Culinair Ontdekt: Bioweek

Enthousiaste politici willen dat we massaal aan de bio gaan en zo een aantal (voornamelijk buitenlandse) bedrijven van de 'bio'-industrie, de eco-economie en de Organische Ordes rijk maken. Bio zou de toekomst moeten zijn. Maar mij lijkt een Bioweek meer een herdenking, een Poppy Day van de ideale landbouw, een 11 november van de voedseloorlog.
Het fenomeen 'biologische landbouw' hangt samen met mei '68. Er was ongenoegen in de samenleving over de maatschappelijke realiteit. De jongeren wilden het anders, ze noemden het met een duur woord alternatief. Dat ongenoegen kwam onder andere voort uit de manier waarop ons voedsel toen werd geproduceerd.

In de bibliotheek van Laken zijn ze een boek vergeten weg te smijten: Voedsel heet het, en het is een vlotjes geschreven rapport van een 'Werkgroep Voeding' uit Nederland. Het werd uitgegeven in 1983, maar de gegevens erin zijn ouder, soms wel tien jaar, uit de tijd van het begin van de ecologische landbouw in onze streken. Het boek is intussen, door nieuwe Europese regels, volledig achterhaald, maar het toont waarvan de kritische foodie (het woord bestond nog niet) wakker lag. En dat was nogal wat.

In die tijd spoot de fruitkweker nog vrolijk volgens de wensen van de gifverkoper, heel vaak dus. De producten waren goedkoop en er was nauwelijks kritiek op. Wist u dat er niet alleen gespoten werd tegen ziektes, maar ook voor het uitzicht? Bestrijdingsmiddelen maakten de schil van een appel ruw en dus werden er ook giftige preparaten bedacht om ze weer te doen glimmen. Op den duur spoot men zelfs arsenicum als cosmetica! Wist u dat er toen met boerenkaas meer geknoeid mocht worden dan met fabriekskaas? Want de boer "werkte in moeilijker omstandigheden."
De revolte van de biologische landbouw kwam op tijd. Maar de ware ecologische beweging was er een van zelfboertjes, van amateurs. De boeken van John Seymour leerden ons hoe we thuis zelfbedruipend konden leven, "zonder chemische middelen". Dat was de slagzin, en nog altijd is het de ware definitie van 'bio'. Maar dat was meer dan een kwart­eeuw geleden.
Omdat deze alternatievelingen steeds rijker werden en meer geld uitgaven voor groenten zonder scheikunde, roken moderne landbouw en grootindus­trie hogere winstmarges, 'opportuniteiten' heet dat dan in de zakenwereld. Als kunstmest en dito kleurstoffen, gemaakt door chemische synthese, niet meer mogen, dan halen we die toch gewoon uit biologische synthese? De kunstkleurstof die zalm zo mooi rood kleurt, werd vervangen door bijna dezelfde kleurstof, maar dan uit algenkweek in grote laboratoria: 'gecertificeerd bio'.

Die andere essentie van de groene beweging - "Small is beautiful" - is helemaal verdwenen. Biologische landbouw is nu vooral een grootschalig gebeuren, vaak in verre continenten, ten bate van de rijke westerling. Een beetje duurder, maar veel meer winst. Het hele bio-begrip is uitgehold. Het gaat al lang niet meer om anders gaan leven, het gaat om lifestyle.
De zoektocht naar alternatieven, zoals de groene beweging het wou, heeft rechtstreeks geleid tot de intrede van de genetische manipulatie in de landbouw. In laboratoria werden planten uitgevonden die hun eigen kunstmest aanmaken (iets wat in de natuur alleen de bonen kunnen). Dit alternatief werd verboden in academische kringen (door de alternatievelingen zelf), en humanitaire kansen voor gentechnologie verdwenen zo in de kast. De chemische multinationals hebben nu het veld vrij, maar dan met zuiver winstoogmerk.

Het begrip 'bio' is dus flink dunner geworden, maar de invloed was groot. Men heeft onder groene invloed elders chemische bestrijdingsmiddelen ontwikkeld die geen residu's meer nalaten, men heeft teeltschema's efficiënter gemaakt, want ook spuitproducten, antibio­tica en dergelijke kosten steeds meer, en de boer verdient steeds minder. De reguliere landbouw heeft, uit economische noodzaak en onder Europese dwang, de biolandbouw bijgebeend (of toch minstens de geest ervan: gezonder eten).

Dus moeten we verder. Vergeet de bionorm, het is een verouderd begrip. Ook andere ethische eisen, zoals fair trade, lokale productie, ecologische voetafdruk, vakbondsrechten, zijn zich naast de angst voor scheikunde komen nestelen. En in ecologische voetafdruk scoort bio niet eens zo goed, want het levert minder op, op meer grond. De voedsel­filosoof Michael Pollan heeft het vandaag over way beyond organic. Er zijn nieuwe ideeën op komst en, spijtig, de biolandbouw kan niet meer mee, want hij heeft geen toegevoegde waarde meer. Het is enkel nog een labeltje dat de supermarkt winst oplevert.

Dames en heren die ons regeren, ga naar de boeren en praat met hen. Steun de land- en tuinbouw in de stad, de sociale boerderijen. Moedig de mansardeboeren aan die tonnen fruit en groenten zouden kunnen kweken in hun tuin en op het dak. Steun boerenmarkten. Zorg voor een wetgeving die dát mogelijk maakt. Maar pin u niet vast op bio, een oude, negatieve, chemofobe norm. Er is zoveel nieuws en moois te ondersteunen. Smakelijk.