Sint-Joost Belgisch koploper in faillissementen gelinkt aan criminaliteit

Maar liefst 46 procent van de bedrijven die in Sint-Joost failliet gaan, kunnen gelinkt worden aan criminele activiteiten. Dat is een Belgisch record. In de top tien voor heel België staan bovendien zeven Brusselse gemeenten, blijkt uit onderzoek. “Sommige malafide bestuurders passeren langs honderden bedrijven.”

Thomas Selleslagh werkte aan een VUB-doctoraat over de financiële gezondheid van bedrijven, toen medewerkers van Companyweb hem op een merkwaardig fenomeen wezen: sommige bestuurders van bedrijven waren in de loop der jaren actief in honderden bedrijven. En eens ze er hun intrede deden, was de kans bijzonder groot dat het bedrijf in kwestie kort daarna failliet zou gaan. “Daar kreeg ik het idee voor dit onderzoek”, legt Selleslagh uit.

Selleslagh is vandaag onafhankelijk onderzoeker bij Companyweb. Samen met Marie-Laure Vandenhaute (VUB) keek hij naar de link tussen faillissementen en bestuurders die ooit strafrechtelijk veroordeeld zijn in het kader van een faillissement.

Clusters

Hoewel de studie nog niet gepubliceerd is in een wetenschappelijk tijdschrift, zijn de eerste resultaten opmerkelijk. “We zien dat een aanzienlijk deel van de faillissementen geclusterd voorkomt in het ondernemingslandschap. Dat betekent dat deze failliete bedrijven met elkaar verbonden zijn via ten minste één gemeenschappelijke bestuurder. Bovendien stellen we vast dat die clustering zich voornamelijk voordoet bij bedrijven met een link naar criminele activiteiten.”

Een bedrijf geldt als “gelinkt aan criminele activiteiten” als aan minstens een van de volgende criteria voldaan is: 1) bestuurders van het bedrijf werden eerder al strafrechtelijk veroordeeld in het kader van een faillissement (bijvoorbeeld voor faillissementsfraude) 2) Bestuurders van het bedrijf waren eerder al actief in een bedrijf waarin een andere bestuurder een strafrechtelijke veroordeling opliep in het kader van een faillissement.

Die oefening, die nog een peer review moet krijgen, leverde enkele opmerkelijke resultaten op. “Je ziet bijvoorbeeld dat er hele grote clusters zijn van bedrijven die aan criminele activiteiten gelinkt kunnen worden. Het is in die faillissement-clusters dat de bestuurders die me tot het onderzoek aanzetten, actief zijn, zegt Thomas Selleslagh. "Het lijkt om honderd tot tweehonderd mensen te gaan, die elkaar lijken te kennen en in elkaars bedrijven passeren."

Vooral armere gemeenten tellen veel faillissementen gelinkt aan criminaliteit

De twee onderzoekers keken ook naar de geografische verdeling van die bedrijven. Wat blijkt? In de Belgische top tien van gemeenten met de meeste faillissementen die aan criminele activiteiten kunnen gelinkt worden, staan zeven Brusselse gemeenten. Sint-Joost spant met 45,8 procent de kroon, maar ook in gemeenten als Schaarbeek (37 procent), Molenbeek (36 procent), Anderlecht (32 procent) en Koekelberg (30 procent) ligt het aandeel erg hoog. Ter vergelijking: in Antwerpen kan 14 procent van de faillissementen aan criminaliteit gelinkt worden. In Gent 21 procent.

“Dit soort bedrijven kent vaak een heel snelle cyclus van oprichting en faillissement," weet Selleslagh. "Je ziet dat ze vooral voorkomen in de armere gemeenten van Brussel. Tegelijk zijn het ook gemeenten waar er veel misdaad is. Dat wijst op een verband. Geld uit criminele activiteiten als drugshandel kan bijvoorbeeld naar dit soort bedrijven vloeien om daar witgewassen te worden. Door netwerken van bestuurders in kaart te brengen - waarbij bedrijven met een gemeenschappelijke bestuurder aan elkaar worden gelinkt - en deze te koppelen aan criminaliteit, kan je fraude sneller op het spoor komen en die infiltratie in de legale economie afblokken.”

Controlemechanismen schieten tekort

Als enkele honderden mensen centraal staan in een web van criminele activiteiten, waarom kunnen ze dan steeds weer opnieuw beginnen? “Dat is een goede vraag,” vindt Selleslagh. “Een aantal van die mensen kreeg in het verleden een verbod om nog een bestuurdersfunctie uit te oefenen. Hoewel de overheid een database van die beroepsverboden heeft aangelegd, zie je ze steeds opnieuw opduiken. Het lijkt alsof er iets schort aan de controlemechanismen.”