Waarom De Gucht als Open VLD-voorzitter de formatie niet zal vlottrekken

Brusselaar Frédéric De Gucht staat te popelen om Open VLD nieuw leven in te blazen. Voorzitter of niet: voor de Brusselse formatie lijkt zijn nakende carrièreswitch weinig te veranderen.

Soms schrijft een politiek script zich vanzelf. Hoewel Eva De Bleeker vorig jaar met de gratie van de basis met het Open VLD-voorzitterschap ging lopen, werd de wat aarzelende Vlaams-Brabantse al snel overvleugeld door een van haar toenmalige uitdagers in de voorzittersstrijd: Frédéric De Gucht. Ondertussen lijkt niemand hem nog iets in de weg te leggen als volgende voorzitter van de Vlaamse liberalen, na het ontslag van De Bleeker vrijdag.

De Brusselaar deed vorige zomer al een worp naar het voorzitterschap, toen hij een kleine 700 stemmen minder achter zijn naam kreeg dan De Bleeker. Nadien begon zijn eigen stem intern en extern echter steeds luider te klinken. Zijn favorietenrol in de komende verkiezingen lijkt wel geregisseerd.

Binnen de partij struinde De Gucht het voorbije jaar immers in sneltempo de lokale afdelingen af om zich voor te stellen. Daar was hij in de korte campagne vorige zomer al mee begonnen, maar De Bleeker liet hem vrij om die bezoekronde voort te zetten, ook nadat zij voorzitter was geworden.

“De Gucht had bij de verkiezingen voor het partijbestuur het meest aantal stemmen van de niet-mandatarissen. De Bleeker zag dat hij populairder en populairder werd”, weet een insider. “Bovendien durft hij zelfs een Alexander De Croo aan te pakken in het partijbestuur.” Ook toen Bart De Wever tijdens de federale formatie even met Open VLD aan tafel ging zitten, figureerde De Gucht aan de zijde van De Bleeker.

No-nonsense

De oudste zoon van minister van Staat Karel De Gucht mocht van De Bleeker ook het verouderde ledenbestand opkuisen. “Twee vliegen in één klap”, zegt een insider. “Hij bleef de leden ontmoeten en liet hen ook kennismaken met zijn no-nonsense-aanpak, die velen wel konden smaken.”

Ook bij het grote publiek ontpopte De Gucht zich als iemand die zegt waar het op staat. Terwijl De Bleeker moest opboksen tegen het traditioneel felle interne weerwerk van liberale leden en partijtop, en niet kon overtuigen in de media, begon de ster van De Gucht te rijzen. Zeker in Vlaanderen, maar ook onder de traditioneel linksere bubbel Vlaamse Brusselaars, kreeg hij bijval met zijn onwankelbare positie in de Brusselse formatie.

Zijn partij moet en zal enkel in een nieuwe Brusselse regering stappen mét de N-VA. “Ik wil Brussel in 2029 beter achterlaten dan hoe ik de stad vandaag aantref”, zegt De Gucht daar steevast over. “Iemand moet mij uitleggen hoe we dat op institutioneel, financieel en veiligheidsvlak gaan doen zonder de partij van de premier.”

'Dooddoener'

Op die manier druist De Gucht in tegen de ijzeren wil van de PS, die de Vlaamse meerderheid niet aanvaardt omdat de N-VA er deel van uitmaakt. Het lijkt ondenkbaar dat De Gucht, als hij het tot voorzitter schopt, van die lijn zou afwijken.

“Beeld je in dat hij voorzitter wordt op 17 oktober (wanneer de resultaten bekendgemaakt worden, JB) en daarna de N-VA lost”, zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent).

“Slechter kan je niet starten. Voor een partij die net geloofwaardiger moet worden en die niet koste wat kost aan de macht wil deelnemen, zou het een dooddoener zijn om op haar stappen terug te keren. En tot 17 oktober zal De Gucht in zijn campagne zijn positie in de verf blijven zetten.”

Drie scenario's

Daarom keren bij bronnen drie scenario’s terug voor het verloop van de Brusselse formatie. Ten eerste de reanimatie van de ‘creatieve oplossing’ van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Daarbij werden de PS en de N-VA toch met elkaar verzoend door een MR-staatssecretarispost aan een figuur toe te vertrouwen die zowel Franstalige socialisten als Vlaams-nationalisten konden slikken. Voortvarende communicatie van Bouchez deed de deal in het honderd lopen.

“Toch denk ik dat een oplossing voor de blokkade nog ligt in de geest van zijn voorstel”, zegt een Franstalige partijtopper. “Maar dan zal Bouchez, bij terugkeer naar die mogelijkheid, even zijn ego moeten inslikken.”

Ten tweede hopen enkele bronnen erop dat de vier partijen die de huidige opdracht van facilitator Yvan Verougstraete steunen (Les Engagés, Groen, Vooruit en CD&V) met de MR en de PS beginnen te onderhandelen – weliswaar zonder Nederlandstalige meerderheid.

“En dat zij vervolgens een inhoudelijk programma aan Open VLD voorleggen waar de Vlaamse liberalen nog eigen punten aan kunnen toevoegen die ze als trofeeën kunnen beschouwen, en zo toch nog de N-VA lossen.” Maar opnieuw: het lijkt ondenkbaar dat De Gucht daar voor of na 17 oktober in meegaat.

Ten derde gaat ook een tabula rasa op personeelsvlak over de tongen. Lees: elke partij stuurt iemand anders naar de onderhandelingstafel. “Een bekende onderhandelingstechniek in de bedrijfswereld”, zegt een liberale bron. “Alleen vrees ik dat Brussels PS-voorzitter Ahmed Laaouej daar nooit mee zou instemmen.”

'Leesbaar’

Het zijn dat soort creatieve oplossingen waarmee Frédéric De Gucht ook Open VLD uit het slop zou willen halen. “Hij kijkt naar heel leesbare en simplificerende oplossingen voor complexe problemen”, zegt federaal parlementslid en fractieleider Alexia Bertrand (Open VLD).

“Pensioenen bijvoorbeeld: is het niet logischer om die som overeen te stemmen met het aantal gewerkte jaren, in plaats van het huidige complexe systeem?”

Al maakt dat van De Gucht geen donkerblauwe individualist. “Hij is bijvoorbeeld wel voor de beperking van de werkloosheid in de tijd, maar is zich ook bewust van de sociale gevoeligheden en dus de nodige extra middelen voor de OCMW’s”, voegt Bertrand toe.

Vlaamse partijvoorzitter in Brussel

Toch is het net die links-rechtsbreuklijn waar De Gucht helderheid in zal moeten scheppen. “Hij lijkt me een voorzitter te worden die net zoals Conner Rousseau of Sammy Mahdi heldere en klare taal brengt. Ik denk dat hij debatten met andere partijvoorzitters ook aankan. Maar de uitdaging wordt om ideologische duidelijkheid te brengen”, zegt Bouteca.

“Ze kunnen zich op de begroting gaan focussen, want de rekening zal federaal waarschijnlijk niet op orde geraken. Ook met de meerwaardebelasting zal je Arizona pijn kunnen doen. Maar het blijft complex: de beperking van de werkloosheid in de tijd of de afschaffing van de lijststem, maatregelen die Arizona heeft beslist: dat zijn echte liberale symbolen.”

Opvallend is dat De Gucht mogelijk een Vlaamse partijvoorzitter wordt die gedomicilieerd is in Brussel. “Dat zal niet veranderen. Hij gaat niet naar Vlaanderen verhuizen”, weet een liberale insider die dicht bij De Gucht staat.

“Maar dat kan hij ook verzoenen. Brussel ziet hij als aparte biotoop, die soms ook een iets linkser discours nodig heeft. In de Vlaamse pers gaat het toch weinig over het Brussels beleid en daar kan hij een scherpere boodschap brengen.”