Culinair ontdekt: Fonio

De Wereldvoedselorganisatie FAO heeft 2023 uitgeroepen tot Internationaal jaar van de giersten (Year of Millets). Dat die naam in het meervoud wordt vermeld, toont al aan dat we voor een ingewikkeld jaar zitten.

Gierst, mil of millet is een verzamelnaam voor een grote groep granen. Net zoals rijst of tarwe behoren ze tot de Grassenfamilie (Poaceae), maar er bestaan wel érg veel granen die wij gierst noemen. De Engelstalige Wikipedia lijst er meer dan twintig op, die groeien in landen als de VS, in Afrika, India en verder tot in Japan. In de Povlakte in Italië kweekt men sinds mensenheugenis gierst en zelfs in centraal-Rusland is het een graansoort. Over welke gierst het daarbij gaat, is niet duidelijk. Ook teff, dat modieuze graan, is eigenlijk een gierst.

Het idee om een internationaal jaar te wijden aan de kleine korreltjes kwam van India, waar gierst steeds belangrijker wordt in de voeding. Omdat het planten zijn die zéér makkelijk groeien en droogteresistent blijken, krijgen ze aandacht in deze tijden van klimaatverstoring.

Ik toog naar de Afrikaanse winkel – er zijn er hier wel wat in de buurt – en vroeg naar millet. De winkelier wees me twee pakjes aan, met telkens een andere soort zaadjes. Ik koos er één, waar 'Fonio' op stond. Het kostte 3,50 euro voor 400 gram. Niet echt goedkoop.

Fonio is een Afrikaanse gierst, Digitaria exilis. Hij draagt de kleinste zaadjes van alle gierstsoorten en komt van oorsprong uit West-Afrika. Men teelt dit graan al zevenduizend jaar. Het stond altijd symbool voor armemensenvoedsel en koloniaal sprak men van 'hongerrijst'. De plant rijpt fenomenaal snel: van zaad tot oogst in zes tot acht weken. Fonio zou pas in 2018 door Europa zijn erkend als geschikt voor de voeding, maar dat hield de Afrikaanse mama's niet tegen om het vóór dat jaar al stoemelings te importeren.

Je merkt meteen dat er allerhande avonturiers op het product zijn gesprongen. Op het net lijkt het wel alsof fonio het volgende 'superfood' is, vooral op Nederlandse websites. Men probeert waarschijnlijk de hype rond teff te herhalen. Het pak uit de winkel draagt een adres in Purmerend. De zaadjes zouden uit Guinée (Conakry) komen.

Ik vond instructies en bracht twee koppen water aan de kook, waarin ik één kop fonio stortte. Vier minuten koken moest genoeg zijn, en dan nog enkele minuten laten rusten. Na de voorgeschreven tijd bleek al het water opgenomen. Ik vond in mijn pannetje sneeuwwitte bolletjes die wel wat aan elkaar plakten. Aangename aanblik.

De smaak was als rijst, máár … ik merkte de storende geur van geosmine, de gevreesde modder- of kurksmaak van zoetwatervissen en wijnflessen. Slechte bewaring? Slechte verwerking? Ik hoop dat dit mankement niet van het originele product komt, want verder was het met fonio wel aangenaam kennismaken.