Etterbeekse gemeentebon haalt miljoen euro op: slimme financiering of toch riskant?

De gemeentebon in Etterbeek haalde 984.000 euro op voor de renovatie van het Guy Thys-stadion en was daarmee een spectaculair succes. Is dit de toekomst van lokale financiering in Brussel? BRUZZ vroeg het aan financieel expert Herman Matthijs (VUB).

Volgens professor Matthijs (VUB) is het experiment uit Etterbeek interessant, maar toch niet zonder risico’s. “Het is eigenlijk een vorm van vrijwillige belasting,” legt hij uit. “Je kiest als burger om te investeren in een gemeentelijk project dat je aanspreekt. De gemeente betaalt het bedrag later terug, met een klein rendement. Maar het blijft een lening die moet worden terugbetaald, en dat legt op termijn een extra druk op de gemeentekas.”

De gemeentebon, gelanceerd door burgemeester Vincent De Wolf (MR), was een manier om burgers rechtstreeks te betrekken bij de renovatie van het stadion. Concreet konden zowel inwoners als niet-inwoners van Etterbeek op de nieuwe vijfjarige bon inschrijven, maar de rente voor de inwoners was wel hoger dan voor niet-inwoners. Het plan werkte beter dan verwacht: Etterbeek haalde bijna het dubbele op van wat oorspronkelijk was voorzien.

Wat met het geld te veel?

Dat succes roept echter vragen op. Wat gebeurt er met de honderdduizenden euro’s extra die binnenkwamen? Wordt dat bedrag geïnvesteerd in bijkomende werken aan het stadion, of vloeit het terug naar de inwoners die inschreven?

“Dat is niet duidelijk", zegt Matthijs. “In principe hoort elk bedrag dat via zo’n lening wordt opgehaald, terugbetaald te worden volgens de afgesproken voorwaarden. Als er meer geld binnenkomt dan nodig is, moet de gemeente beslissen of ze het herinvesteert of terugstort. Transparantie daarover is cruciaal.”

Inspiratiebron

Etterbeek is de eerste Brusselse gemeente die op deze schaal burgers betrekt via een gemeentebon. Het succes kan andere gemeenten inspireren, denkt Matthijs: “Zeker in een regio waar twaalf van de negentien gemeenten onder budgettair toezicht staan, is dit een creatieve manier om investeringen te financieren. Maar het werkt alleen voor projecten die mensen aanspreken zoals een voetbalstadion. Voor minder populaire investeringen, zoals rioleringswerken of veiligheidsuitgaven, zal het enthousiasme kleiner zijn.”

Ook elders in Brussel liggen echter diverse soortgelijke noden. De stadions in Elsene, Schaarbeek of Jette, en de verouderde zwembaden zouden baat hebben bij extra financiering. “Maar", waarschuwt Matthijs, “een zwembad is nog een pak duurder dan een voetbalveld”.

Valkuilen

Voorlopig lijkt de Etterbeekse aanpak vooral een succesverhaal: burgers investeren in hun buurt, zien hun bijdrage concreet terug in de vorm van nieuwe infrastructuur, en krijgen na verloop van tijd hun geld terug. Toch blijft voorzichtigheid geboden.

“Zolang dit bij één of twee projecten blijft, is er geen probleem", zegt Matthijs. “Maar als gemeenten tegelijk verschillende leningen uitzetten, kan dat op termijn financieel zwaar beginnen wegen. En dan dreigt het systeem zichzelf voorbij te lopen.”

Wat vaststaat: Etterbeek heeft met zijn gemeentebon een precedent gecreëerd. Hoe transparant de gemeente nu communiceert over de besteding en terugbetaling van het geld, zal bepalen of andere Brusselse gemeenten dit voorbeeld zullen volgen.