Carolina Bianchi op Kunstenfestivaldesarts: 'Na hel van verkrachting wacht vagevuur'

De Braziliaanse Carolina Bianchi verblufte en verontrustte in 2023 het theaterfestival van Avignon door zichzelf in The bride and the goodnight Cinderella in slaap te drinken met een verkrachtingsdrug, waarna de andere performers zich aan haar 'vergrepen'. Op het Kunstenfestivaldesarts stelt ze deel twee van haar Cadela força trilogy voor: The brotherhood.

In The bride and the goodnight Cinderella, een kruising tussen een theaterstuk en een performance, dronk de Braziliaanse schrijfster, theaterregisseuse en performer Carolina Bianchi zichzelf in slaap met een verkrachtingsdrug, waarna de andere performers zich symbolisch 'vergrepen' aan haar verdoofde lichaam. Het thema en Bianchi's radicale manier van aanpak zorgden voor ophef, maar beklijfden ook en stemden tot nadenken in een tijd waarin spiking als nieuwe vorm van seksueel geweld veelvuldig de krantenkoppen haalde – denk maar aan de recente zaak-Pelicot in Frankrijk of de onophoudelijke stroom van getuigenissen uit de horeca in de steden in ons eigen land.

Daders van dat seksuele geweld zijn meestal mannen. Niet allemaal aanhangers van influencers als Andrew Tate of gebrainwashte tieners zoals in de Netflix-serie Adolescence, maar onvermijdelijk wel sujetten van een schadelijke manosphere, die een klimaat bestendigt en bekrachtigt waarin dergelijk geweld zich kan blijven manifesteren. In The brotherhood, het tweede deel van haar Cadela força trilogy (bitch strength-trilogie), gecoproduceerd door en gecreëerd in de KVS, focust Bianchi op dat 'broederschap' en die mannelijkheidscultuur waar ook de kunstgeschiedenis en de theatertraditie van doordrongen zijn.

Theater en trauma

Is Bianchi er inmiddels al achter waarom het eerste deel zoveel bijval kreeg? Er was het schokeffect. Maar een publiek voelt, ziet en apprecieert waarschijnlijk ook de urgentie wanneer een theatermaker zichzelf tot inzet maakt. Bovendien mogen we hopen dat het op gang gekomen maatschappelijke gesprek over onderwerpen als femicide, spiking en toxische masculiniteit niet meer verstomt. “Het is altijd moeilijk te zeggen waarom een bepaalde performance veel of graag gezien wordt,” vertelt Bianchi. “Schokeffecten interesseren me in ieder geval niet, want ik wil niet provoceren. Ik kan wel zeggen dat we samen een enorme hoeveelheid onderzoek en werk in de performances steken, waardoor die verschillende lagen krijgen die ook verschillende reacties kunnen uitlokken.”

Heeft het eerste deel, en het succes ervan, ook iets veranderd aan het opzet of de aanpak van de trilogie? “Op financieel en praktisch vlak is er voor het gezelschap in ieder geval veel veranderd,” reageert Bianchi. “Wij komen uit de onafhankelijke scene in Brazilië, waar we vóór de trilogie voortdurend in overlevingsmodus zaten, niet wetend of er ooit nog een volgend stuk zou komen. Nu hebben we voor het eerst tijdelijke zekerheid en omkadering.”

“Daarnaast verander je zelf natuurlijk ook voortdurend. Eerst zou dit project één lang omvattend stuk worden, waarna ik me realiseerde dat ik meer tijd en ruimte nodig had. Vervolgens hebben de ervaring om The bride and the goodnight Cinderella te maken en te zien wat dat stuk bij mensen teweegbracht van mij iemand anders gemaakt dan wie ik was, net als de nieuwe dingen die ik ondertussen heb gezien, gelezen en begrepen. Zo heb ik ontdekt dat nadenken over kunst en de kunstgeschiedenis een belangrijkere rol speelt in de trilogie dan gedacht. Trauma, seksueel geweld en verkrachting blijven hoofd-thema's. Maar tegelijkertijd denk ik graag na over hoe kunst een manier kan zijn om te kijken naar trauma, seksueel geweld en de aard van dat geweld.”

“Ik las ergens dat schrijvers een schaduw uit hun verleden met zich meedragen. Wat zij doen als ze schrijven is niet zozeer proberen te begrijpen waar die schaduw vandaan komt, maar proberen de aard van die schaduw zelf te doorgronden. Wanneer ik schrijf, probeer ik woorden te vinden voor zaken die ik niet zomaar begrijp. Die reflectie verloopt echt via de tekst, die vanuit de verwarring de complexiteit opzoekt. Zo gaat deze voorstelling over het verband tussen seksueel geweld en theater. The bride and the goodnight Cinderella eindigde terwijl ik sliep. In dit tweede deel word ik wakker in het theater. Na het helse eerste deel bevind ik me nu in het vagevuur. Na de verkrachting, die je kan beschouwen als een symbolische dood tijdens het leven, ontwaakt er een soort fantasmagorisch lichaam. De meer realistische taal van het eerste deel maakt in dit tweede deel ook plaats voor een meer theatrale taal.”

Mannelijkheid en traditie

En wat kunnen we precies verstaan onder het 'brotherhood' uit de titel? “In algemene zin is broederschap een eeuwenoud systeem, zoals het patriarchaat. Maar dan zonder de patriarch,” aldus Bianchi. “Hoewel er in een relatie van broers of mannen ook altijd een relatie is met een meester. Het gaat om een alliantie die de leden in stand houden door te doen wat ze 'moeten doen', door voortdurend, en al vanaf jonge leeftijd, hun mannelijkheid te bewijzen. Vaak door zaken die gewelddadig zijn. Maar ook door het onderhouden van een rijke taal en communicatie binnen het broederschap, die zeer respectvol en discreet zijn. Het gaat bijna om een traditie. Om een manier waarop we de wereld begrijpen, en ik zeg bewust 'we', omdat we allemaal op de een of andere manier leven onder het systeem.”

“Ik bestudeer broederschap dan ook en vooral in het specifieke kader van de taal en de geschiedenis van het theater, waar ook ik als vrouw, als regisseur uit Brazilië, door ben beïnvloed. Die enorme traditie van grote regisseurs en schrijvers, waarvan velen ook echt ongelofelijk zijn. Want ik zoek ook graag frictie en tegenstrijdigheid op. Ik kan niet zeggen: 'Weet je wat, laten we die hele theatergeschiedenis vergeten, of ze herschrijven.' Dat kunnen we niet, omdat we er zelf het product van zijn.”

Carolina Bianchi en haar gezelschap Cara de Cavalo spelen The brotherhood van 9 tot en met 12/5 in een uitverkochte KVS BOL, kfda.be