Filmmaker Younes Haidar: ‘Ik voel geen innerlijk conflict tussen wij en zij’

Twee jaar na Rupture, zijn eerste documentaire die hij samen met Zohra Benhammou maakte, is Brusselaar Younes Haidar terug met Dag vreemde man. De docureeks, vanaf 22 mei te zien op Streamz, schetst een eerlijk, kwetsbaar portret van een jonge maker die niet kan en niet wil kiezen tussen 'wij' en 'zij'.

”Wie is Younes? Wat ik wil weten is: wie is Younes?” dringt Zouzou Ben Chikha aan, terwijl hij zich richt tot de 33-jarige regisseur, geboren uit een Belgische moeder en een Marokkaanse vader. Ben Chikha, de Belgisch-Tunesische acteur, scenarioschrijver en medeoprichter van theatergezelschap Action Zoo Humain, laat niet los. De val sluit zich.

Overrompeld begint Younes Haidar te stamelen. Hij, die in geen geval een film over zichzelf wilde maken, belandt in het vizier van de camera en moet uitleggen waarom hij in Dag vreemde man, zijn driedelige docureeks op Streamz, over iedereen wil praten, behalve over zichzelf.

Dat was niet de afspraak. Ben Chikha zou oorspronkelijk enkel de voice-over van de film inspreken. Maar al snel verschijnt hij zelf in beeld, geeft commentaar, spreekt Haidar aan en drijft hem in het nauw. Dag vreemde man wordt zo een film in een film, een soort discussie over de making-of.

Zouzou Ben Chikha verwerpt de strakke opdeling in 'wij' en 'zij', waarop de documentaire nochtans steunt. Met aan de ene kant de 'etnische' Vlamingen, stevig verankerd in hun identiteit, soms tot afwijzing van de ander toe – met als ultieme karikatuur Tom Van Grieken –, en aan de andere kant de Belgen van Marokkaanse afkomst, trots op hun roots. Haidar dacht als dubbelagent te kunnen opereren, als iemand die infiltreert zonder ergens bij te horen. Maar Ben Chikha blaast alles op. Of was dit wat er moest gebeuren?

Tussen twee culturen

In 2023 maakte Younes Haidar samen met Zohra Benhammou Rupture voor BRUZZ. Ze filmden jongeren uit de gestigmatiseerde Peterboswijk, die in retraite gaan in het hart van de Spaanse bergen. Daarboven, tussen de bergtoppen, opent zich een nieuwe horizon.

Haidar zelf groeide ver van Peterbos op, in een elitaire katholieke school in Leuven. Met zijn bleke huid en blauwe ogen ging hij perfect op in zijn omgeving. Maar omdat zijn halfbroers – kinderen van twee Marokkaanse ouders – dezelfde discriminatie ondervinden als de jongeren die hij filmt, heeft hij het gevoel hen te begrijpen.

Hij integreert, wordt geaccepteerd. “Het deed me ontzettend goed dat ze me als een van hen beschouwden.” Die eerste film brengt Haidar tot in Agadir, waar hij voor een festival geselecteerd werd. Hij ontdekt er een Marokko ver van de clichés en een gedreven scene van jonge filmmakers. “Het was een schok om plots in een nieuwe wereld terecht te komen die tegelijkertijd ergens vertrouwd aanvoelde.”

Marokko kende hij tot dan eigenlijk niet echt. Zijn vader ging er elke zomer naartoe, zonder hem. Alsof het land hem niet toebehoorde. Voor Haidar was Marokko een land van fantasieën en mysteries. Het beeld dat hij ervan had, haalde hij uit Brussel, van de Marokkanen die hij er tegenkwam.

En toen kwam Sonia. Een liefdesverhaal dat nog steeds voortduurt. Zij bracht haar liefde voor Marokko op hem over en wees hem op andere manieren om zich met het land te verbinden. Samen doken ze in de hedendaagse cultuur en namen alles in zich op. Bij Haidar rijpte het idee voor een film.

Streamz reageerde enthousiast en zag er een identiteitsfilm in, een genre dat een breed publiek aanspreekt. Maar er tekende zich ook een verwachting af: Haidar moest zelf in beeld komen en de verscheurdheid tussen twee culturen belichamen. “Ik was niet eerlijk met mezelf en besefte pas later hoe ik zelf in dat wij-zijdenken was gaan geloven, alsof twee identiteiten per definitie met elkaar in conflict zijn. Terwijl ik dat eigenlijk niet voel.”

De microfoon terugnemen

In de laatste, meest ontroerende aflevering neemt Haidar het vliegtuig naar Marokko. Hij zoekt er naar nuance: jonge punks en metalheads die zich soms vreemden voelen in eigen land, Belgische Marokkanen die verliefd zijn op het land van hun voorouders.

Maar hij bezoekt ook het dorp van zijn vader, waar zijn familie hem vraagt: “Waarom heb je zo lang gewacht om te komen?” Het is die vraag die Zouzou Ben Chikha hem ook stelt, met een aandrang die zowel welwillend als pijnlijk is. “Je ziet in de reeks duidelijk dat ik me niet op mijn gemak voel, dat ik geen antwoord heb op die vraag,” geeft Haidar toe. En toch neemt hij uiteindelijk de microfoon van Ben Chikha terug. Om weer de stem van zijn eigen film te worden.

Geleidelijk aan aanvaardt de regisseur zijn eigen wazige identiteit, die hij soms zelf moeilijk begrijpt. Hij beseft dat Dag vreemde man zijn doos van Pandora nog maar op een kier heeft gezet en dat hij misschien meer tijd nodig heeft om haar helemaal te openen.

Geen Belg, geen Marokkaan. Gewoon een vreemde man, zoals zovelen. Een identiteit op zich. Een eigen identiteit. Net omdat Dag vreemde man het maakproces, de twijfels en de uitglijders laat zien, straalt de reeks kracht uit. Ze is oprecht en in volle ontwikkeling, net als degene die haar draagt.

Dag vreemde man is vanaf 22/5 te zien op Streamz, streamz.be