Makers van nieuwe Streamz-serie ‘Drift’: ‘Schandalig hoe onveilig Brussel is voor vrouwen'

In de nieuwe Streamz-reeks Drift zet een open relatie vijf levenslustige Vlaamse Brusselaars aan het denken. Wat willen ze in liefde, lust en relaties bereiken, uittesten en aanbieden? Regisseuse en scenariste Jip Heijenga en actrices Mona Mina Leon en Anne-Laure Vandeputte nemen geen blad voor de mond. “Eigenlijk ben je pas tegen je 30e klaar voor seks.”

“Wacht eens even! We zijn allemaal superbelangrijke dingen aan het zeggen, maar Drift is ook echt wel een megaleuke, luchtige, grave serie over je amuseren in Brussel, over uitzoeken, uitgaan, liefde, vriendschap en samen lachen,” zegt Anne-Laure Vandeputte aan het einde van een lang gesprek over het grootstadsleven, seks, relaties en bijgevolg – helaas – ook grensoverschrijding. De actrice die imponeerde met de monoloog My body as a commodityen meespeelde in de tv-series Grenslanders en Red light, heeft overschot van gelijk. Maar soms moeten de dingen worden benoemd.

En soms maakt entertainment die benoemende tongen los. Daar hoopt Jip Heijenga op, de in Brussel verzeilde Nederlandse die de serie Drift bedacht en regisseerde. “Na mijn eindwerk wilde ik voort met mijn schrijfpartner Fenna van der Goot. Ik zat, toevallig of niet, in een open relatie met Mona’s broer. Vandaag is zo’n open relatie vrij normaal, zelfs wat hip, maar vijf jaar geleden niet. Ik kreeg er veel vragen over. Niemand geloofde dat zoiets kon werken. Daarom leek het Fenna en mij een interessant startpunt voor een webserie.”

Het viel wat groter uit. Net als Putain is Drift een serie van het Vlaamse streamingplatform Streamz. De Mona die Jip Heijenga vernoemt, zit tegenover haar. Mona Mina Leon, die doorbrak met de Bende van Nijvel-serie 1985, speelt het sleutelpersonage. Haar Luna, actief in het hoofdstedelijke nachtleven, waagt zich met Lode aan een open relatie en dat confronteert een twentysomething vriendengroep met existentiële vragen over seksuele en relationele verlangens en ambities. “Ik vind Jip fantastisch, zij was de belangrijkste reden om mee te doen aan Drift. Dat Lode gebaseerd is op mijn broer vond ik eerst een beetje raar, maar dat gevoel ebde snel weg. Het uiteindelijke personage lijkt helemaal niet op hem.”

Hoe hard heeft Drift Brussel nodig? Had je die twintigers ook in pakweg Halle kunnen laten experimenteren?
Jip Heijenga: Het is belangrijk dat Drift zich in Brussel afspeelt, omdat ik me gebaseerd heb op mijn leven (of niet). Maar vooral omdat het in een grote stad makkelijker is om de platgetreden paden te verlaten en de huisje-boompje-beestjesituatie te ontlopen.
Anne-Laure Vandeputte: Heel die setting is toch zéér Brussels? De colocs, die vriendengroep, het uitgaan, het wel al werken maar toch nog lang niet toe zijn aan samenwonen, laat staan aan het starten van een gezin …
Heijenga: Drift gaat over die levensfase waarin je nog samenwoont met je vrienden, en die vrienden je familie zijn. Je voelt nog geen druk om baby’s te maken, een huis te kopen, mijn huidige fase. Maar je vraagt je wel luider af: wat wil ik? Waar wil ik naartoe met mijn leven? Luna denkt: ‘Ik moet nu alles uit het leven halen, want straks zit ik net als mijn moeder vast in … Halle.’

Hoe zijn jullie in Brussel beland?
Heijenga: Ik heb dans gestudeerd en werkte voor een dansgezelschap toen ik wilde switchen naar filmregie. Omdat ik ook de nood voelde om uit Nederland te vertrekken, kwam ik twaalf jaar geleden naar Brussel voor filmstudies. Ik werd verliefd op de stad, ik voelde me hier helemaal thuis. Hier voel je de druk van het uitgeschreven toekomstbeeld veel minder. Het is zo’n stad die van niemand is en dat trekt mij aan.
Mona Mina Leon: Ik ben hier geboren en merk dat het een bepaald soort mensen is dat na zijn studies blijft hangen, en jullie horen daarbij. Mensen die heel open-minded zijn, een soort rusteloosheid in zich dragen en er ergens ook van genieten dat hun chaos weerspiegeld wordt in hun omgeving. Ze houden van de veelheid en de verschillen. Als je daar eenmaal van hebt geproefd, is het moeilijk om nog terug te keren naar een homogenere plek.
Vandeputte: De anonimiteit, de veelheid, het feit dat je op elke plek in Brussel weer door iets of iemand verrast kan worden, maakt mij niet rusteloos. Dat geeft me net rust. Het kalmeert me dat iedereen het hier ook maar aan het uitzoeken is. Er is geen duidelijk, overheersend beeld van wat een stad of een samenleving moet zijn. We zoeken het samen uit. Zo voelt deze stad aan.

Hoe dicht staan jullie personages bij jullie? Wat vinden jullie herkenbaar?
Heijenga: De reeks gaat over levenslust en jezelf proberen te ontdekken. In elk personage zit iets van mij, Fenna of mijn vrienden. Het is bijna een collage. Die open relatie is een katalysator die de personages tot een zoektocht verleidt. Wat zijn mijn verlangens? Waar liggen mijn grenzen? Buiten de veilige monogame relatie gaat het om net iets scherpere vragen. Ze niet onderzoeken zou ik persoonlijk zonde vinden.
Vandeputte: In hoeverre geef je je over aan de ander? Hoe blijf je jezelf? Ik vind dat een supermooi en herkenbaar vraagstuk. Mijn Sofie wil vooral zorgen dat iedereen zich goed voelt. Het was heel leuk om eindelijk eens mijn zoekende, introverte, zachte kant te laten zien. Meestal vragen ze me voor losbollen. Vraag me niet waarom.
Leon: Door je rosse haar! Ze denken echt niet verder na. Ik vind het vooral herkenbaar hoe je een beeld hebt van hoe de avond en de eventuele seks met iemand gaat verlopen, maar uiteindelijk draait het helemaal anders uit. Ook de awkwardness van seks vind ik herkenbaar. De vele seksscènes gaan vaker over het geklungel dan over de geilheid. Over het zoeken en aftasten: ‘Ah bon, kus jij zo?’

Gaan de opnames van die seksscènes nog steeds met ongemak gepaard?
Heijenga: Elke seksscène had een doel voor het personage of het verhaal. We wilden allerlei vormen en kanten van seks zien: van ingedommelde seks over onenightstands, intimiteit zonder penetratie of awkward gestuntel tot grensoverschijdende seks.
Vandeputte: Ik verwijs tegenwoordig voortdurend naar Drift als een voorbeeld van hoe het ook kan. We werkten met een fantastische intimiteitscoördinator, en door alles samen op te bouwen is een seksscène juist géén ongemakkelijke horde. Seksscènes kunnen prachtige scènes zijn in fictie. We moeten daar helemaal niet in een boog rond lopen. In Drift was er altijd een emotionele laag, iets om te spelen in de seksscènes. Zo word je als acteur uitgedaagd. Heel fijn.

Wat was er zoveel beter aan de aanpak van de seksscènes in Drift?
Leon: Een combinatie van dingen. Iedereen had vertrouwen in Jip. Het is haar verhaal. Met de intimiteitscoach kan je alles bespreken. En don’t shoot me, maar het hielp ook dat we leeftijdsgenoten zijn die weten waar MeToo echt over gaat. Ik heb zelf nooit een slechte ervaring gehad met seksscènes. Maar er is wel een andere sfeer op de set van een oude regisseur met oude crewleden.
Vandeputte: Ik merk een ontzettend straffe evolutie. Toen ik begon met acteren was een seksscène iets waar je even door moest. De akwardness nam je erbij, je dacht vooral niet te veel na en decompresseren deed je thuis. In zo’n gedissocieerde setting is het heel moeilijk om grenzen aan te geven. Je voelt dat daar nu veel meer zorg naartoe gaat. Maar dat betekent niet dat er vandaag een consensus is over hoe zo’n scene gedraaid moet worden hoor. Sommige acteurs zeggen zelf over een intimiteitscoördinator: ’moet dat nu?’, ‘dat is toch nog ongemakkelijker?’ en ‘kunnen we dat niet gewoon even doen?’. Ook legitiem, ieder zijn beleving. Maar je voelt dat de sector naar een manier zoekt om het voor iedereen veilig en comfortabel te maken. Dat vergt tijd.

De aftiteling van elke aflevering eindigt met een pancarte van ‘We Zien U’, een sensibiliseringscampagne van de Vlaamse overheid tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een ervan stelt: “Penetratie zonder toestemming is verkrachting, als slachtoffer treft je nooit schuld.”
Heijenga: Het is eigenlijk tragisch dat we nog mààr op dat punt staan: pancartes nodig hebben om uit te leggen wat verkrachting is. Ik vind het alleszins belangrijk dat we dit soort verkrachting tonen in fictie.

Vandeputte: Het is nog steeds niet voor iedereen helder wat juist en fout is. Je hebt nog steeds pancartes nodig om het de mensen uit te leggen. Dat is tragisch en pijnlijk, maar het is een belangrijke stap om te groeien als maatschappij. MeToo is nog niet zo lang geleden. We zijn het nog aan het uitleggen. Het is al een zotte stap dat we dit soort verkrachting tonen in fictie. Een verkrachting in fictie was tot nog toe een vrouw die in een steeg wordt besprongen door een enge man. Seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat over veel meer.

Concreet: tijdens het vrijen geeft Luna expliciet aan dat er geen penetratie mag zijn, maar dat wordt genegeerd. Ze “moet maar zo sexy niet zijn.”
Heijenga: Die scène is essentieel. Fenna en ik hebben eigen ervaringen, en praat erover en haast iedereen heeft ooit iets extreems meegemaakt. Daar met jongens over spreken is echt nog taboe. Het wordt heel snel weggezet als een onderwerp dat niet sexy is.
Leon: Het is raar om te zeggen, maar het is een van mijn lievelingsscènes. Omdat ik er zo achter sta en omdat het zo nodig is om hierover te praten. Ik snap niet hoe het kan, maar er is nog véél onduidelijkheid over verkrachting. Verkrachting gebeurt in 90 procent van de gevallen tussen twee mensen die elkaar kennen. Luna is heel mondig. Mensen denken dat een verkrachting haar niet kan overkomen. Maar het kan iedereen overkomen. Ik ken amper vrouwen die niet zo’n ervaring hebben gehad.

Wordt er voldoende over gesproken?
Heijenga: Er is best veel veranderd op vijf jaar tijd. Door Drift te schrijven kwam ik er zelf achter dat dingen die ik in een open relatie meemaakte, eigenlijk een vorm van verkrachting waren. We hebben de neiging om dat label niet snel te gebruiken, want het is zo heftig. Maar als iemand jou pusht om iets te doen waar je ‘neen’ op hebt gezegd, dan is dat gewoon fout. Dat je geleerd hebt dat zoiets ‘gewoon gebeurt’, is niet oké.
Leon: Op vakantie wilde een gast mij kussen. Ik had al gelogen dat ik een vriendje had, want een gewoon ‘ik ben niet geïnteresseerd’ pakt niet. Ik zeg duidelijk ‘nee’, maar hij kust mij toch. Ik vond het eng om ‘stop’ te zeggen, we waren alleen en hij was fysiek sterker. Hij gedroeg zich. Maar de schrik was er. Op mijn 21e zou ik de situatie nog heel anders hebben aangepakt. Eigenlijk ben je pas tegen je 30e klaar voor seks. (Hilariteit) Dan pas ben je klaar om ‘nee’ te zeggen.

Is de ‘grijze zone’ verwaarloosbaar klein?
Leon: Voor mij zijn er inderdaad niet veel grijze zones. Zat of niet: don’t.
Vandeputte: Mijn stokpaardje? Er is vooral veel onwetendheid omdat er onvoldoende verhalen over zijn. Wat al dan niet als verkrachting wordt benoemd, dat is echt iets cultureels. Wij leren nog maar net om ons uit te spreken over die dingen, om zulke situaties er niet gewoon bij te nemen en in stilte te verwerken ‘omdat zoiets nu eenmaal gebeurt’. Zelfs ons rechtssysteem lijkt er nog niet aan uit: die ‘jonge, getalenteerde’ student gynaecologie werd nota bene schuldig bevonden door de rechter, maar hem ook straffen voor zijn daden bleek onnodig. Wat zeg je dan, als rechtssysteem? Welk verhaal stuur je de maatschappij in? Ik vind dat een probleem.

Leon: Vrienden maken zich weleens druk over de grijze zone en geven dan voorbeelden uit hun leven die écht niet gaan over waar het ons om gaat. Heel veel mannen snappen perfect wat moreel de bedoeling is. Maar er zijn er ook die een grijze zone claimen om hun misbruik goed te praten. De meeste mannen weten goed dat als een vrouw zat is, je niet je hand tussen haar benen moet foefelen. Dat is niet zo ingewikkeld. Ik steek toch ook mijn vinger niet in de poep van een man als die zat is.

Je personage zwijgt zelfs tegen haar vriendinnen over de verkrachting. Hoe zou jij het liefst reageren?
Leon: Ik ben altijd voor het indienen van een klacht. Omdat het zo’n maatschappelijk probleem is. Je denkt altijd dat je de eerste en enige bent. Meestal is dat niet zo. Al moet je sterk in je schoenen staan, want tijdens een proces probeert een advocaat je geloofwaardigheid onderuit te halen. De hel.

Een groot deel van de reeks speelt zich af in het Brusselse nachtleven. Daar is ook nog werk aan de veiligheid van vrouwen.
Leon: Ik vind Brussel op dat vlak een kutstad. Het is schandalig hoe onveilig een vrouw hier is. En ik ben diep beschaamd over hoe weinig daaraan gedaan wordt. Je hoeft daar zelfs niet voor uit te gaan, de hond uitlaten is genoeg. Ik moest naar Groot-Bijgaarden voor zangles en dacht – vreselijk dat je zo moet denken – dat ik langs die kant wel een kort rokje kon dragen. Ik nam de verkeerde tram, belandde in Brussel-Zuid en had een man achter me aan die onder mijn rok zat te kijken. Op klaarlichte dag. Ik heb in Australië gewoond en daar vroegen ze me altijd waarom ik zoveel kleren aan had? Hier ben je blij dat het eindelijk zomer is om dan te beseffen: ‘Fuck, we wonen in Brussel.’

De serie Drift is vanaf 30/4 te zien op Streamz