Waarom Wes Anderson een hype is in de filmzaal én op TikTok

Na zijn première in Cannes reist de nieuwe film van Wes Anderson naar onze cinemazalen, maar de Amerikaanse regisseur is ook zonder een bezoek aan Asteroid City alomtegenwoordig. Zijn uitgesproken, instant herkenbare stijl is trending op sociale media, van Tokio tot Brussel.

Gesatureerde snoepkleuren, symmetrisch uitgebalanceerde camerashots, een sterrencast met een hoek af: terwijl steeds meer films realisme prediken en donkerte schilderen, worden de tableaus van Wes Anderson alleen maar frivoler. In een film van de Amerikaanse regisseur, van The royal Tenenbaums en Moonrise kingdom tot The Grand Budapest Hotel en The French dispatch, is elk shot een feest. Wes Anderson is natuurlijk niet de enige filmmaker met een eigen stijl - denk aan zielsverwanten als Jacques Tati, Aki Kaurismäki en Noah Baumbach. Die laatste is niet toevallig vaak co-scenarist van Andersons films. Maar niemand die zijn vingerafdrukken zo nadrukkelijk achterlaat als de Texaanse cineast. Filmsterren staan intussen in de rij aan te schuiven om met hem samen te werken, van fetisjacteurs als Bill Murray en Owen Wilson tot nieuwkomers als Tom Hanks en Scarlett Johansson in Asteroid City.

Wes Andersons uitgesproken beeldtaal veroverde de voorbije jaren ook harten buiten de filmzalen. In 2017 creëerden Wally en Amanda Koval vanuit hun kleine appartement in Brooklyn de Instagram-pagina Accidentally Wes Anderson, waar ze foto's posten van plekken uit de hele wereld die perfect in een film van de in Parijs wonende Amerikaan zouden passen. De pagina heeft intussen 1,8 miljoen volgers en ook de boekuitgave met bijdragen van meer dan 180 fotografen uit 50 landen werd in 2020 een bestseller. "I now understand what it means to be accidentally myself," schreef Wes Anderson eigenhandig in het voorwoord. "Thank you." Ook op TikTop regent het tegenwoordig filmpjes waarbij mensen hun dagelijkse leven door de herkenbare Wes Anderson-filter jagen.

Kurkdroog
Niets is natuurlijk toevallig in de wereld van Wes Anderson, een controlefreak waarbij elk detail telt. Zijn films, die hij afgemeten in beeld brengt met zijn vaste cameraman Robert Yeoman, zijn minutieuze puzzelstukken waar elk detail op zijn plaats zit. "Je voelt zijn hand in alles, hij maakt echte auteursfilms, geen generieke Hollywood-cinema," zegt Matthijs Van Mierlo van The Gaze, een kanaal op YouTube, Instagram en TikTok gespecialiseerd in explainers over kunst. Wat maakt zijn stijl zo aantrekkelijk dat iedereen hem wil kopiëren? "Het is de combinatie van tegenstellingen. Zijn voorkeur voor strakke symmetrie contrasteert met quirky personages, achter de warme pastelkleuren zitten vaak donkere verhalen. Zijn films zijn tegelijk frivool en serieus." Van Mierlo werd zelf verliefd op de stijl van Wes Anderson na het zien van het bevreemdende The life aquatic with Steve Zissou. "Wes Anderson is zoals Disney: je duikt in een andere wereld die niet de werkelijke wereld is."

Daarin zit een groot stuk van zijn aantrekkingskracht. Wes Anderson speelt een spel met de kijker, zegt Ann Sirot vanuit Cannes, waar ze samen met haar partner Raphaël Balboni hun nieuwe film Le syndrome des amours passées voorstelt. "Hij creëert een soort van medeplichtigheid. Hij stopt niet weg dat je in een decor zit, gebruikt vaak tracking shots doorheen de kamers van een gebouw, alsof het een poppenhuis is." De invloed van de Amerikaan op het Brusselse regisseursduo is onmiskenbaar, zo bleek ook uit hun gesmaakte debuut Une vie démente. "We houden ervan hoe Wes Anderson met codes en verwachtingspatronen jongleert, en je in de maling neemt. Zoals wanneer iemand in een bankkantoor een hemd draagt met streepjes die in het decor terugkeren."

Andersons kurkdroge, postironische grijns lijkt perfect aan te sluiten bij sociale media. Dat hij met hip jong volk werkt als Timothée Chalamet en Margot Robbie vergroot zijn aantrekkingskracht nog meer. Iederéén springt vandaag op de Wes Anderson-kar, tot de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB en de Italiaanse voetbalploeg Juventus toe. "Wes Anderson valt makkelijk te kopiëren," zegt Van Mierlo. "Met relatief weinig middelen kan je een filmpje maken in zijn stijl. De symmetrie, de kleuren, de manier van bewegen, de juiste muziek erbij." Van Mierlo is zelf fotograaf, in zijn fotografie ontwaar je ook die liefde voor symmetrie. Zijn foto van de knalgele vuurtoren in het IJslandse Húsavik belandde eerst op de Instagram-pagina van Accidentally Wes Anderson, daarna in het boek, werd deel van een Wes Anderson-postkaartenset en is nu te zien op een Wes Anderson-expo in Tokio. "Wes Anderson-foto's maken is niet moeilijk. Je zoekt een goeie locatie, een kleurenfilter en je trekt de lijnen strak in PhotoShop."

Millennialblues
"Zijn esthetiek is héél nu," zegt Obi Mundorff, digital creative en presentator van de podcast Club Net bij de VRT, fan van het eerste uur, én eigenaar van een Steve Zissou-tattoo. "Wes Anderson creëert kleine bubbels waarin het fijn toeven is, net zoals sociale media zelf. Er is een reden waarom foto's op Instagram ook vaak heel gesatureerd zijn. Mensen willen nu eenmaal graag ontsnappen. Je kan dat escapisme als iets negatiefs bekijken, maar je draait al de hele tijd mee in de echte wereld die niet altijd mooi en leuk is. Dan is het fijn om die werkelijkheid eens wat mooier te maken. Ook al is het digitaal."

In de tijdscapsules van Wes Anderson - ook in de retrofuturistische scifi van het nieuwe Asteroid City, dat zich afspeelt in een fictieve Amerikaanse stad in 1955 - wordt die digitale wereld net geweerd. "Wellicht daarom is hij ook zo populair bij millennials," zegt Mundorff. "Wij kennen nog heel goed de tijd voor en de tijd na internet. Onze kindertijd was niet-digitaal, en leek daardoor veel simpeler. Samen met de puberteit kwam ook de technologische stroomversnelling. Plots werd alles ingewikkelder. Mijn generatie kijkt vandaag niet zomaar met veel nostalgie terug op de jaren 1990."

De huidige revival van vinyl, cassettes en analoge camera's kan je perfect in die trend inpassen. "In de praktijk is het supermakkelijk dat je op Spotify alles kan opzoeken," zegt Mundorff. De playlist Wes Andersongs zoekt voor jou de beste Wes Anderson-muziek bij elkaar, van The Kinks en Joe Dassin tot Erik Satie. "Maar het is ook ergens romantisch om naar de bibliotheek te gaan om een cd te huren."

De kindertijd, of de (moeilijke) overgang naar het volwassen leven, is niet toevallig een groot thema bij Wes Anderson. "Als je naar zijn films kijkt, duik je terug in je jeugd," zegt Ann Sirot. "Een film van Wes Anderson is als het boek waar je als zesjarige door begeesterd was en als volwassene terugvindt op zolder bij je grootmoeder. Er is weinig verschil tussen het kind dat we waren en de volwassene die we nu zijn. Voor diegenen die een mooie kindertijd hebben gehad, is het een reservoir voor het hele leven, een mentale ruimte waar je altijd naar kan terugkeren. Wes Anderson speelt dat idee goed uit."

De regisseur lijkt almaar dieper in dat droomuniversum te duiken. "In zijn recentere films primeert de vorm op de inhoud," zegt Mundorff. "Emotioneel raken ze mij daardoor minder. Alles is heel proper en georganiseerd. Dat zit ook steeds meer in zijn verhalen. Ik voel een grotere afstand tussen de personages en mezelf. Maar het blijft zo dat, als je de filmzaal uitkomt na een Wes Anderson-film, de wereld weer even anders is. Weinig regisseurs kunnen dat."

Wes Anderson reist door zijn decors, laat iemand door een treinraampje turen of met een verrekijker een landschap afspeuren. Zo creëert hij kinderlijke miniatuurwerelden waar je, letterlijk, met een gekleurde blik naar kijkt. In zijn stop-motionfilms Fantastic Mr. Fox en Isle of dogs is dat spel compleet. "Zijn verhalen spelen zich niet zelden af op een geïsoleerde plek," zegt Sirot. "Plaatsen waar een bepaalde tijd bewaard is gebleven, een eiland, of een onderwaterwereld."

Manneken Pis
Is Brussel zo'n eiland? Voor veel mensen is de hoofdstad nog steeds een betonnen jungle met grijze blokken en smerige straten. "Als je erop let, vind je snel gebouwen en locaties die een Wes Anderson-vibe uitstralen," zegt Van Mierlo. "Ook in Brussel. De art-nouveaugevels, het Muziekinstrumentenmuseum, Villa Empain, de Sint-Hubertusgalerijen, de roltrappen van het Atomium, de metro, vintage winkeletalage met geblokte lettertypes, een pastelkleurige patisserie ... Zelfs Manneken Pis heeft die Wes Anderson-humor."

Veel hangt af van je blik op wereld, zegt Mundorff. "Je moet net zoals Wes Anderson schoonheid durven te zien, al heb je daar een zeker optimisme voor nodig. Veel mensen vinden de mengelmoes aan daken en schoorstenen in Belgische steden wellicht lelijk, maar ik vind dat net mooi." Net dat zoeken naar een locatie die Wes Anderson uitstraalt, is een deel van de fun, zegt Van Mierlo. "Je gaat met een nieuwe bril rondkijken. Zo ontdek je je stad op een andere manier. Een van de baselines van Accidentally Wes Anderson is niet toevallig 'This is an adventure.' Trek eropuit en ontdek nieuwe dingen. Brussel heeft vooral bij mensen die er niet komen een slechte reputatie, terwijl het een hele aangename stad is met veel mooie buurten en gebouwen. Je kan daar maar één aan ding doen: véél Wes Anderson-foto's nemen." (Lacht)

Makkelijker gezegd dan gedaan, want Wes Anderson gaat maniakaal te werk én beschikt over grote budgetten. "Het wordt snel een karikatuur als je hem probeert te imiteren," beaamt Raphaël Balboni. "Wes Anderson heeft die perfectionistische kant, het is bijna iets pathologisch," zegt Ann Sirot. "Dat is tegelijk zijn sterkte en zijn zwakte." Maar het regisseursduo is ervan overtuigd dat Brussel een prima Wes Anderson City zou zijn. "Absoluut. De Marollen, het Justitiepaleis, het Flageygebouw, café Flora op de Parvis in Sint-Gillis. Het zou geweldig zijn om Brussel een keer door zijn ogen te zien."

Asteroid City van Wes Anderson loopt vanaf woensdag 14 juni in de zalen