Nieuw elektronisch stemsysteem dreigt te laat te komen voor verkiezingen 2029

De invoering van een nieuw elektronisch stemsysteem dreigt vertraging op te lopen. Om alles klaar te krijgen tegen de verkiezingen van 2029, had de federale overheid halverwege 2025 een overheidsopdracht moeten uitschrijven. Tot vandaag is dat nog niet gebeurd.

Er is nog geen beslissing genomen op federaal niveau, en dus is zelfs het lastenboek nog niet opgesteld. Dat blijkt uit het antwoord van Brussels minister Bernard Clerfayt (DéFI) op een parlementaire vraag van Benjamin Dalle (CD&V).

Volgens een inschatting van de FOD Binnenlandse Zaken, waarnaar Clerfayt verwijst, zijn er minstens vier jaar nodig voor de overgang naar een nieuw stemsysteem: een jaar voor het lastenboek en de administratieve goedkeuring, een jaar voor de gunning, en vervolgens 2,5 jaar voor het ontwikkelen en testen van het systeem.

Het Brussels Gewest vreest dat de timing in het gedrang komt, want halverwege 2025 had een overheidsopdracht gepubliceerd moeten worden.

Terug naar potlood en papier?

Als er tegen 2029 geen nieuw systeem is, moet teruggevallen worden op stemmen met papier en potlood, waarschuwt Dalle. Dat zou in Brussel tot 20 procent meer stembureaus vereisen en 400 tot 500 extra vrijwilligers om stemmen te tellen. "En dat terwijl we nu al moeite hebben om voldoende bijzitters te vinden,” zegt hij.

Ook het risico op fouten en ongeldige stemmen zou stijgen, bij het stemmen op papier, denkt Dalle. Dat terwijl het belangrijk is dat mensen vertrouwen hebben in de uitkomst van de verkiezingen. “In een stad met traditioneel lage opkomstcijfers moeten we inzetten op gebruiksgemak en vertrouwen in het systeem,” benadrukt het Brussels parlementslid.

Elektronisch stemsysteem verlengen

"Het stemmateriaal voor elektronische verkiezingen is tegen 2028 zowel in Vlaanderen als in Brussel verouderd," zegt Veli Yüksel, woordvoerder van minister Bernard Quintin (MR). In veel gemeenten lopen in 2027 de contracten af voor de stemcomputers die jaren geleden werden aangekocht.

Toch kunnen de stemcomputers op sommige plaatsen mogelijk nog hergebruikt worden. Daarover loopt momenteel overleg tussen het Brussels Gewest, de betrokken gemeenten en de leverancier.

Brussel stemt al sinds 1999 volledig elektronisch. In 2012 stapte het gewest over op het huidige systeem van het bedrijf Smartmatic. Sinds 2018 gebruiken de meeste Brusselse gemeenten een vernieuwde versie daarvan. Maar het contract met Smartmatic loopt dus af in januari 2027.

Nieuwe strategie

De Vlaamse gemeentekoepel VVSG riep de federale overheid eerder al op om werk te maken van een nieuw, efficiënt én betaalbaar stemsysteem voor de gemeenten. In het regeerakkoord staat dat de federale regering bereid is om een nieuwe stemstrategie uit te werken, maar een concrete beslissing is er voorlopig nog niet.

Toch blijft Yüksel hoopvol: "Als het budget wordt goedgekeurd en de markt komt met een geschikte oplossing, kunnen we in 2029 een test met elektronisch stemmen organiseren."