Zohra en Sanaa Benhammou ontrafelen in de documentaire 'Ana + Yek' hun tweelingschap

Niels Ruëll
© BRUZZ
03/02/2025
Updated: 05/02/2025 18.04u

Weinig films zijn persoonlijker dan Ana + Yek, maar verkijk je daar niet op. Hij raakt tweelingen in het hart en kan zomaar hetzelfde doen met biculturelen, jongvolwassenen of Brusselaars. Het helende verhaal van Zohra en Sanaa Benhammou.

Zohra Benhammou heeft een zot jaar achter de rug. Ze bleek de casting director die onbekende Liam Jacqmin van de Vismet had geplukt om de hoofdrol te spelen in de Zwangere Guy-serie Putain.

Samen met Younes Haidar draaide ze Rupture, de aangrijpende BRUZZ-documentaire over jongeren uit de Peterbos-wijk die door de Spaanse Pyreneeën trekken. Maar bovenal was 2024 het jaar dat Ana + Yek na zeven jaar zoeken en filmen in wereldpremière ging op Film Fest Gent en de prijs voor best original approach won op het Tsjechische documentairefestival Ji.hlava.

Met evenveel finesse als moed, geflankeerd door coregisseur Romy Mana, ontrafelt ze in het autobiografische Ana + Yek de complexiteit van liefde, geloof, familie en zusterschap. Een kwarteeuw lang viel haar werkelijkheid volledig samen met die van haar tweelingzus Sanaa. Tot Sanaa haar eigen weg ging: ze vond het geloof, omarmde haar Marokkaanse cultuur en ging niet meer de straat op zonder hoofddoek.

Ana + Yek vertelt over deze tijd en deze stad, maar nog het meest over een wij die splitste. Een wij, zoals alleen tweelingen wij kunnen zijn, wordt voor je ogen een ik + jij. Of in het Marokkaans-Arabisch: ana + yek. De zussen vertellen hun verhaal in een koffiebar in hun Molenbeek, op de voorlaatste dag van 2024.

Tussen twee vuren

Zohra Benhammou (30) is een hardwerkende, ambitieuze vrouw die recht op haar doel afgaat. Sanaa Benhammou (30) is een zorgzame, gevoelige vrouw en mama, die soms wat meer aan zichzelf zou mogen denken. Tenminste, zo zien de tweelingzussen elkaar vandaag.

“Dat Sanaa een ander pad opging en voor het geloof koos, was zeer confronterend voor mij. Waarom voel ik dat niet? Ben ik nu slecht?”

Zohra Benhammou

Na de scheiding van hun ouders groeien de meisjes op in twee verschillende gewesten en twee culturen. “In Laken en Molenbeek bij papa, in Dilbeek bij mama. Zelf heb ik mij altijd meer thuis gevoeld in Brussel dan in Dilbeek, ook al speelde het leven zich daar meer binnenskamers af,” vertelt Zohra.

“In Dilbeek voelden we ons vrijer. We gingen er naar de Chiro en het turnen en gingen uit met vriendinnen. Bij papa was dat niet mogelijk. We trokken als tiener naar de bib in Laken om toch maar iets omhanden te hebben,” vervolgt Sanaa.

De tweeling groeide op in twee sterk verschillende werelden: bij de moeder vrij en open, bij de vader geslotener en meer familiegericht. Sanaa: “We gingen van het ene uiterste naar het andere. Zoek dan maar je weg.” Zohra knikt. “Op een manier erkende mama onze Marokkaanse roots niet. Dat heb ik haar wel kwalijk genomen. Het is een deel van wie je bent. Het zit in je bloed.”

Zohra en Sanaa waren op elkaar aangewezen en gingen rond hun twintigste alleen wonen. “Op een bepaald moment moet je de navelstreng doorknippen en uiteraard gingen we samenwonen. In mijn hoofd bestond het idee om zonder Sanaa te wonen niet eens.” Wie dan de andere “keihard” nodig had, wisselde af.

De eerste scènes van de film tonen een Sanaa die tijdens de pandemie niet goed in haar vel zit. “De massa’s werk en de opsluiting vielen me zwaar. Ik ben graag buiten, ik loop en fiets graag.” Bovendien was ze al veel langer verwikkeld in een moeilijke zoektocht naar haar identiteit. “Wie ben ik? Wat vind ik belangrijk? Ik las veel en begon te bidden. Ik wist ook dat ik er zelf door moest én dat mijn leven drastisch zou veranderen.” Binnen het geloof haar eigen weg zoeken, vergde tijd en kracht. Ook de praktische vragen hielden Sanaa wakker. “Kan ik nog sporten? Hoe verzoen ik mijn kledingstijl met een hoofddoek? Omdat het gevoelig lag voor Zohra, hield ik het voor mezelf. Ik voelde me heel alleen in dat proces. Ik wist niet hoe ik het moest aanbrengen. Daardoor sloeg de verandering in als een bom.”

Terwijl ze daar eigenlijk al jaren mee bezig was. “Sinds ik in 2017 met mijn papa naar Marokko ging en supergeïnteresseerd raakte in de cultuur en de religie. Of zelfs nog vroeger. Op school vroeg eens iemand: ben jij een moslima? Ik voelde me geen moslima, maar ik kon er ook niet ‘neen’ op antwoorden. Het was altijd een deel van mij, maar een ja zou dan weer raar en hypocriet zijn geweest, want het zat niet in mijn handelingen. Ik dronk en feestte als een Vlaamse atheïst.”

SLT0225 Zorha  en  Sanaa Benhammou2

Sophie Soukias

Een ander pad

Vooral bij haar moeder lag de omslag gevoelig. “Mama wou het niet zien. Ze was er niet goed van toen ik bij het consulaat een aanvraag indiende om ook de Marokkaanse identiteit te krijgen. Terwijl dat voor mij belangrijk is. We zijn Belgisch én Marokkaans. Omdat mama dat al niet begreep, vond ik het moeilijk om al de rest te vertellen.”

Voor het eerst ontstond er afstand tussen de tweelingzussen. Zohra was bang dat ze Sanaa voortaan niets meer kon vertellen over de jongens die ze zag zitten of over de avondjes uit. “Ik dacht: gaat ze mij nu veroordelen? De angst was dat onze wegen zouden scheiden nadat we 25 jaar lang dezelfde keuzes hadden gemaakt. Dat we er niet over konden praten, was vreselijk. Tegelijk snap ik het wel: Sanaa kende mijn gevoeligheden over opgroeien in twee culturen en geloof. Ik vind geloof supermooi. Nog altijd. Maar op dat moment was het iets beangstigends voor mij en had ik een moeilijke relatie met onze papa.” Dat je als tweeling de hele tijd vergeleken wordt, waardoor je je ook zelf vergelijkt, speelde ook mee. “Als Sanaa voor het geloof kiest en ik niet, wat ben ik dan nog voor mijn vader? Waarom voel ik dat niet? Ben ik nu slecht? Dat Sanaa een ander pad opging, was zeer confronterend.”

Chacun sa tweelingschap

Sanaa vond het geloof én de liefde. Ze trouwde en is vandaag zwanger van een tweede kind. “Ik maakte mij zorgen om je welzijn en om de snelheid waarmee je keuzes maakte. Ik vond dat je eerst de tijd moest nemen om alles – zoals je nieuwe kledingstijl – goed uit te zoeken. Je hele omgeving maakte zich zorgen,” zegt Zohra. Sanaa vond de bezorgdheid te ver gaan. “Dat weet ik en dat is superlief, maar na een tijd hing dat mij de keel uit. Iedereen maakte zich continu zorgen om mij. Niemand vertrouwde mijn intuïtie. Terwijl het mij wel gelukt is om vele moeilijke momenten te doorstaan. Ik had nooit echt een vaste vriend gehad of lange relaties, en ervaarde dat als een gemis. Toen ik Mehdi leerde kennen, wist ik dat hij mijn man was. Daarvoor hoefde ik niet eerst drie jaar te daten. En ik had een megagrote kinderwens. Waarom dan wachten? Het ging snel, maar voor mij was dat supernatuurlijk. Ik wil altijd iedereen pleasen. Maar dat was onmogelijk, want elke familie had een ander idee over trouwen, kinderen, opvoeden. Dan kies ik zelf wel.”

“Ana + Yek is mega-intiem. Je ziet me in een superkwetsbare periode. Maar die heeft me ook gemaakt tot wie ik nu ben”

Sanaa Benhammou

Zohra leerde los te laten. “Maar dat is een proces. Als Sanaa zich slecht voelt, kruipt dat in elke vezel van mijn lichaam. Deze zomer gingen we samen naar Marokko. Eindelijk nog eens intens samen. Maar ik moest een gezonde afstand bewaren en aan de neiging weerstaan om alles te willen oplossen. We hebben een veel gezondere relatie sinds we apart wonen.” “Chacun sa tweelingschap,” zegt Sanaa in de film. Het is even overwogen als titel. Zohra begrijpt nu wat tweelingschap is, en dat je binnen een tweelingschap een individu bent.

De film dwong de zussen om alles te benoemen. “Die camera was een bindmiddel. De impact was enorm,” zegt Zohra. Sanaa vond het proces moeilijk en confronterend, maar uiteindelijk was het voor allebei helend.

SLT_202501-Zorha en Sanhaa Benhammou_3_(c)_Sophie Soukias.jpg

Sophie Soukias

Zohra begon aan de film zonder te weten waar hij heen ging. “Ik had voor mijn eindwerk journalistiek een reportage over mijn familie gemaakt. Dat was zoeken naar iets wat ik nog niet begreep. Later kreeg ik een subsidie van het Vlaams Audiovisueel Fonds. Eerst lag de focus op de relatie tussen mijn vader en mezelf. De feedback van het VAF herhaalde wat Marc Didden in een vroeg stadium al had aanbevolen: om te focussen op onze tweelingrelatie. Tijdens corona wist ik niet hoe het verder moest met de film. Ik werkte even voor MOK COFFEE en leerde daar Romy kennen. We raakten bevriend. We hadden veel therapeutische gesprekken over de film. Gaandeweg raakte ze steeds meer betrokken. Uiteindelijk hebben we de film samen gemaakt. Het zou een heel pijnlijke film geworden zijn als ik die alleen had moeten maken. Haar inzichten, ook technisch, waren cruciaal.”

Mega-intiem

Toen Sanaa voluit voor de hoofddoek koos, drong zich wel een nieuwe vraag op: mogen de vele beelden van Sanaa zonder hoofddoek nog wel worden getoond. Er is een moment geweest waarop Sanaa dat weigerde. Dat was erg moeilijk voor Zohra. “Ik moest mijn gevoelens aan de kant zetten. Haar keuze was haar keuze. Ook al had ik al vier jaar aan de film gewerkt. Onze relatie was belangrijker.” Sanaa knikt. “Ik was meer bezig met wat papa, mijn familie of andere moslims zouden denken. Eerst niet, dan wel. Ça ne se fait pas. Maar dan heb ik me afgevraagd wat ik zelf wilde en overlegde ik met mijn man. Het zou megazonde zijn als de film mijn evolutie niet zou tonen. Ik ben die persoon zonder hoofddoek geweest. Die maakt ook deel uit van mijn leven en dat mag iedereen weten.”

Het is sowieso niet evident om zo’n persoonlijk en intiem verhaal aan de wereld toe te vertrouwen. Sanaa vond het best moeilijk om zichzelf in een beroerde staat terug te zien. “Dat zijn mega-intieme beelden. Op de première in Bozar wil ik er niet opnieuw bij zijn. Je ziet me in een superkwetsbare periode. Maar die heeft me gemaakt tot wie ik nu ben. Soms wilde ik stoppen met de film. Maar dat kon ik Zohra niet aandoen. Je kiepert niet zomaar zeven jaar werk in de vuilnisbak. En vandaag ben ik blij dat we hebben doorgezet.” We.

Ana + Yek gaat op 5/2 (met een nagesprek in het Frans) en 7/2 (met een nagesprek in het Nederlands) in première in Bozar, en landt in de daaropvolgende weken in de Brusselse zalen

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni