Culinair ontdekt: Neeltje Jans

Verleden week was ik op Neeltje Jans voor de opening van het mosselseizoen. Neen, niet in Bruinisse waar de mosselvisserij ooit startte en ook niet in Yerseke, de hoofdstad van het zwarte goud. Neeltje Jans is de plek van een nieuw soort mosselkweek.

Het eiland rees op uit de golven in 1970, daarvoor was het een zandbank. Men maakte er een werkeiland van voor de bouw van de Oosterscheldekering. Het nieuwe eiland lag halverwege de oude monding en men maakte er havens voor de schepen die werkten aan de dam.

Een rare naam, Neeltje Jans? Het is eigenlijk de naam van de Germaans-­Keltische godin Nehalennia. Men viste op een dag een altaar van haar op bij deze zandbank. De vissers van Colijnsplaat vonden Nehalennia te moeilijk om te onthouden, dus werd het eiland 'Neeltje Jans'. Vanaf 1970 verschoof Neeltje Jans van de Oudheid naar de hedendaagse tijd. De cyclopische werken van de stormkering waren af en wat moest men nu met die werk­haventjes?

In Zeeland kweekt men sinds altijd mosselen op de bodem van de zee. Wereldwijd is dat echter de uitzondering. In de grote mossellanden, China, Italië, Spanje, laat men ze groeien aan koorden, dicht bij het wateroppervlak, waar de diertjes extra veel plankton kunnen happen. Dus zijn de Zeeuwen in die haventjes gaan proberen mosselen te kweken zoals de anderen dat doen. Het zorgt voor een mossel die veel sneller groeit, zachter van vlees is, een lichtere schelp heeft en ook vroeger oogstbaar is. Vanaf juni dus. Voor de bodemmosselen, met die zwarte schelp, is het nog een maand wachten. En dan nog. Men probeert het seizoen altijd maar vroeger te openen, voor de horeca aan de kust, maar als je de betere bodemmossel wil, wacht dan nog maar een extra maand.

Wanneer je langs de dam rijdt, zie je overal tonnen drijven in het water, netjes op rijen geankerd. De koorden waaraan de mosselen groeien, hangen ertussenin, tot zes meter diep. Als de tijd is gekomen, worden de koorden door een trechter op de mosselboot getrokken en onmiddellijk afgeritst. Het gaat snel, en behalve mosselen valt een hele kosmos van dieren en planten mee aan boord: zeepokken op de mosselschelpen, sponsen, (de 'dodemansduim'), mosdiertjes (Bryozoa), zeesterren (die zijn gek op mosselen), slangen­sterretjes, zakpijpen (Tunicata), zeeslakken mét of zonder huisje, groene krabben, magere spookkreeftjes (Caprella) die hun scharen paniekerig heen en weer wuiven, zee-egels, en dan vergeet ik zeker nog een soort of zeventien. En dan zijn er wieren in alle kleuren, zeesla zo groot als een tafelkleed, eierpakketjes allerhande, een oestertje ... Alles wat kan zwemmen heeft ondertussen het zeehazenpad gekozen.

Behalve eten voor ons en inkomen voor de kweker, zorgen deze koorden dus ook voor een verbazende biodiversiteit in de waterkolom. De mens creëert hiermee nieuwe biotopen, nieuwe onderwaterlandschappen. Als er nu iets is dat je in naam van de planeet nog mag eten, dan zijn het wel mosselen.

“De jeugd wil geen mosselen meer,” hoorde ik iemand klagen. Is dat zo? Wel, we moeten wég van die gigantische 'mosselpotten', die meer stoer waren dan smakelijk.
Kijk, sta even op van achter je computer (dat zal het moeilijkste zijn). In de ijskast staat een bak mosselen koud. Neem daarvan een greep met beide handen en gooi ze in een kom. Zet die kom in de microgolfoven: twee minuten volle bak! Gul zwarte peper over draaien. Kruip weer achter je computer en eet ze terwijl je verder chat, gamet, streamt of skypet. Slurp de mosselen leeg: smakelijk, sappig, én snel. Nog trek? Nog een portie. Zo eenvoudig is dat. Smakelijk.