Gevangenisdirecteurs eisen twee vrijlatingen voor elke nieuwe gedetineerde

In een open brief eisen de Belgische gevangenisdirecteurs dat de overbevolking wordt aangepakt door twee gedetineerden vrij te laten voor elke nieuwe gedetineerde die binnenkomt. Die maatregel moet voor hen van kracht blijven tot niemand nog op de grond moet slapen. “Een ultieme noodkreet”, zo verwoordt Jurgen Van Poecke, directeur van de gevangenis van Haren, de situatie.

De brief, verschenen in verschillende media, is opgesteld door het hoofd van de gevangenis van Merksplas en kreeg steun van de Vlaamse en Waalse federaties van gevangenisdirecteurs.

De directeurs vinden dat hun noodkreet niet wordt gehoord. "Deze week werd een nieuw record verbroken: de kaap van 13.000 gedetineerden is overschreden, 326 burgers slapen op de grond in Belgische cellen. Publieke reactie uit het politieke spectrum van dieprood naar donkerblauw? Nul."

De gevangenisdirecteurs zeggen dat ze niet meer rechtsconform kunnen werken. Ze vragen maatregelen op korte termijn "om een dijkbreuk te voorkomen". “Het is een ultieme noodkreet vanuit alle gevangenisdirecteurs”, zegt Van Poecke.

Consequenties

Die toenemende overbevolking laat zich ook merken in Brussel. “Toen de gevangenis in Haren net opende, telde het Brussels gewest 1.200 gedetineerden. Drie jaar later staat de teller op 1.700”, duidt Van Poecke. “Afgelopen weekend hebben we 40 gedetineerden niet kunnen opnemen. Zij worden doorgestuurd naar het noorden of zuiden van het land.”

Dat brengt consequenties met zich mee. “Er is een psychiatrisch centrum in Haren dat eigenlijk niet operationeel is, omdat te veel mensen in voorlopige hechtenis er gebruik van maken. En is er een plek vrij in een afdeling met een strenger regime, kan het gebeuren dat die naar een inkomende gedetineerde gaat voor wie dat in se niet nodig is.”

Rode lijn

Concreet eisen de briefschrijvers quota in alle gevangenissen, in twee fasen: tot er geen grondslapers meer zijn, moeten er twee gedetineerden vrijgaan voor elke gedetineerde die binnenkomt. Als er niemand meer op de grond slaapt, zou het principe moeten gelden dat voor elke gedetineerde die binnenkomt, een andere buitengaat.

Daarnaast vragen ze financiële werkingsmiddelen die worden berekend op basis van het echte aantal gedetineerden, en "niet op een theoretisch getal dat de werkelijkheid niet raakt". Dat betekent concreet dat in middelen moet worden voorzien voor 13.000 gevangenen in plaats van 11.000.

De brief eindigt met een dreigement. "Deze laatste oproep politiek negeren, is geen politieke optie meer. De befaamde rode lijn is hier ook overschreden. Bij het uitblijven van beslissingen zullen deze keer acties het onvermijdelijke gevolg zijn. We trekken het gewoon niet meer."

Donderdag organiseren het personeel en de directies van alle gevangenissen tussen 12.30 en 14.30 uur een actie voor de gevangenispoorten.

'Moonshot'

"Ik denk dat het dringend tijd is om het signaal te geven dat we dit bijzonder ernstig nemen", zo reageerde minister van Justitie Annelies Verlinden (CD&V) op de brief. Ze wijst erop dat ze sinds haar aantreden in februari meteen actie heeft ondernomen en contact heeft genomen met andere beleidsdepartementen, zoals Asiel en Migratie, Volksgezondheid en Binnenlandse en Buitenlandse Zaken. Er zijn werkgroepen opgestart om de overbevolking aan te pakken.

"Als er in onze gevangenissen meer dan 5.000 mensen zonder wettelijk verblijf zijn, meer dan 1.000 mensen die geïnterneerd zijn en dus kwetsbare psychiatrische zorg nodig hebben, dan is dat niet alleen het probleem van Justitie", aldus Verlinden. Daarom is het volgens haar nodig om te werken met de landen van herkomst.

Op langere termijn kan extra capaciteit soelaas bieden, maar ook dat blijft een moeilijk verhaal. "Als er makkelijke oplossingen waren, dan waren ze al lang uitgevoerd." In de aanloop naar begrotingsonderhandelingen drong Verlinden onlangs aan op 1 miljard euro extra voor Justitie. "Een moonshot", erkent de minister, die begrip heeft voor de moeilijke budgettaire situatie.

Maar ze hamert erop dat het gevangeniswezen het sluitstuk van de rechtstaat is. "We moeten deze vraag verder behandelen. Anders kunnen we niet verontwaardigd blijven over onveiligheid in de samenleving. Het is een verantwoordelijkheid van de regering."

Gevangeniswezen: 'Maatregelen zijn onvoldoende'

Het Belgische gevangeniswezen heeft woensdag aan de alarmbel getrokken over de aanhoudende overbevolking in de gevangenissen. Directrice-generaal Mathilde Steenbergen spreekt van een onhoudbare situatie.

"De genomen noodmaatregelen hebben onvoldoende effect: het aantal grondslapers daalt niet en de druk op personeel en gedetineerden blijft toenemen," zegt Steenbergen. Op langere termijn is volgens haar een fundamentele herziening van het bestraffingsbeleid onvermijdelijk. "Overbevolking gaat het hele justitiële systeem te boven en vraagt om gedeelde verantwoordelijkheid."