Hotspot-plan oogst weinig resultaat: 'Waar zit Vervoort?'

Bijna een jaar na de start van de hotspot-aanpak tegen drugsoverlast lijkt er weinig veranderd. Drugsbendes gaan zelfs driester tekeer en het drugsgebruik is nog even zichtbaar. Wat loopt er fout?

Het hotspot-plan gaat uit van de Brusselse Gewestelijke Veiligheidsraad, bestaande uit de negentien Brusselse burgemeesters en zes korpschefs, en is sinds april 2024 officieel van kracht. Het idee is om op de gevoeligste plekken in het gewest de drugsproblematiek prioritair aan te pakken op het vlak van veiligheid, preventie en het leven in de wijk.

Er werden aanvankelijk vijftien hotspots aangeduid: Antwerpsesteenweg, Matongé, IJzer, Krakeel, Versailles, Hallepoort, Clemenceau, Peterbos, Sint-Antonius, Zuidstation, Noordstation, Zwarte Vijvers, Ribaucourt, Bonnevie en de Paal- en Kolomstraat. Daar kwam later nog Aumale bij.

Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) kondigde bij de start aan zelf de coördinatie op gewestelijk niveau op zich te gaan nemen, samen met de directeur van Safe.brussels Sophie Lavaux.

Probleem 1: afwezige Vervoort

Bij die leiding loopt het volgens de N-VA en CD&V al meteen fout. Minister-president Rudi Vervoort (PS) is in de huidige crisis in geen velden te bekennen. Hij is momenteel op privéreis, zo meldt zijn kabinet, maar heeft wel contact met de burgemeesters en de procureur des Konings. Hij roept de Gewestelijke Veiligheidsraad bijeen, maar pas komende dinsdag.

"Waar is Rudi Vervoort?", vraagt Brussels parlementslid Benjamin Dalle (CD&V) zich af. "De gebeurtenissen van de voorbije dagen lijken me ernstig genoeg om uit vakantie terug te komen. Hij heeft toch een belangrijke coördinerende rol te spelen. Het is niet de eerste keer dat hij afwezig is in de aanpak van de crisis."

Eerder had ook Brussels parlementslid Mathias Vanden Borre (N-VA) al kritiek geuit op de "jarenlange onzichtbaarheid" van Vervoort in het drugsdossier.

Probleem 2: zwakke rapportering

Ondanks herhaaldelijk aandringen via parlementaire vragen, ontving Dalle van Vervoort geen gedetailleerde rapporten van de lokale taskforces per hotspot. Dat doet vrezen dat zulke cruciale opvolgingsrapporten van de situatie op het terrein simpelweg niet bestaan.

Dalle: "Welke van deze probleemzones hebben vandaag een actief actieplan? Welke resultaten zijn er? Die fundamentele vragen blijven tot vandaag onbeantwoord door de minister-president, terwijl de Gewestelijke Veiligheidsraad, die net voor coördinatie moet zorgen, amper samenkwam de voorbije maanden."

Probleem 3: te veel nadruk op politie

Volgens Eric Vandezande van het burgercollectief 40 Comités ligt bij de hotspot-aanpak te veel de nadruk op politieoperaties en te weinig op sociale maatregelen. De bedoeling was nochtans simultaan op drie assen te werken: niet alleen veiligheid, maar ook preventie en wijkleven.

"De politionele acties zijn in vele gevallen welkom, maar niet voldoende. Bij het beheren van de hotspots missen we het sociale deel van de oplossing. Er bestaan veel vzw's met een sociale insteek, maar die werken onafhankelijk van elkaar, niemand coördineert ze", zegt Vandezande.

Volgens Vervoort worden er wel degelijk inspanningen gedaan. "Voorbeelden hiervan zijn de culturele en gemeenschapsactiviteiten die werden georganiseerd zodat er meer mensen op straat komen, een grotere frequentie van de reinigingsdiensten en meer aandacht voor de herstelling van straatmeubilair en openbare verlichting", zo schrijft hij in zijn parlementaire antwoord aan Dalle.

"Deze maatregelen kaderen echter binnen een middellang tot langetermijnperspectief, zeker wat betreft de stadsontwikkelingsprojecten. Dit verklaart waarom sommige van deze maatregelen met enige vertraging zichtbaar worden."

Lees verder onder de foto.

Probleem 4: dealers 'geïnstitutionaliseerd' in de wijk

In verscheidene hotspots hebben drugsdealers de facto de openbare ruimte overgenomen. Ze houden in de gaten wie er in de wijk komt binnengewandeld en waken bijvoorbeeld over parkeerplaatsen. Uit vrees voor represailles nemen sommige buurtbewoners daarom een pragmatische houding aan tegenover de drugsdealers, die ze niet tegen zich in het harnas willen jagen.

Vervoort verklaarde, onder meer in het Brussels parlement, dat de lokale verkooppunten al een jaar of twintig bestaan en dat het een illusie is om de drugshandel er volledig te verwijderen.

Fabrice Cumps (PS), de burgemeester van Anderlecht, erkent dat het beleid de fout gemaakt heeft om in hotspots als Peterbos de controle over de openbare ruimte over te laten aan drugsbendes. Hij hoopt via een "bezettingsprogramma", in samenspraak met de politie en sociale organisaties, de controle op het terrein weer te kunnen veroveren. Maar dat is geen eenvoudige opdracht.

Probleem 5: permanente politie-aanwezigheid vergt middelen

Of lagen de verwachtingen voor het hotspot-plan misschien te hoog? Het is immers zeker niet zo dat de politie bij de pakken bleef zitten. Zo voerde de politiezone Brussel Noord de voorbije maanden verscheidene grootschalige controle-operaties uit aan de beruchte "achterkant van het Noordstation", het deel van de Aarschotstraat dat door drugsdealers ingepalmd is.

Het probleem is evenwel dat de aanwezigheid van de politie nooit permanent is - dat vergt manschappen en budgetten - waardoor de drugshandelaars telkens terugkeren eens de kust veilig is.

Criminoloog Steven Debbaut (VUB) zegt niet goed te weten of een hotspot-plan nu efficiënt is of niet, en ook het academisch onderzoek daarover is niet eenduidig. "Het is niet zeker dat wat er nu aan de hand is qua extreem drugsgerelateerd geweld zomaar één-op-één te linken is aan een falend hotspot-systeem", blijft hij voorzichtig.

"Voor het hotspot-idee valt op zich iets te zeggen. Alleen is de vraag: hoelang kan je dat als politie volhouden? De verhoogde inzet op bepaalde plekken is sowieso een tijdelijke maatregel, en gaat bovendien automatisch gepaard met een verlaagde inzet elders, waardoor je verplaatsingseffecten kan krijgen."

Kortom: een hotspot-aanpak kan misschien een deel van ergste symptomen wegnemen, maar is - zeker met de huidige personeelstekorten bij de politie - geen zaligmakende oplossing.