De Libanese choreograaf Ali Chahrour staat op het festival Beirut Echoes met de tragische maar dappere totaalvoorstelling Told by my mother, een lofzang op moeders die hun gezin beschermen tegen het noodlot. Intussen hangt het zwaard van Damocles boven Beiroet. “Iedereen trekt hier weg.”
© Nadim Asfar
| Ali Chahrour: "Als ik vandaag vrienden tegenkom, dan heb ik het gevoel dat we afscheid nemen."
Een twintigtal artiesten, journalisten, schrijvers en prominenten zakt volgend weekend af naar Bozar voor het rijkgevulde programma Beirut Echoes, in het teken van Libanon en zijn geplaagde hoofdstad. Ali Chahrour opent het festival met Told by my mother, een voorstelling met muziek, dans, beelden en verhalen van twee moeders die een cruciale rol speelden in de strijd tegen de oorlog, dood en vergetelheid die hun gezin bedreigden of troffen. Van dergelijke rampspoed is Beiroet nooit lang gespaard gebleven, maar in de twee jaar tussen de eerste repetities voor deze voorstelling en de première dit jaar in Beiroet en nu in Brussel, is de toestand in de Libanese hoofdstad stilaan onhoudbaar geworden.
Het gesprek dat we met Ali Chahrour voeren via zijn telefoon – die ginds in gang moet worden gehouden met de schaarse elektriciteit opgewekt door een generator – is hallucinant, ontnuchterend en bijna hopeloos.
Ali Chahrour: “De situatie is hier erg slecht. Vorige week waren er nog gevechten en schietpartijen niet ver van waar ik woon (het ging om protesten in de nasleep van de catastrofale explosie in Beiroet, die op 4 augustus 2020 minstens 220 doden en ruim 6.500 gewonden maakte en een groot deel van de stad verwoestte, red.). Nu is het weer stil, maar we weten niet wanneer het opnieuw zal beginnen. Want los van die gevechten wordt de toestand alleen maar erger.”
“Ook de explosie was een gevolg van de corruptie waarmee we hier al jaren geconfronteerd worden. Daarvoor kenden we al een van de grootste economische crisissen ooit. Sinds vijf maanden hebben we nauwelijks nog elektriciteit in onze huizen. De generator van ons gebouw kan vijf uur elektriciteit per dag leveren. Brandstof is zo schaars en duur dat we onze auto's niet kunnen gebruiken zoals we willen, en ook al de rest is enorm duur omdat de Libanese lira 150 procent van zijn waarde heeft verloren.”
Abbas heeft letterlijk voor de keuze gestaan of hij in deze voorstelling zou dansen of een martelaar zou worden op het slagveld
Heb je het ooit erger geweten?
Ali Chahrour: Nee. Ik ben 31 jaar en heb de burgeroorlog in de jaren 1970 dus niet meegemaakt. Wel de oorlog van 2006 (tussen Hezbollah en Israël, red.), maar dit is een ander soort oorlog. Wij kennen mensen die door de explosie zijn gestorven. Wie zijn huis na de explosie wil heropbouwen, doet dat met eigen geld, maar eigenlijk is dit geen plek meer waar je kan leven. Omdat ik van de stad houd, besloot ik te blijven, maar nu wordt het hard.
Als ik vandaag vrienden tegenkom, dan heb ik het gevoel dat we afscheid nemen, omdat de volgende keer iemand van ons zal zijn weggetrokken. Iedereen gaat weg uit Beiroet. Het lijken alleen de dommeriken die blijven. Tot nog toe was ik een van hen, maar nu heb ik geen hoop meer voor de stad en geloof ik niet meer in de kracht van de blijvers. Die houding getuigt van een toxische relatie met de stad, waar sluipschutters op het dak zitten, en hospitalen sluiten of geen medicatie meer hebben die niet astronomisch duur is. Alles wat ik in tien jaar gespaard heb, zit geblokkeerd bij de banken. En dan is er ook nog eens corona.
Welke plaats heeft jouw kunst nog in die omstandigheden?
Chahrour: Hier kunst maken was altijd al moeilijk, maar nu wordt het om verschillende redenen onmogelijk. Kunstenaars hebben geen middelen meer, en hebben andere zaken aan hun hoofd. De theaters zijn door de crisis niet in staat te overleven. Tegelijk voelen we de nood bij het publiek. Als we optreden is het altijd voor volle zalen, omdat dit nog een van de zaken is waarvoor mensen naar buiten willen komen.
Ali Chahrour over 'Told by my mother': “Het realiseren van deze voorstelling in zulke vreselijke omstandigheden is een overwinning voor ons team.”
Told by my mother gaat ook over de recente geschiedenis van Libanon.
Chahrour: De voorstelling vertelt twee waargebeurde verhalen van twee gezinnen, en centraal staat telkens de moeder die de kracht had om de moeilijkheden te trotseren en de moeite deed om de herinneringen en de verhalen van haar familie door te geven en te bewaren. Deze moeders dragen niet alleen het gewicht van de geschiedenis. Zonder hen zouden onze steden en landen hun eigen complexe geschiedenis ook niet kennen. Niet de grote politieke geschiedenis en niet de verhalen van beroemde individuen, maar de intieme familieverhalen van grote verliezen en kleine overwinningen in de huizen van Beiroet. De voorstelling is opgedragen aan alle vrouwen die de verhalen bewaren waar niemand het over heeft, omdat ze meestal binnen de beslotenheid van de eigen muren blijven.
Voor welke verhalen heb je gekozen?
Chahrour: Het ene is het verhaal van een gezin dat ondertussen is verdwenen. Het is het verhaal van mijn tante, die haar hele leven naar haar vermiste zoon Hassan heeft gezocht, tot ze twee jaar geleden zelf overleed. Het andere, dat we parallel daarmee vertellen, is dat van de nicht van mijn tante, Laila. Zij moest een van de grote partijen in Libanon weerstaan om haar zoon Abbas ervan te weerhouden om te gaan vechten in Syrië. Hij was voorbestemd om een vechter te worden en waarschijnlijk te sterven, maar nu staat hij op het podium en danst hij met zijn moeder. Dat is een van die kleine overwinningen waarover ik het had. Want het beschermen van een leven is een kleine overwinning.
Voor Abbas was het zelfs de eerste keer dat hij een voet in een theater zette. Zij zijn natuurlijk geen professionele performers, en het was emotioneel en fysiek een lang proces om tot hun tedere, gezamenlijke aanwezigheid op het podium te komen. De zoon heeft letterlijk voor de keuze gestaan of hij in deze voorstelling zou dansen of een martelaar zou worden op het slagveld. Twee dagen later kwam hij terug om te zeggen dat hij deze keuze gemaakt had. Terwijl zijn moeder zo lang geleefd heeft met de verwachting dat hij zou sterven.
In Beiroet kunst maken was altijd al moeilijk, maar nu wordt het onmogelijk. Er zijn geen middelen meer, en kunstenaars hebben andere zaken aan hun hoofd
Deze verhalen worden verteld door de betrokkenen zelf, en daarnaast zijn er dans, muziek en beeld.
Chahrour: Door de duidelijke narratieve draad is het inderdaad een heel andere performance dan degene die ik al gemaakt heb. De liedjes zijn Arabische volksliedjes, maar het zijn ook liedjes die mijn tante en haar zoon samen zongen in hun blije momenten, omdat ze allebei zo'n mooie stem hadden. Ik wil de details van de verhalen alle plaats geven, en de poëzie en de esthetiek ervan volop laten uitkomen door de dans, de visuals en de muziek, omdat ik Laila wilde omringen met alles wat nodig was om haar kleine overwinning te voelen. En dat dan samen te laten bestaan met de rouw en het verdriet om mijn tante en wat zij heeft doorgemaakt in de zoektocht naar haar zoon. Het is een combinatie van de grootste vreugde en het grootste verdriet, en op een persoonlijk niveau is het realiseren van deze voorstelling in zulke verschrikkelijke omstandigheden ook een kleine overwinning voor ons team.
TOLD BY MY MOTHER
12/11, 19.00, Bozar, www.bozar.be
Beirut Echoes: 12 > 15/11
Lees meer over: Podium, Events & Festivals, Ali Chahrour, Bozar, Beirut Echoes
