Meer dan andere Europese grootsteden ziet Brussel welvaart wegtrekken

Brussel was ooit het economische hart van België, maar zag de voorbije jaren zijn welvaart steeds meer wegglijden naar de Rand. Volgens een nieuwe studie van professor economie Vincent Vandenberghe (UCLouvain) verliezen Belgische grootsteden - meer dan elders in Europa - niet alleen hun rijkere inwoners, maar ook hun bedrijven.

In zijn onderzoek legt professor Vandenberghe haarfijn uit hoe Belgische steden hun meest welgestelde inwoners geleidelijk aan zagen verkassen naar de periferie waardoor hun belastinginkomsten een diepe duik namen. Zeker omdat ze voornamelijk vervangen werden door mensen met een migratieachtergrond. Ter illustratie: in 1977 lag het inkomen van de Brusselaars 10 procent hoger dan in de Rand. In 2021 lag dit 24,9 procent lager.

Tot overmaat van ramp volgde na de hogere middenklasse ook nog eens een exodus van de Brusselse bedrijven die logischerwijs dichter bij hun werknemers en klanten willen liggen. Tussen 2014 en 2021 verloor Brussel netto (opstarters min vertrekkers) zo 810 bedrijven, omgerekend zo'n 29.218 jobs of een omzet van bijna 12 miljard euro.

België de uitzondering

Deze dynamiek mag in België intussen de logica zelve lijken, maar Vandenberghe toont in zijn studie aan dit niet het geval is. Een vergelijking met de rest van Europa en de VS leert dat België de uitzondering is: in de meeste metropolen is de kern rijker dan de rand. Brussel is de enige hoofdstad in het onderzoek waarvan de kern zelfs beduidend minder rijk is dan de omliggende gemeenten.

Professor Vandenberghe ziet hiervoor verschillende verklaringen. Zo wijst hij naar het fiscale beleid dat het autogebruik en pendelaars bevoordeelt en naar het gebrek aan een strategie voor de spreiding van migrantenpopulaties, wat hun concentratie in de stadscentra bevordert.

Specifiek voor Brussel kan de federalisering van het land het economische en politieke gewicht van de hoofdstad hebben uitgehold. Meer fundamenteel wijst de econoom ook op de zware industriële erfenis die, ook in Brussel langs het kanaal, onaantrekkelijke wijken met goedkope woningen achterliet.

Solidariteitsmechanisme

Tot slot haalt Vandenberghe in zijn onderzoek ook oplossingen aan. Daarvoor kijkt hij in de eerste plaats naar solidariteitsmechanismen om de onevenwichten tussen de grote steden en de voorsteden te compenseren.

Zo suggereert de professor om de belastinggrondslag van de grote steden te verbreden en zo het evenwicht met de periferie te herstellen. De Rand profiteert nu immers van de verhoogde belastinginkomsten terwijl de weggetrokken middenklasse wel gebruik blijft maken van infrastructuur en diensten in grote steden. Anders gezegd: pendelaars uit Vlaamse en Waalse gemeenten komen graag werken in Brusselse bedrijven, maar het gewest krijgt hier momenteel weinig voor terug.

“Tegelijkertijd moeten we nieuwe inwoners en bedrijven aantrekken naar de grote steden en bijdragen aan de verrijking van de bestaande inwoners”, aldus Vandenberghe. "We hebben dringend nood aan een ambitieus stedelijk beleid, want anders zullen de territoriale ongelijkheden blijven toenemen."