Kust blauwe messias De Gucht de liberalen tot leven? ‘Hij zal laken naar zich toetrekken'

Niemand twijfelt eraan dat Brusselaar Frédéric De Gucht straks uit de bus komt als winnaar van de voorzittersverkiezingen bij Open VLD. Of hij de tegen het canvas gemepte liberalen weer kan lanceren, is een pak minder zeker.

Zowat uit het niets wierp Frédéric De Gucht zich in juli 2024 op als kandidaat-partijvoorzitter van Open VLD. Hij moest het als nieuwbakken politicus vooral opnemen tegen zijn eigen achternaam, die niet strookte met de frisse wind waar de Vlaamse liberalen naar snakten na de historische electorale opdoffer een maand eerder.

Toch zette De Gucht bij de voorzittersverkiezingen ruim een jaar geleden geen slechte score neer: hij viel nipt naast het podium. Ondertussen is hij wel de enige overlever van die voorzittersrace.

Van de top 3 is vandaag immers geen sprake meer bij Open VLD: afscheidnemend voorzitter Eva De Bleeker lijkt uitgespeeld, runner-up Vincent Verbeecke is vertrokken uit de politiek en Vlaams parlementslid Maurits Vande Reyde richtte na zijn exit bij de partij de “politieke actiegroep” Durf op.

Schaduw van De Bleeker

In het najaar van 2024 kon De Gucht zich dankzij de Brusselse formatie in de markt zetten terwijl hij De Bleeker intern en in de media zag spartelen. Door vast te houden aan een Vlaamse meerderheid met de N-VA en zich zo af te zetten tegen de wil van de PS vertolkte hij een verrassende onverzettelijkheid die Open VLD kwijtgespeeld was. Vraag het maar aan Bart De Wever: zo’n profilering slaat aan in Vlaanderen.

Terwijl de partij onder het voorzitterschap van De Bleeker verder wegzakte in de peilingen en na een kwarteeuw besturen worstelde met geloofwaardige oppositie, bleek de frisse wind dan toch van een De Gucht te komen.

“Via Brussel heeft hij zich op de kaart gezet en intern werd hij steeds vocaler”, klinkt het in zijn entourage. “Frédéric was tijdens de partijbureaus niet mals voor de oude garde en dat pikte de pers vervolgens graag op.”

Bij de verkiezingen voor het partijbestuur kreeg De Gucht bovendien het hoogst aantal stemmen achter zijn naam van de niet-mandatarissen, die het partijbureau voor vijftig procent bevolken.

Dat detail was ook De Bleeker niet ontgaan, die De Gucht optrommelde toen Open VLD kortstondig in beeld was bij de federale formatie en hem ook het ledenbestand van de partij liet opkuisen. Zo kon de Brusselaar de lokale afdelingen nog eens afdweilen.

Tegelijkertijd maakte de oudste zoon van Karel De Gucht van die rol in de schaduw van De Bleeker gebruik om haar bij te sturen in haar plannen om de partij te vernieuwen. De Vlaams-Brabantse wou oorspronkelijk in september al een nieuwe naam plakken op de liberale partij – te snel voor De Gucht en een rist partijtoppers.

10.000 flyers met postkaarten

Aan het begin van de zomer liet De Bleeker intern al verstaan dat ze later in de zomer een stap opzij zou zetten als voorzitter na druk binnen de partij en een flauwe présence in de media. In dezelfde periode zette De Gucht op zijn beurt een stap terug bij het Waalse glasbedrijf Sprimoglass, waar hij sinds 2014 als ceo aan de slag was. In zijn hoofd was zijn volgende carrièrestap al gemaakt.

“Bij de aftrap van de voorzitterscampagne, eind augustus, is hij aan een ronde van Vlaanderen begonnen”, valt te horen in de entourage van De Gucht. “Met de hulp van een legertje vrijwilligers, onder wie parlementsleden, heeft hij 10.000 flyers met bijbehorende postkaarten in de postbus van elk partijlid gedropt.”

Op de postkaarten staan zijn krijtlijnen, waaruit een vrij klassiek blauw profiel af te leiden valt. De Gucht schrijft in de flyer onder meer aan de leden dat politiek ploegsport is en dat de liberalen geen behoefte hebben “aan toeschouwers of solisten, maar aan een team dat scherp staat en wil winnen”.

“Toch denk ik dat hij als partijvoorzitter vooral het laken naar zich zal willen toetrekken”, zegt een intimus. De Gucht zit dan ook verveeld met de liberale casting. In de Kamer zitten drie ex-ministers (en in principe ook ex-premier Alexander De Croo), in het Vlaams parlement zetelen drie ex-partijvoorzitters.

Geloofwaardige oppositie blijft dus een struikelblok. “Hij zal wel wat frisse gezichten naar voren schuiven, maar in de media wordt hij het onbetwistbare gezicht van de partij.” Naar verwachting zal hij zijn troepen strak aansturen. “Hij ergert zich blauw aan luie parlementsleden.”

In Brussel heeft De Gucht alvast vertrouwelingen op sleutelposities geplaatst. Brussels fractieleider Imane Belguenani betrekt hij al een tijdlang bij de formatie en technicus Dirk De Smedt, die De Gucht al bijstaat als sherpa tijdens de begrotingsonderhandelingen, moet binnenkort Sven Gatz opvolgen als Brussels minister.

'Libertaire partij’

De hamvraag blijft of De Gucht de Vlaamse liberalen uit het moeras kan trekken. Zijn ideologische koers lijkt sterk gestoeld op typisch blauwe principes zoals vrijheid, veiligheid en verantwoordelijkheid en een verhaal van rechten en plichten als het over sociale thema’s gaat.

“Ondernemingen stimuleren, een slanke overheid, solidariteit als het moet maar er vooral voor zorgen dat mensen zelf opstaan en, heel belangrijk: mensen hun leven laten leiden. Daar moeten we voor staan en die boodschap kan Frédéric met overtuigen brengen”, zegt een liberaal parlementslid. “Met een nieuwe naam volgend jaar en een verfrissende voorzitter kunnen we opnieuw een duidelijk verhaal schrijven.”

Tegelijkertijd blijft de speelruimte voor zo’n nieuw narratief beperkt, zegt politicoloog Carl Devos in een gesprek met BRUZZ.

“Natuurlijk wil de partij een nieuw verhaal: ze heeft verkozenen, werknemers en een geschiedenis, en is op zoek naar een zinvol bestaan. Maar als Open VLD vandaag niet zou bestaan, zou ze ook niet opgericht worden.”

“Les Engagés kon zich vernieuwen omdat die partij een gat vult in de steeds bredere kloof tussen de MR en de PS. Vooruit kon zich heruitvinden omdat je zonder die partij geen socialisten meer hebt in Vlaanderen. Bovendien vertoont Vooruit wat links-liberale trekjes”, gaat Devos verder.

“Maar op centrumrechts is de concurrentie met CD&V en vooral de N-VA moordend. Wat betreft typisch liberale thema’s is het moeilijk om de N-VA op rechts voorbij te steken, tenzij je een soort libertaire partij wordt.”

De Vlaamse liberalen hakken in hun oppositiewerk nochtans gretig in op het ‘etatistisch’ karakter van de N-VA. “Maar dat blijft toch vooral iets ideologisch, omdat de N-VA een gemeenschapspartij is. In de praktijk is ze net zoals Open VLD voor minder betutteling, overheid en belastingen.”

Parler vrai

Toch heeft de N-VA de renaissance van Open VLD in zekere zin mee in de hand, denkt Devos.

“Arizona heeft de wind wel mee, maar je voelt nu al dat de begrotingsdoeleinden van de N-VA tegen het einde van de legislatuur niet gehaald zullen worden en dat bijvoorbeeld de pensioenhervorming wat bijgestuurd wordt”, zegt de politicoloog.

“Open VLD moet dus rekenen op teleurgestelde kiezers van de N-VA, voor wie de hervormingen uiteindelijk tekortschieten. Als er ondertussen, voor pakweg 2028, een duidelijk nieuw verhaal is, mag Open VLD hoop koesteren bij de verkiezingen in 2029.”

Zijn cassante stijl zal De Gucht alvast geen windeieren leggen, voorspelt Devos. “Die parler vrai-stijl is niet alleen in de mode bij jongere partijvoorzitters, maar zal er ook wel voor zorgen dat de partij gehoord en gezien wordt. Mensen hebben nu eenmaal liever niet te veel grijstinten, maar wel zwart of wit.”