Na de medailles van Roos Vanotterdijk: Wat is het recept van de VUB-topsportdienst?

Vorige week won zwemster Roos Vanotterdijk als eerste Belg ooit twee medailles op een WK. Intussen start de twintigjarige Limburgse in september al aan haar vierde jaar psychologie aan de Vrije Universiteit Brussel. Opvallend, ze is daar niet de enige topatleet. “Wij voorzien voor topsporters unieke trajecten,” zegt Koen De Brandt van de dienst Topsport en Studie. “En psychologie leent zich goed tot zelfstudie.”

Roos Vanotterdijk woont niet in Brussel. De Limburgse twintiger volgt er ook geen zwemtraining. Toch is ze al drie jaar ingeschreven aan de faculteit Psychologie van de VUB, waar ze met begeleiding een studieprogramma op maat kan volgen. In september start haar vierde jaar.

“Roos neemt elk semester twee vakken op, goed voor ongeveer twaalf tot vijftien studiepunten per keer,” zegt coördinator Koen De Brandt van de dienst Topsport en Studie. Zo komt de zwemster aan een kleine helft van de studiepunten die een reguliere student per academiejaar verzamelt. Vooral sinds het vorige, Olympische jaar staat haar studie op een lager pitje.

“We raden alle topsportstudenten aan om zelfs in drukke, sportieve jaren toch enkele vakken te volgen. Zo kunnen ze hun focus verleggen. Zo lang we de academische belasting niet te hoog leggen, kunnen zij dan bijna genieten van het studeren,” zegt De Brandt, zelf oud-volleyballer.

Hij is nu professor in de bewegingswetenschappen en focust in zijn onderzoek specifiek op het welzijn van topsportstudenten. “Aan dit tempo zal het tien jaar duren voor Roos haar diploma behaalt, maar ze kan wel die hele periode blijven zwemmen op hoog niveau. Zo verliest ze geen carrièrekansen,” zegt hij.

De Brandt staat geregeld in contact met Vanotterdijk. Wanneer ze eind juli twee medailles behaalde op het WK zwemmen in Singapore stuurde hij haar snel een felicitatie via WhatsApp. Net zo goed kregen Vanotterdijks professoren een dankberichtje van hem. “Zo weten zij dat het heeft geloond om haar examens flexibel in te plannen,” zegt De Brandt. Vanotterdijk krijgt binnenkort nog een plek in het VUB-nieuwsoverzicht om haar twee WK-medailles uit te lichten. “Dat doen we ook voor studenten met sterke academische prestaties of alumni die later in het werkveld uitblinken,” zegt De Brandt.

114 topsportstudenten

Zelf was Vanotterdijk deze dinsdag nog niet bereikbaar voor een reactie. De zwemster vloog pas afgelopen nacht terug naar België vanuit Singapore.

Ze is in elk geval niet de enige topsporter die les volgt aan de VUB. Belgian Cat Antonia Delaere studeerde twee jaar geleden af in net dezelfde studierichting als Vanotterdijk: psychologie. “En zij heeft ons duidelijk gepromoot in haar ploeg,” lacht De Brandt, want in september starten alweer drie nieuwe basketvrouwen van de Cats in de VUB-richting psychologie. “Terwijl Becky Massey en Nastja Claessens daar ook al zitten,” zegt De Brandt.

Die laatste trekt komend academiejaar naar de Verenigde Staten, maar de trend is duidelijk. “Het voordeel van psychologie,” zegt De Brandt, “is dat je in die studierichting redelijk wat vakken van op afstand kan volgen. Ze leent zich heel goed tot veel zelfstudie en weinig aanwezigheid op de VUB.”

Net zo goed voorziet de VUB een aangepast traject voor topsporters in de sport- en bewegingswetenschappen. Dat is nog altijd de populairste studiekeuze voor de 114 topsporters die vandaag zijn ingeschreven aan de VUB. “Zowat de helft van onze studenten met topsportstatuut volgt kinesitherapie of sport- en bewegingswetenschappen.”

Die laatsten mogen hun reguliere bewegingsvakken in de bachelorjaren vervangen door een opdracht waarin ze reflecteren op hun eigen carrière. “Zo halen we hun fysieke belasting weg en hoeven ze niet continu aanwezig te zijn op de campus,” zegt De Brandt. Ook economische wetenschappen, geneeskunde en bio-ingenieur zijn populaire studiekeuzes.

Net als Roos Vanotterdijk krijgen al die topsportstudenten persoonlijke begeleiding, een jaarlijks intakegesprek, flexibele examens en de kans op workshops rond stressmanagement of studieplanning. “De sociale connectie met de universiteit blijft voor ons belangrijk,” zegt De Brandt. Zo krijgt elke startende topsporter meteen een peter of meter toegewezen onder de oudere topsportstudenten. De Brandt verwacht in september een veertigtal nieuwe topsporters in de eerste bachelor. Dat aantal is al enkele jaren stabiel.

Nuttig studieobject

Maar wat heeft de VUB aan al die sporttalenten, als die er toch zelden zijn? “Het is nooit onze bedoeling geweest om meer en meer topsporters aan te trekken, maar wij mikken wel op atleten van de hogere niveaus. Voor een deel is dat historisch: in 1987 was de VUB de eerste universiteit in ons land met een specifieke dienst voor topsporters,” zegt De Brandt. De dienst Topsport en Studie werd opgericht door wijlen oud-rector Paul De Knop.

“We voeren daar nu onderzoek naar de combinatie van studeren en sporten. Elke twee maanden peilen we naar het welzijn van alle topsportstudenten,” zegt coördinator De Brandt. “Dankzij Europese studieprojecten hebben we intussen verschillende tools en workshops kunnen ontwikkelen, zowel voor de topsporters zelf als hun ouders of entourage. Die praktische tools en workshops rond stressmanagement zijn even interessant voor studenten in een andere vorm van duale carrière. Denk aan werkstudenten of studerende ouders, bijvoorbeeld.”

De topsporter is dus een boeiend studieobject voor de VUB. Hun langere studiecarrière met intensieve begeleiding levert bovendien vaak een band op. “Verschillende topsportstudenten blijven hier na hun studie doctoreren en zijn zeer toegewijd,” zegt De Brandt. De dienst Topsport en Studie kreeg in 2022 een prijs van het Belgisch Olympisch Comité. En het is inmiddels een sparringpartner geworden voor de algemene studiebegeleiders aan de VUB.

Intussen hebben alle Vlaamse universiteiten een gelijkaardig aanbod en zijn er samen met Topsport Vlaanderen criteria opgesteld voor wie zo’n topsportstatuut kan krijgen. “Die criteria zijn wel niet bindend. Elke universiteit is autonoom om ze aan te scherpen,” zegt De Brandt. “Wij begeleiden zelf alleen studenten in een ontwikkelingstraject van hun eigen sportfederatie. Als einddoel hebben zij een Olympisch of Paralympisch doel of presteren ze in een top acht op Europees niveau.”

Op wie we nog mogen rekenen voor medailles komend academiejaar? “Onze intakegesprekken starten midden augustus. Daarin overlopen we het sportieve jaar van alle studenten en kijken we hoe we hun examens errond kunnen plannen,” zegt De Brandt.