote kans. Die film heeft de voorbije maanden heel wat grote prijzen gehaald, zoals de beste documentaire bij de Europese Filmprijzen. We bereiden wel onze winnende speech voor, in het geval dat, want die mag maar 45 seconden duren. Om een beetje marge te houden, mik ik op 30 seconden.

Zap Mama zal in elk geval mee op het podium komen en draagt een jurk die ze kan opentrekken, met het opschrift Free Congo. Dat is enorm belangrijk voor haar. Ze is goed bevriend met gynaecoloog Denis Mukwege, die in het Panzi-ziekenhuis in Bukavu tot 80.000 slachtoffers van seksueel geweld heeft behandeld. Maar amper twee weken geleden is die stad Bukavu ingenomen door de M23-rebellen. In Oost-Congo worden één op de tien vrouwen verkracht, dat is enorm.

Uw documentaire is uitgesproken politiek. Dat is dit jaar wel voor meer nominaties op de Oscars zo, zoals No Other Land over het Israëlisch-Palestijns conflict en Emilia Pérez over een transgender in de drugswereld. Een goede zaak?
Grimonprez: Voor de documentaires is dat zeker een statement. De 700 brancheleden die daarvoor de nominaties kiezen, zijn sowieso al breder verspreid in de wereld dan de jury voor de rest van de categorieën, die meer komen uit de Hollywoodindustrie. Documentaires zijn een beetje het stiefkind van de Oscars, want er is maar één prijs. Wij komen in de ceremonie na de prijs voor beste make-up en kostuum. En een documentairemaker maakt geen kans op de Oscar voor beste montage of geluid, terwijl ik daar ook natuurlijk kei hard aan werk. (Lees verder onder de foto)

De leden van de Documentary Branch hebben dit jaar heel belangrijke verhalen gekozen. No Other Land gaat over de vriendschap tussen een Palestijnse en Israëlische jongen, Black Box Diaries over seksueel geweld in de hoogste politieke kringen van Japan. Sugarcane moet zeker gehoord worden (over onontdekte graven bij een katholieke kostschool in Canada, red.), net als Porcelain War (over Oekraïense kunstenaars onder de Russische bezetting, red.). En uiteraard is Soundtrack of a coup d‘état op zichzelf weer explosief, gezien de invasie van de M23 in Oost-Congo.

Vergroot dat oplaaiende conflict de zichtbaarheid van uw film?
Grimonprez: Ik denk dat de laureaat een week geleden al beslist zal zijn, maar ik houd me niet in tijdens interviews met de internationale pers. Het voelt natuurlijk wat schizofreen: ik zit in Hollywood tussen alle glamour en wereldsterren, maar als je naar de staat van de wereld kijkt, is de eerste manier om die oorlog aan de kaak te stellen ook meteen hier, voor de ogen van de hele wereld.

Over die glamour gesproken, met wie heeft u de voorbije dagen zoal gesproken?
Grimonprez: Bij het nominee dinner deze week zat ik aan de tafel met de documentairemakers, maar tijdens de cocktail nadien heb ik met regisseur Sean Baker van Anora gebabbeld. Hij heeft de blu-ray van Soundtrack gekocht, dus dat is erg tof. Het hoofd van het schrijversgilde was ook in de wolken over Soundtrack. Ik kom dus veel mensen tegen die mijn film erg appreciëren, of me al vertellen dat ze voor ons hebben gestemd. Terwijl ik eigenlijk dacht dat hij te experimenteel zou zijn en bovendien veel te lang voor Hollywood. Maar we hebben hier voor volle zalen gespeeld in San Francisco en New York. De Afro-Amerikaanse gemeenschap is zot van de film. Vorige week wonnen we de prijs voor beste documentaire op het Pan-African Film Festival in Los Angeles. Soundtrack is nu gratis toegankelijk voor universiteiten en publieke bibliotheken in de Verenigde Staten, dus dat helpt in het aanspreken van een academisch publiek.

Kan dat parcours veel deuren openen in Hollywood?
Grimonprez: Wellicht wel, maar ik wil mijn eigenzinnigheid en integriteit niet verliezen. Dat risico bestaat zodra er meer geld bij komt kijken. Het kan wel makkelijker zijn om projecten te onderhandelen in de toekomst. Dat ik vroeger al eens in de running was met mijn documentaire Shadow World, heeft zeker geholpen bij de huidige nominatie. Net als het feit dat mijn Franse coproducent al eens genomineerd was met zijn documentaire I am not your Negro. Ik heb wel het gevoel dat mijn film een sprong heeft gemaakt. The New York Times zet ons mee in de top tien.

Wat staat er deze zondag nog op het programma?
Grimonprez: We zullen rustig opstaan en moeten al rond 14 uur lokale tijd in het Dolby Theatre zijn. De ceremonie begint om 16 uur. Wat mij ontluistert, is dat achter dat laagje glamour eigenlijk allemaal heel gewone mensen zitten met banale anekdotes. Zoals dat je na 45 seconden van het podium wordt gehaald, bijvoorbeeld (lacht). Ik ben niet zo’n star gazer, ik wil me nu vooral amuseren en vieren wat de film allemaal heeft meegemaakt.

Ik had nooit gedacht dat Soundtrack al sinds september nog altijd in de Brusselse cinema’s zou spelen en zowel bij RTBF als VRT MAX vind je hem nog online. Mijn film vertelt de donkere bladzijde van ons eigen land. Het is tof dat België dat aanvaardt en toont. En straks volgt de release in Canada, Australië, Frankrijk en Spanje. De nominatie is voor mij al winst, alle rest is extra.