Politicoloog Bart Maddens: ‘Federale regering kan Brussel meebesturen’

Volgens politicoloog Bart Maddens (KU Leuven) kunnen er in theorie een heleboel federale drukkingsmiddelen uit de kast gehaald worden om de Brusselse formatie in de plooi te leggen. Dat stelt hij in een gesprek met BRUZZ. “Als er in de Kamer een meerderheid in beide taalgroepen gevonden kan worden, dan wordt er heel wat mogelijk.”

De Vlaamsgezinde professor volgt de comateuze Brusselse formatie op de voet. Hij trekt dan ook grote ogen bij de ijzige stilte in Vlaanderen rond de impasse in Brussel. “De Vlaamse partijen moeten begrijpen dat het uitdeinen van de Brusselse problemen naar Vlaanderen mee zorgt voor de sterke score van het Vlaams Belang in de Denderstreek.”

Hoe kijkt u naar de patstelling?

Bart Maddens: Laat me beginnen met de onredelijke en onbegrijpelijke houding van de PS aan de kaak te stellen. De N-VA is de grootste Belgische en Vlaamse partij. Het is de partij die wellicht de premier zal leveren. Dan kan je toch tenminste met die partij gaan onderhandelen in plaats van er a priori al een cordon sanitaire rond te installeren. Ondertussen gaat de PS lokaal wel scheep met de PTB/PVDA. Bovendien is de N-VA de partij waarmee de PS lang heeft onderhandeld op het federale niveau in 2020. Dit tart alle verbeelding.

Die onderhandelingen werden gevoerd door voorzitter Paul Magnette, die geen grip lijkt te hebben op Brussels PS-voorzitter Ahmed Laaouej. Die verzette zich op zijn beurt in 2020 al luidkeels tegen een federale coalitie met de PS en de N-VA.

Maddens: Paul Magnette werkt dat veto zelf in de hand door zich er niet mee te moeien. Ik vind het de logica zelve dat partijvoorzitters zich zouden gaan bemoeien met de Brusselse onderhandelingen, zoals Georges-Louis Bouchez (MR) al opperde. Ik hoop alleen maar dat Laaouej zijn veto gebruikt als hefboom om meer in de wacht te slepen en dat het geen fundamentalisme tegen de N-VA is.

De communicatie van de PS wijst veelal op dat tweede.

Maddens: Er heerst toch een vrij brede consensus dat deze houding onredelijk is en dat de PS finaal zal moeten plooien. Als de PS toch voet bij stuk houdt en Arizona (de coalitie met N-VA, Vooruit, CD&V, MR en Les Engagés die momenteel op federaal niveau gevormd wordt, red.) landt, dan zou de federale regering op den duur ongeziene machtsmiddelen kunnen inzetten om Laaouej te doen plooien.

Zoals?

Maddens: De federale regering kan bijvoorbeeld optreden in Brusselse gewestelijke aangelegenheden over stedenbouw, ruimtelijke ordening, openbare orde en mobiliteit. Dat kan onder het mom van de bevordering van de internationale of hoofdstedelijke rol van Brussel. Als er daarvoor een meerderheid is in zowel de Franse als Nederlandse taalgroep van de Kamer kan de federale regering dus eenzijdig van alles opleggen aan Brussel. Dit is nog nooit gebeurd, ook omdat die Franstalige meerderheid toch nooit gevonden zou worden. Nu kan dat met de MR en Les Engagés misschien wel.

Het zou dan ook kunnen gaan over de fusie van de politiezones of minder geld voor het federale investeringsfonds Beliris.

Maddens: De federale overheid kan zelfs Brusselse ordonnanties schorsen en vernietigen. Opnieuw: dit kan weliswaar enkel met een meerderheid in beide taalgroepen van de Kamer. Met andere woorden: als er in de Kamer een Franstalige meerderheid gevonden kan worden om het Brussels Gewest federaal mee te besturen, dan wordt er heel wat mogelijk.

Zulke maneuvers zouden het vertrouwen tussen de MR en Les Engagés enerzijds en de PS anderzijds zwaar op de proef stellen, maar nog belangrijker is dat de Arizona-coalitie eerst zou moeten landen. Zover zijn we nog niet.

Maddens: En daar gokt Laaouej misschien op. Als Arizona uiteindelijk toch mislukt, zou het niet ondenkbaar zijn dat de PS aan tafel komt. Dat verandert alles, zowel federaal als Brussels. Het hele speelveld ligt dan weer open. Er wordt wel gezegd dat er geen alternatieven zijn voor Arizona, maar zo gaat het altijd in onderhandelingen: wat voorheen ondenkbaar lijkt, wordt gaandeweg toch denkbaar. Een tripartite (driepartijenregering, red.) is bijvoorbeeld mathematisch perfect mogelijk.

Natuurlijk eisen die federale onderhandelingen alle aandacht op, maar het blijft opvallend hoe relatief stil het blijft in de Vlaamse publieke opinie als het over Brussel gaat.

Maddens: Dat is nochtans onterecht. Laat me even teruggaan in de tijd: de Brusselwet (die de staatshervorming regelt met betrekking tot het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, red.) is er eind jaren tachtig gekomen omdat de Vlamingen zijn ingegaan op de Franstalige wens om van Brussel een volwaardig gewest te maken. Een van de voorwaarden die daartegenover stonden, was dat er waterdichte garanties moesten komen voor de Vlaamse minderheid. De Vlamingen moesten het beleid in Brussel mee kunnen bepalen. Dat is ook gelukt.

Als je dan hoort dat formateur David Leisterh (MR) op een bepaald moment heeft laten onderzoeken of er geen manieren zijn om de vereiste Nederlandstalige meerderheid in de Brusselse regering te omzeilen... Stel je voor dat federaal formateur Bart De Wever (N-VA) bij grondwetspecialisten zou polsen of er geen mogelijkheid is om de pariteitsregels tussen Nederlandstaligen en Franstaligen op federaal niveau te omzeilen. Het kot zou te klein zijn. Die Franstalige bescherming op het federale niveau en de Nederlandstalige bescherming op het Brussels niveau zijn communicerende vaten. Als je daaraan gaat sleutelen, dreigt alles in elkaar te storten.

Ondertussen willen de Franstaligen maar al te graag het kiessysteem met aparte Nederlandstalige en Franstalige lijsten op de schop. Wat denkt u daarvan?

Maddens: Dat de Vlamingen dat nooit mogen accepteren. Natuurlijk is het de natte droom van de Franstaligen, die de Vlamingen in zo’n scenario uit hun hand kunnen laten eten. Dit is echt een levensbelangrijke kwestie die gaat over de brute politieke macht in Brussel: wordt die gedeeld met de Vlamingen, of ligt die enkel bij de Franstaligen?

Filosoof Philippe Van Parijs zegt in BRUZZ dat er wel een tussenweg gevonden kan worden die ervoor zorgt dat de gegarandeerde vertegenwoordiging van Nederlandstaligen niet verkruimelt.

Maddens: Daar geloof ik niet in. Het zal heel moeilijk zijn om het overwicht van de Franstalige stemmen te neutraliseren en om te vermijden dat de samenstelling van de Nederlandse taalgroep niet overwegend bepaald zou worden door Franstalige stemmen.

Kwatongen beweren weleens dat de N-VA deze blokkade niet zo erg vindt. Bart De Wever kan ermee aantonen dat Brussels als gewest niet functioneert.

Maddens: Ik vind dat een heel negatieve visie. Kijk: de N-VA zou de boel zelf ook kunnen blokkeren door bepaalde eisen te gaan stellen, maar de institutionele hervormingen die in de kadernota van de Vlaamse meerderheidspartijen staan, worden breed gedragen. De N-VA heeft er trouwens baat bij om in die regering te zitten met Vlaams minister Cieltje Van Achter, om zo de institutionele band tussen Brussel en Vlaanderen te versterken. Dat heeft Guy Vanhengel (Open VLD) destijds ook gedaan. Dit zou voor beide gewesten een goede zaak zijn.

Maar wat heeft de N-VA daar juist bij te winnen?

Maddens: Het is in ieders belang dat er in Brussel geïnvesteerd wordt omwille van de maatschappelijke problemen die kunnen uitdeinen naar Vlaanderen. Dat fenomeen zorgt in de Denderstreek mee voor de sterke score van het Vlaams Belang. Het is politiek gezien ook logisch dat, als er federaal en Vlaams geld in Brussel gepompt wordt door regeringen met de N-VA, zij zich van hun plekje in die Brusselse regering willen verzekeren om te maken dat dit geld ook zo efficiënt mogelijk wordt besteed.

De N-VA laat alvast verstaan dat er minder geld naar Brussel zal gaan.

Maddens: Vergeet niet dat Brussel bij de zesde staatshervorming bijna een half miljard per jaar cadeau heeft gekregen in ruil voor de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde. De Vlaamse onderhandelaars hebben toen de kapitale fout gemaakt om die herfinanciering niet te koppelen aan de noodzakelijke structurele hervormingen in Brussel, die nu in de Vlaamse kadernota worden bepleit. Er werd enkel wat gemorreld in de marge. Die fout mag men niet opnieuw maken. Het drama is ook dat er in Vlaanderen te weinig aandacht is voor Brussel. Brussel is in de geesten al losgelaten, jammer genoeg ook bij sommige Vlaamsgezinden, al blijft het wel de hoofdstad van Vlaanderen.

Hoe gaat dit volgens u verder?

Maddens: Als Arizona eind januari een feit is, zal Brussel in ieder geval niet lang meer in de schaduw staan. De Brusselse formatie zal het dominante politieke thema worden. Ik blijf erbij dat de PS tot redelijkheid zal moeten komen. Als het moet, onder druk van het federale niveau.