Culinair ontdekt: vijgentijd

Het is vijgenseizoen. Ik lees dat bij ons de vijgen rijp zijn in oktober. Vijgenbomen zijn trouwens in opkomst in Brussel.

Het was altijd een droom van mij om een vijgenboom in de tuin te hebben. Ik heb ooit een stekje meegebracht van een bezoek aan de ruïnes van Efeze. Maar het is nooit wat geworden.

En ik ben blijkbaar niet de enige met die droom. Jaren geleden logeerde ik bij een collega in Hedehusene in Denemarken, tussen Kopenhagen en Roskilde, en hij toonde mij achteraan in zijn tuin een klein vijgenboompje. Met trots sprak hij toen: “Dit is waarschijnlijk de noordelijkste vijgenboom in Europa!” Ik zou het niet weten, maar wij dachten toen allemaal dat vijgen iets van het Zuiden waren. Ondertussen niet meer.

Hier rondom mij zie ik vijgenbomen verschijnen in vele voor- en achtertuintjes. Je kunt zien dat ze goed worden verzorgd en er staan al dikke vijgen op. Sommige eigenaars zijn zo jaloers op hun vijgenschat­kamer dat ze de boompjes helemaal omspannen met een net, om te voorkomen dat de vogels mee snoepen. Het zijn dus héél bewuste aanplantingen.

Vijgenbomen en mensen hebben een heel lange geschiedenis samen. Naar het schijnt zou de boom al 11.000 jaar geleden bewust zijn aangeplant in 'West-Azië', het Midden-Oosten zeg maar. Vandaar gingen ze snel rond de Middellandse Zee en dan weer steeds meer noordwaarts. Lodewijk XIV was, naar het schijnt, verslingerd aan vijgen. Zijn tuinman Jean-Baptiste de La Quintinie (1626-1688) kreeg een koninklijk stuk grond om een moestuin aan te leggen in Versailles, waar hij onder meer veel vijgen zou aanplanten. U kunt die tuinen vandaag bezoeken, het is er een stuk minder lang aanschuiven dan voor het kasteel wat verder.

Vijgen worden steeds populairder, onder meer door allerhande nieuwe gezondheidsclaims, maar er is een terugkerende 'maar' bij dit verhaal. In Amerika spookt de vraag of we bij het eten van vijgen ook insecten eten. Vijgen hebben namelijk een vrij bizarre voortplantingsstrategie. Vijgjes verschijnen al vroeg in het jaar aan de boom. Maar dat zijn dan nog geen (schijn)vruchten. Het zijn gesloten bloempjes. De groene buitenkant is de bloembodem, de bloemetjes zitten binnenin. De bevruchting van de bloempjes gebeurt door gespecialiseerde wespjes. Er is een klein gaatje onderaan de vijg, en daar kruipen de sluipwespjes naar binnen. Ze leggen eitjes in de bloemen en sterven dan. Die eitjes komen uit en de jonge wespjes planten zich meteen voort met elkaar vooraleer de wijfjes – en alleen de wijfjes – ontsnappen uit de vijg om elders eitjes te gaan leggen. Mama en de jongens blijven dood achter in het vruchtvlees. Vies hè?

Nu, dat is de theorie. De vraag is: die vijgen zijn wel steeds meer noordelijk komen groeien, maar zijn die sluipwespen mee verhuisd? De kans is groot van niet. Geen bezwaar, want wij willen geen nieuwe vijgenbomen zaaien, wij willen vijgen eten, en die worden ook rijp zonder te zijn bevrucht. Vijgen worden al millennia van stekken gekweekt, zonder seksuele voorplanting. Dus: onze vijgen zijn insectloos.

Vijgen zijn aangenaam, maar het mondgevoel is helemaal anders dan wij ons bij fruit voorstellen, zacht, 'beurs' zelfs, maar met een 'crunchy' beetgevoel. Niet te zoet combineren ze wonderwel met gedroogde hesp of frisse geitenkaas. Je kunt bijvoorbeeld de zachte vijgen open scheuren en die dan vullen met wat kaas en verse tuinkruiden. Zoetebekken druppelen er nog wat honing over. En voel je dan een antieke herder op een Grieks eiland of zo. Smakelijk.