Politoloog Dave Sinardet: ‘Met of zonder N-VA, zoveel verschil maakt het niet’

Het is, alweer, een cruciale week voor de Brusselse formatie. Zes partijen zitten rond de tafel rond een begroting, maar om die begroting uit te voeren is een regering nodig, en daar ontbreekt nog altijd een zetel voor. Politoloog Dave Sinardet (VUB en Saint-Louis Bruxelles): “Wellicht heeft Frédéric De Gucht juist die flou artistique nodig.”

Bijna anderhalve week: zolang zitten zes Brusselse partijen al samen rond een begroting. Er wordt voor het eerst over inhoud gepraat, al is er nog niet veel vooruitgang geboekt. MR-kopman David Leisterh staat voor de aartsmoeilijke opdracht om partijen op links (Groen, Vooruit, PS) te verzoenen met rechts (Open VLD en MR). Hij moet een miljard euro vinden zonder extra belastingen en tegelijk een elegante manier vinden om de tafel van zes aan te vullen met een Nederlandstalige partij: CD&V of N-VA. En dit alles zonder de formatie in de afgrond te duwen.

Kunnen we hoopvol zijn over de formatie?

Dave Sinardet: Dat denk ik wel. Al moet je in een Brusselse context misschien met weinig tevreden zijn. Maar goed: er zijn nu onderhandelingen met zes partijen die een meerderheid hebben om een begroting goed te keuren. Dat is op zich een eerder positieve evolutie.

Los daarvan blijft de aanpak krakkemikkig. Om een volwaardige regering te vormen is een meerderheid aan Nederlandstalige kant nodig. En die is er nog
niet. Je zou met institutionele spitsvondigheden kunnen gaan werken, en alleen de Franstalige ministers vervangen. Maar een echt propere oplossing is dat niet, want dan zou er de komende jaren in Brussel zonder Nederlandstalige meerderheid worden geregeerd.

Tenzij CD&V toch aansluit. Ziet u dat gebeuren?

Sinardet: CD&V uitsluiten was nodig om Frédéric De Gucht (gedoodverfd voorzitter van Open VLD, red.) aan de onderhandelingstafel te krijgen. Mogelijk is De Gucht een bocht aan het maken om dan uiteindelijk in te stemmen met een regering zonder de N-VA. Maar hij heeft daar, zo lijkt het toch, tijd voor nodig.

Als CD&V van dag één zou aansluiten, dan zou iedereen meteen zeggen dat Frédéric De Gucht een knieval maakt door de N-VA te lossen. Dus moet er een flou artistique rond blijven bestaan, waarbij CD&V of de N-VA als optie overblijven om die Nederlandstalige meerderheid te vormen. Ik geloof eerlijk gezegd niet dat De Gucht zal inbinden voor er nationale voorzittersverkiezingen zijn bij Open VLD.

Speelt De Gucht het daarom hard?

Sinardet: Hij heeft in ieder geval zijn positie in Brussel gebruikt om nationale bekendheid te verwerven. Door een profiel op te bouwen van iemand die zijn principes niet opzijzet. Want dat is de algemene analyse, ook intern, over de Open VLD: dat de partij te weinig ruggengraat heeft, dat ze te veel een machtspartij is. De Gucht wil dat beeld keren.
Het sluit ook aan bij de meer algemene analyse die je over de Brusselse formatie kunt maken, namelijk dat er nationale belangen aan de orde zijn. Dat kunnen we ook bij de MR zien.

Heeft Frédéric De Gucht niet ergens gelijk als hij zegt dat Brussel de steun nodig heeft van de federale regering en de deelstaten om Brussel uit het slop te krijgen?

Sinardet: Het is niet nieuw. Veel problemen die we in Brussel zien, hebben te maken met bevoegdheden die op een ander niveau liggen. De Brusselse regering wordt vaak met de vinger gewezen als het over onveiligheid gaat, maar die heeft daar niet zo veel over in de pap te brokken. Dat gaat over justitie en politie, over binnenlandse zaken. Dat zijn federale bevoegdheden. En ook Vlaanderen heeft in Brussel een niet te onderschatten inbreng. Kijk maar naar het aantal Brusselaars dat naar het Nederlandstalige onderwijs gaat.

Die federale en deelstatelijke inbreng wordt nu wel aan de Brusselse formatie gekoppeld. Dat is nieuw.

Sinardet: Ja, en dat is eigenlijk onterecht. We zijn een federaal land. Wat is de essentie van federalisme? Dat je op verschillende niveaus verschillende coalities moet kunnen krijgen. Anders heeft dat federalisme weinig zin. Het federalisme is zelfs om die reden ingevoerd. Dat andere sociologische, culturele en politieke dynamieken, tot een ander beleid moeten kunnen leiden.
Tegelijk kunnen we wel vaststellen dat asymmetrische coalities problemen veroorzaken. Nu er in Vlaanderen en Wallonië dezelfde coalities zijn als de federale Arizona-coalitie, is het makkelijker om beleid te maken.

Moet de N-VA er dan toch bij?

Sinardet: Het is jammer dat de N-VA de inzet wordt van deze formatie. Want uiteindelijk maakt het voor het beleid niet zo’n groot verschil of de N-VA nu wel of niet in die regering zit. De MR is rechtser dan de N-VA, en CD&V kan de communautaire lijn bewaken. En er zitten vandaag nog andere Arizona-partijen aan tafel.
In die zin vind ik zowel het veto van PS tegen N-VA als de stelling van Open VLD dat het mét N-VA moet, moeilijk uit te leggen. Het heeft meer met partijstrategie te maken dan met de ideologische lijn van die regering. Waarmee ik niet wil zeggen dat de N-VA irrelevant is.

Tot slot: binnenkort zijn er voorzittersverkiezingen bij Open VLD. De laatste peiling was erg slecht voor de liberale partij. Denkt u dat Frédéric De Gucht de juiste man op de juiste plaats is om het tij te keren?

Sinardet: Dat De Gucht een Brusselaar is, is een handicap. Stel dat hij het goed doet, dan kan hij zijn populariteit electoraal niet verzilveren. Daarvoor zijn er te weinig Nederlandstalige Brusselaars. Hij kan natuurlijk altijd verhuizen.

Verder wordt de Open VLD vandaag met een aantal uitdagingen geconfronteerd die je niet in een handomdraai oplost, ook niet door iemand die misschien beter communiceert dan zijn voorganger (Eva De Bleeker, red.). Er is veel concurrentie op rechts. De N-VA is er de voorbije vijftien jaar in geslaagd om eigenaar te worden van de liberale kernthema’s. Denk maar aan het socio-economische verhaal.

Het is ook dramatisch voor Open VLD dat je met een Arizona-regering zit die meer het programma uitvoert van Open VLD dan de regering waar Open VLD zelf in zat. En tot overmaat van ramp zit in die regering ook nog eens de MR, die vandaag een sterker merk is in Vlaanderen dan Open VLD. Dus, ja De Gucht staat voor een loodzware opdracht.