De Gucht wil fundamenteel andere koers voor Open VLD, Brussel én België

Met Frédéric De Gucht staat voor het eerst in 36 jaar een Brusselaar aan het roer van de Vlaamse liberalen. Er wacht De Gucht de helse taak om Open VLD boven water te houden en de partij met een stroomstoot geloofwaardigheid en relevantie te injecteren. "We moeten fundamenteel anders kijken naar hoe onze staat gestructureerd en gefinancierd is", zegt de nieuwe voorzitter in een gesprek met BRUZZ op het Open VLD-hoofdkwartier.

Op een gebricoleerd podium van twee bierbakken sprak Frédéric De Gucht vrijdagmiddag zijn troepen voor het eerst toe als partijvoorzitter van Open VLD. In de Melsensstraat gingen de dankwoorden eerst naar drie vrouwen: zijn voorganger Eva De Bleeker, zijn vriendin Sien en ‘ons mama’, Mireille. “Omdat mijn moeder als eerste dacht dat dit wel een goed idee was.”

Al snel schakelde De Gucht over naar de kern van de zaak, voor het oog van onder meer ex-premier Alexander De Croo, gewezen voorzitter Tom Ongena en kopstuk Vincent Van Quickenborne. Open VLD moet weer aan hetzelfde zeel trekken, klonk het. Vanuit de underdogrol terugvechten. “Het moet anders.”

“Het wordt een lange weg. Niet alleen onze partij, maar ook onze vrijheden staan onder druk. Daarvoor moeten we opletten. Het is een slippery slope. Demagogen, populisten, autoritaire leiders: ze staan klaar om die vrijheden, waar wij voor gestreden hebben, in de hoek te duwen. Wij gaan niet in die hoek blijven zitten.”

U richtte zich in uw overwinningsspeech al snel op tegenstanders: op demagogen en populisten.

Frédéric De Gucht: Die extremen vormen een gevaar. Kijk naar de Verenigde Staten en bepaalde landen in Europa. Ook in België wordt de scheiding der machten in twijfel getrokken en wordt geprobeerd om allerhande constructies op te zetten. Er is een reden waarom we twee wereldoorlogen hebben gevochten tegen autoritaire systemen. Alvast niet om er in 2025 een te installeren.

Gaat Open VLD uit het dal kruipen door zich af te zetten tegen populisme?

De Gucht: Nee. Ik wil de partij in de verf zetten door zelf politiek relevant te worden.

Hoe?

De Gucht: We zijn een partij die staat voor een sterke economie, voor ondernemers die daaraan willen bouwen, voor mensen die willen klimmen op de sociale ladder en daartoe de mogelijkheid moeten krijgen. We zijn de partij die er is voor mensen die vrijheid en individuele keuzes belangrijk vinden.

Dat is vrij klassiek blauw. In Vlaanderen is het bovendien al drummen op centrumrechts.

De Gucht: Het mag klassiek blauw zijn. We moeten niet alles heruitvinden, maar wel nieuwe rebelse ideeën in de markt zetten.

Zoals?

De Gucht: We moeten fundamenteel anders kijken naar de manier waarop onze staat gestructureerd en gefinancierd is. Neem nu de federale begrotingsgesprekken die heel moeilijk verlopen en de Vlaamse begrotingsgesprekken die ook niet evident waren – om niet te spreken van Brussel.

Pleit u voor een staatshervorming?

De Gucht: Er is een verschil tussen een staatshervorming en aan de staatsstructuur sleutelen. In België komt een staatshervorming in de klassieke zin van het woord neer op defederaliseren. Ik denk dat we moeten kijken naar welke bevoegdheid op welk niveau moet zitten om een zo efficiënt mogelijk resultaat te bereiken. In de politiek moeten we stoppen met denken dat we een bestaand systeem een beetje moeten aanpassen. We moeten vaker van een wit blad vertrekken.

Zoiets kan eigenlijk pas na de verkiezingen van 2029 in gang gezet worden.

De Gucht: Ik sta niet bekend als de geduldigste mens ter wereld. De inzet van de volgende verkiezingen moet volgens mij zijn hoe wij op een realistische – en een andere – manier kijken naar hoe wij in België, Vlaanderen en Brussel leven.

Met een staatshervorming die ervoor zorgt dat het beleid efficiënter gevoerd wordt?

De Gucht: Het gaat ook over de financiering. De federale overheid heeft na alle herverdelingen tussen de gewesten en de gemeenschappen nog 37 miljard euro over voor kerntaken zoals justitie, binnenlandse veiligheid, defensie en buitenlandse zaken. Dat systeem staat op kraken. Onze pensioenen blijven onbetaalbaar, ook met de pensioenhervorming die nu op tafel ligt. De beperking van de werkloosheid in de tijd is een goede maatregel, maar alle druk komt nu bij de lokale overheden te liggen. We moeten dus op een fundamenteel andere manier kijken naar hoe we onze staat en financiën structureren.

Te beginnen in Brussel?

De Gucht: Te beginnen in Brussel.

Waar een partijvoorzitter vandaag zegt – Yvan Verougstraete van Les Engagés - dat 80 procent van het begrotingsakkoord rond is.

De Gucht: Misschien 80 procent van de lijntjes in de begrotingstabellen, maar niet van de inspanningen. En die laatste 20 procent gaat over de grootste uitgavenpost en daar moet op een fundamenteel andere manier naar gekeken worden. We kunnen niet met onze oogkleppen recht op de muur afstevenen en denken dat het wel goed komt door wat te morrelen in de marge. We moeten ingrijpen en structureel besparen in Brussel. We leven al veel te lang boven onze stand in Brussel en daar moeten we paal en perk aan stellen.

Ingrijpen dus, bijvoorbeeld op het overheidspersoneel?

De Gucht: Op verschillende domeinen. Ik ga niet ingaan op de specifieke details van de onderhandelingen, maar het is duidelijk dat we met een heel groot vergrootglas naar elke uitgavenpost moeten kijken.

Lukt dat volgens u in de huidige constellatie met zes partijen? Er is alvast weinig vertrouwen tussen uw partij en de PS.

De Gucht: Er is weinig vertrouwen aan de onderhandelingstafel en dat is niet abnormaal na zestien maanden zoeken naar een akkoord. Maar wat nog niet is, kan nog komen.

Hoe zit het nu met de vervanging van Sven Gatz?

De Gucht: Ik vind het heel jammer dat een collega die met ernstige gezondheidsproblemen kampt niet de mogelijkheid krijgt om op een simpele en ordentelijke manier zich te laten vervangen. Het is zeer, zeer, zeer betreurenswaardig dat we hier een politiek spel van maken.

Begrijpt u de onvrede aan Franstalige kant omdat de Nederlandstalige parlementsleden eerder op de hoogte waren van het ontslag van Sven Gatz, eerder dan de Franstalige partijen waar Open VLD nog steeds mee in de regering zit?

De Gucht: Degenen die zeggen dat ze niet ingelicht waren, zijn aan het liegen.

Ze zouden wel ingelicht zijn, maar pas een uur voordat het nieuws bekend raakte.

De Gucht: Dat klopt ook niet. Men doet ook alsof dit al drie weken op voorhand bedisseld is. Sven heeft dinsdagochtend aan mij expliciet gevraagd om ontslag te kunnen nemen.

Hoe gaat het nu verder?

De Gucht: Dat zullen we moeten zien. Maar het is tekenend en typerend voor Brussel dat het moeilijker is om uit een regering te geraken dan om een regering te vormen.

Open VLD zoekt nu wel stemmen in de Nederlandse taalgroep buiten de oorspronkelijke Nederlandstalige meerderheid met Groen, N-VA en Vooruit om de motie van wantrouwen die de vervanging van Sven Gatz mogelijk moet maken?

De Gucht: Wij willen zo snel mogelijk een zo simpel mogelijke oplossing om Sven in alle rust te laten herstellen. Men vergeet soms in de politiek dat wij ook mensen zijn. Men moet geen medelijden hebben met politici, maar ik kan u met de hand op het hart zeggen dat dit geen gewone situatie is. Ik begrijp echt niet waarom mensen daar een heel slecht politiek schouwspel van willen maken.

Wat is nu uw eerste taak als voorzitter?

De Gucht: Op korte termijn het partijbureau van maandag voorbereiden en op lange termijn het vernieuwingsproject dat we al uitgestippeld hebben verder uitrollen om ons opnieuw politiek relevant te maken. We moeten meer body geven aan onze partij, op de juiste nagels kloppen, met nieuwe ideeën komen en ons klaarmaken voor de verkiezingen van 2029, om die hopelijk met een overwinning af te sluiten.

Wat zijn de scharniermomenten in het komende jaar?

De Gucht: In het komende jaar zullen we een nieuwe naam voorstellen en nieuwe profielen identificeren die we moeten lanceren voor 2029.

Tot slot. Wat denkt u van uw score, 90 procent van de stemmen? U bent niet verrast, vermoed ik.

De Gucht: Ik ben daar trots op. Het geeft vertrouwen. We hebben beslist dat het tijd is voor ploegsport, dat heb ik de laatste maanden ook naar voren geschoven. Politiek voer je samen en draait niet om individuen.