© Raphael Verwilghen
Praat achteraf: Ondertekend, Henry van de Velde
In het Jubelpark kan je momenteel gaan bekijken hoe ontzettend veelzijdig de honderdvijftig jaar geleden geboren kunstenaar Henry Van de Velde (1863-1957) wel was. In zijn lange leven bereikte hij de absolute top als schilder, vormgever én architect. Een kleinere, aanvullende tentoonstelling in de Koninklijke Bibliotheek (KBR) legt de klemtoon op Van de Velde als architect. Niet die van de art nouveau, maar de Van de Velde die halverwege de jaren 1920 - na een lang verblijf in Duitsland, Zwitserland en Nederland - terugkeerde naar België. Curatoren Luc Verpoest en Ellen Van Impe putten hoofdzakelijk uit het archief Van de Velde dat in de KBR bewaard wordt, en selecteerden daaruit vooral brieven (in alle talen) van collega's. Want naast al zijn andere activiteiten had HvdV ook nog de tijd om een uitgebreide correspondentie te onderhouden met het kruim van het nationale en internationale architectengilde.
Een brievententoonstelling aantrekkelijk maken voor een groot publiek is niet evident. Er werd gezorgd voor een bezoekersgids waarin verschillende citaten uit de brieven getranscribeerd werden. De verschillende handschriften en handtekeningen in de kijkkasten worden hier en daar verlucht met publicaties en foto's. Zo bevat de entree van de tentoonstelling zelfs een aantal curieuze visuele en auditieve documenten: je kan er zien en horen hoe de laatste les van HvdV aan de universiteit van Gent in 1936 klonk. Archieffoto's en tijdschriften tonen onder meer zijn 'Nouvelle Maison' in Tervuren, of zijn Belgische paviljoen voor de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1937. En dan is er nog een andere historische groepsfoto: die van de bijeenkomst van het Congrès Internationaux d'Architecture Moderne CIAM in 1930 in het Paleis voor Schone Kunsten. Temidden van Le Corbusier, Mies Van der Rohe, Gropius en tientallen andere architecten staat HvdV centraal. Hij is ook de enige die niet in de lens kijkt. Hij moet een innemende persoonlijkheid geweest zijn die zich altijd wist te omringen met de juiste mensen om zo heel veel dingen gedaan te krijgen. Wie bij hem op bezoek was geweest, stuurde hem altijd bedankjes en groeten.
Het eerste gedeelte van de tentoonstelling gaat net over de moeite die de Belgische avant-garde zich getroostte om HvdV terug naar België te krijgen. Hijzelf wilde wel, maar omdat hij sinds 1899 in Duitsland en Zwitserland had verbleven, was hij voor bepaalde mensen niet welkom na de oorlog. De avant-garde architecten daarentegen wilden een progressieve autoriteit als hem aan hun zijde, omdat ze tijdens de wederopbouw al weinig kansen hadden gekregen. Het was uiteindelijk zijn vriend, de socialistische voorman Camille Huysmans, die ervoor zorgde dat HvdV in 1925 professor Architectuur en Kunstgeschiedenis kon worden in Gent, en in 1926 directeur aan La Cambre. HvdV begon op zijn zestigste dus nog aan een nieuwe carrière. Uit de stukken op de tentoonstelling blijkt dat het koningshuis zijn terugkeer steunde, wat op zijn beurt weer leidde tot hevige opiniestukken in de kranten. Vervolgens gaat collega Huib Hoste voor hem op zoek naar een stuk grond om La Nouvelle Maison te bouwen, sturen Gropius en andere collega's hun brieven aan 'Lieber Herr Professor' voortaan naar Tervuren, en wordt HvdV uitvoerig gevierd als hij zeventig wordt.
Ten slotte herhaalt de geschiedenis zich wanneer HvdV onder de bezetter in dienst is van het commissariaat-generaal van 's lands werderopbouw. Een proces komt er niet, maar HvdV trekt zich terug in Zwitserland, waar grootheden als Frank Lloyd Wright, Richard Neutra en Alvar Aalto, hem nog attenties blijven sturen tot na zijn negentigste verjaardag. Van de Veldes laatste brief dateert van 18 oktober 1957 en is aan Huysmans gericht. Hij schrijft nog dat de 'Aziatische griep' zijn hele omgeving treft behalve hemzelf, maar op 25 oktober gaat hij toch het hoekje om.
Lees meer over: Expo
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.