Kamer geeft schilderij dat sinds 1945 ‘verdwenen' was terug aan Duitse stichting

Vandaag heeft de Kamer van Volksvertegenwoordigers een schilderij van de Duitse schilder Friedrich Nerly officieel overgedragen aan de Stiftung Preußischer Kulturbesitz. Het gaat om een schilderij dat zich tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Duitse ambassade in Brussel bevond en na de oorlog in het Belgisch parlement is beland.

Nu het aan Duitsland is overgedragen, zal het terechtkomen in de collectie van de Alte Nationalgalerie in Berlijn.

Aan de oorsprong van dit verhaal ligt een ontdekking van Sophie Wittemans, conservator van de kunstcollectie: "Ik wandelde regelmatig langs het schilderij en ik vroeg me af hoe het kwam dat we een schilderij hadden van een zicht op Venetië. Dat is ongewoon, de meeste kunstwerken in de Kamer hebben Belgische onderwerpen."

Ze kwam te weten dat het schilderij Basilica SS. Giovanni e Paolo in Venetië van Friedrich Nerly in de periode 1954-1960 tijdens het voorzitterschap van de socialist Camille Huysmans in de Kamer terechtkwam.

Uitgeleend en 'verdwenen'

Duitse onderzoekers bevestigden dat Nerly's schilderij Basilica SS. Giovanni e Paolo in Venetië, sinds 1945 als 'verdwenen' geregistreerd, hetzelfde werk was dat in de Kamer hing. Het was in 1934 voor het laatst geïnventariseerd in de Alte Nationalgalerie in Berlijn, in 1936 uitgeleend aan de Duitse ambassade in Brussel en daarna spoorloos. Via de Sekwesterdienst, een dienst die tijdens en na WOII geroofde of achtergehouden kunst beheerde, kwam het schilderij in de Kamer terecht.

Friedrich Nerly leefde van 1807 tot 1878. Het schilderij Basilica SS. Giovanni e Paolo in Venetië (1849, olieverf op doek, 109 op 173 centimeter) is één van zijn belangrijkste composities. Centraal op het schilderij staat de kerk SS. Giovanni e Paolo, een gotische basiliek.

Kamervoorzitter Peter De Roover (N-VA) en Gero Dimter, vicevoorzitter van de Stiftung Preußischer Kulturbesitz, ondertekenden dinsdagnamiddag de officiële overdracht tijdens een plechtigheid in het parlement. Ook Duits ambassadeur in België, Martin Kotthaus was erbij.

'Unieke vondst'

Gero Dimter is in de wolken: "Het verhaal achter deze terugvondst is fantastisch. Eerst kon ik het nauwelijks geloven, want meestal gaat het over door de nazi's geplunderde of beroofde kunstwerken, die wij moeten teruggeven. Maar dit verhaal is uniek. Kunst is niet enkel slachtoffer van conflicten, crisissen en oorlogen, maar kan ook uitgroeien tot een symbool van echte verbondenheid, in deze een symbool voor de vriendschap tussen het Belgische parlement en onze instelling."

Juridisch was België niet verplicht om het schilderij terug te geven, maar er was snel algemene consensus om het terug te bezorgen aan de oorspronkelijke eigenaar, de Alte Nationalgalerie in de Duitse hoofdstad. "Het is een eer en een genoegen om het weer naar huis te zien terugkeren", sprak De Roover tijdens zijn toespraak. Na het transport van Brussel naar Berlijn, een controle en eventueel restauratie van het werk, zal het Nerly-schilderij vanaf de lente 2026 te zien zijn in Berlijn.

De Duitse ambassadeur in België, Martin Kotthaus, benadrukt de symbolische waarde van deze teruggave: "België en Duitsland delen een bewogen geschiedenis, met twee invasies en zware oorlogsschade, waaronder de deportatie van meer dan 25.000 joden tijdens WOII."

"Toch zijn beide landen vandaag nauwe bondgenoten in de EU, NAVO en VN, economisch sterk verweven en verbonden via de Duitstalige gemeenschap in België. Dit gebaar van de Belgische Kamer is een krachtig symbool in het jaar waarin we de 80ste verjaardag herinneren van het einde van de Tweede Wereldoorlog."