Analyse

De onzichtbare asielcrisis: 'Minder opvallend, maar wel structureler dan voorheen'

JB
© BRUZZ
16/01/2025
Updated: 17/01/2025 11.06u

De asielcijfers van 2024 klommen bijna zo hoog als die van recordjaar 2015, toen Europa een vluchtelingencrisis doormaakte. Toch ontsnapt de opvangcrisis vandaag grotendeels aan het publieke oog en is er geen sprake van tentenkampen zoals in het Maximiliaanpark destijds. "De politie smoort tentenkampen nu snel in de kiem. Zo verspreiden asielzoekers zich meer en is de crisis minder zichtbaar, terwijl ze eigenlijk structureel is geworden."

De asielcrisis woedde in 2024 aan een meedogenloos tempo. De Dienst Vreemdelingenzaken noteerde 39.615 aanvragen, een cijfer dat in de buurt komt van 2015, het jaar van de Europese vluchtelingencrisis.

België registreerde in dat uitzonderlijk jaar zo’n 5.000 vluchtelingen méér dan vorig jaar, maar vergeleken met andere Europese landen zat ons land in 2015 niet in de kopgroep.

Dat is anders voor 2024. In Europa gaat het aantal asielaanvragen er globaal gezien immers op achteruit. Alleen België, Griekenland, Italië en Ierland zwemmen tegen de stroom in.

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) slaagt er maar niet in om het aantal asielaanvragen terug te dringen, al is dat haar nadrukkelijke politieke wens. Tegelijkertijd barst het Fedasil-opvangnetwerk al jaren uit zijn voegen en wachten 3.000 alleenstaande mannen op hun rechtmatige plek in die opvangstructuur.

'Het EU-migratiepact zal de doorstroom misschien tijdelijk vertragen, maar mensen zullen zelf keuzes blijven maken om te migreren en dus in zekere mate ook over hun land van bestemming'

Ilse Derluyn

Professor Ugent

Secundaire migratie

Een van de manieren om het aantal asielzoekers in te dammen, is volgens De Moor het bestrijden van het fenomeen waarbij mensen in een ander land al een aanvraag deden, en soms zelfs een positieve beslissing te horen kregen, maar nadien toch nog naar België doorreizen en hier opnieuw asiel aanvragen.

“We moeten mensen heel duidelijk maken dat het geen zin heeft om na een beslissing in één land het nog eens te proberen in België”, aldus De Moor. “Met het Europees Migratiepact krijgen we meer mogelijkheden om dat soort secondaire migratie tegen te gaan.”

In ons land lukt het nog niet om op die manier het aantal asielzoekers wezenlijk te doen slinken. Vorige maand schorste de Raad van State bovendien de beslissing van de federale regering om asielzoekers die al beschermd zijn in een ander Europees land opvang te weigeren.

Concreet vroeg bijna de helft van de mensen die de Belgische diensten registreerden al asiel aan in een ander land. Bijna een derde van die mensen kreeg ook al bescherming. Het gaat dan bijvoorbeeld over Palestijnen die in Griekenland asiel aanvroegen. Volgens verschillende vluchtelingenorganisaties blijft de humanitaire situatie voor asielzoekers in landen zoals Griekenland nochtans ondermaats.

De woordvoerder van De Moor laat weten dat de asieldiensten toch proberen om de druk op het asielsysteem te verlichten door die secundaire migratie via allerhande juridische wegen aan te pakken.

“We voelen ons daarin gesterkt door bijvoorbeeld uitspraken van het Europees Hof van Justitie en op basis van bestaande Belgische wetgeving”, klinkt het. “Die secundaire migratie zet echt druk op het systeem. Het aantal mensen dat elders bescherming geniet, maar toch hier nog asiel aanvraagt, is verdubbeld.”

Tentenkampen in de kiem gesmoord

Ondertussen kiest De Moor er niet voor om de hoge instroom te beantwoorden met extra noodopvang. Het opvangnetwerk telt dan wel meer dan 36.000 plaatsen en dat cijfer neemt voorzichtig toe, maar vandaag blijven 3.000 alleenstaande mannelijke asielzoekers in de kou staan.

Het betekent dat organisaties zoals Samusocial en het Rode Kruis tegen de limieten van hun noodopvangaanbod botsen. In totaal telt Brussel, volgens Bruss'Help, vandaag zo'n 2.700 structurele noodopvangplaatsen, een aantal dat overigens constant fluctueert. Samusocial houdt bijvoorbeeld 1.000 noodplaatsen vrij voor asielzoekers, het Rode Kruis 360. Ook BelRefugees is een belangrijke speler in dat verhaal.

“Die noodopvang is bestemd voor kwetsbare mensen met welk statuut dan ook”, zegt Louisa Constant van het Rode Kruis. “Maar de nood is hoog. Een vrijgekomen bed is meteen weer weg. Het behoeft niet veel extra uitleg dat wie lang op straat heeft geleefd, ook meer zorgen nodig heeft."

Dat ondervindt de Humanitaire Hub al jaren aan den lijve. Het dagcentrum aan de Havenlaan reikt kwetsbare profielen allerlei diensten aan, van voedselbedeling tot douches en medische of psychologische consultaties. Het publiek bestaat uit dakloze mensen en een hoop alleenstaande mannelijke asielzoekers die geen opvang krijgen van Fedasil.

“Wij doen dus het werk van de overheid", zegt medewerkster Astrid Bimson. “Gemiddeld genomen moeten dakloze asielzoekers vier weken wachten op noodopvang. Ondertussen slapen ze op straat of in kraakpanden. De politie smoort tentenkampen zoals we die de voorbije jaren gezien hebben snel in de kiem. Zo verspreiden asielzoekers zich meer en is de crisis minder zichtbaar, terwijl ze eigenlijk structureel is geworden”, vervolgt Bimson.

“Alleenstaande mannen niet opvangen, is de norm geworden. Het is schrijnend om te zien hoe hun situatie erop achteruitgaat, ze kampen met een totaal gebrek aan toekomstperspectief.”

Lees verder onder de video

Staatssecretaris Nicole de Moor (CD&V)

‘Keuze’

De vraag is of de volgende federale regering komaf kan maken met de wachtlijst van asielzoekers die vandaag naast opvang grijpen, en of de Brusselse hulporganisaties op die manier opnieuw op adem kunnen komen.

“Eigenlijk is de opdracht helder: opvangplaatsen creëren”, zegt Ilse Derluyn, die als professor aan de UGent onderzoek voert naar migratie. “Het Rode Kruis heeft vorige week zelf nog aangegeven dat het makkelijk plaatsen zou kunnen vrijmaken.”

De Standaard berichtte inderdaad dat het Rode Kruis Vlaanderen “enkele honderden slaapplaatsen” op poten zou kunnen zetten, maar dat het bij de uitwerking daarvan op praktische hindernissen stoot.

“Helaas is er in de voorbije jaren te weinig buffercapaciteit voorzien”, vervolgt Derluyn. “Toch hebben we een wettelijke plicht om die opvang te voorzien. Dat hebben we heel duidelijk getoond bij de Oekraïense vluchtelingen, toen op korte termijn nooddorpen gebouwd werden. Het is een keuze.”

Ook Vluchtelingenwerk Vlaanderen vindt dat opvang creëren een must is in de aanslepende asielcrisis.

"Wij blijven ervan overtuigd dat er oplossingen mogelijk zijn om deze opvangcrisis op te lossen. Op korte termijn kan dit enkel door bijkomende opvangplaatsen te openen, zodat de wachtlijst voor opvang niet meer nodig is”, aldus beleidsmedewerker Thomas Willekens.

“Op lange termijn moeten we naar een dynamischer systeem evolueren, waarin de gemiddelde doorlooptijd van een asieldossier veel korter is.”

Palestijnen

Het is bekend dat De Moor niet alleen op het Europese migratiepact rekent om de instroom onder controle te krijgen, maar dat ook de volgende federale regering hervormingen zou moeten realiseren om de druk op de Belgische asieldiensten te verlagen.

“Het is altijd moeilijk om te achterhalen in welke mate het opvangbeleid een rol speelt in de keuze om als asielaanvrager naar een bepaald land te trekken”, aldus Derluyn. “Sociale netwerken dragen daartoe bij, afschrikkingsmaatregelen niet zozeer.” Het is bijvoorbeeld vrij aannemelijk dat het hoge aantal Palestijnen in de asielcijfers van vorig jaar te maken heeft met de relatief grote Palestijnse gemeenschap in België.

Volgens Derluyn is het nu al duidelijk dat mensen niet wegblijven van ons land omdat er minder opvang voorhanden zou zijn.

“Het zou me echt verwonderen als het EU-migratiepact en Belgische beleidsmaatregelen ervoor zouden zorgen dat we over enkele jaren plots met een serieuze daling van de instroomcijfers zitten”, zegt de UGent-professor.

“Het migratiepact, dat de irreguliere migratie naar Europa stevig wil inperken, lijkt heel efficiënt op papier, maar het is de vraag of het in de praktijk voldoende impact zal hebben. De doorstroom zal tijdelijk misschien vertraagd worden, maar mensen zullen zelf keuzes blijven maken om te migreren en dus in zekere mate ook over hun land van bestemming”, klinkt het.

Staatssecretaris Nicole de Moor (CD&V)

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Brussel , Samenleving , Politiek , asielcrisis , Nicole De Moor , asielcijfers

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni