Bevestigd: concentratiescholen even goed als ‘witte'

De sociale samenstelling van een school heeft op lange termijn geen invloed op individuele prestaties. Dat blijkt uit een studie van de KU Leuven. In Brussel worden evenwel al jaren verschillende projecten opgestart om van concentratiescholen ‘gemengde scholen’ te maken. Is dat dan wel nodig? “Toch wel,” zegt de hoofdonderzoekster, “want het is misschien juist dankzij die projecten, dat we deze resultaten zien.”

Doctoraatsonderzoeker Griet Vanwynsberghe bestudeerde voor de KU Leuven de carrières van ruim tienduizend scholieren in lagere en secundaire scholen. Heel wat van die scholen liggen in Brussel. "Een leerling die naar een concentratieschool gaat, met voornamelijk anderstalige en kansarme leerlingen, ervaart daar op lange termijn geen nadeel van. Dat zien we als we kijken naar bijvoorbeeld de prestatie op wiskunde of het studietraject dat ze afleggen in het secundair onderwijs,” verklaart de onderzoekster.

Als leerlingen nog slechter presteren in het secundair onderwijs ligt dat dus niet aan de sociale samenstelling van hun oude basisschool, wel aan andere factoren zoals de persoonlijke sociaaleconomische achtergrond. Die zou bij 90 procent van de onderzochte leerlingen een rol hebben gespeeld. "Uit dit onderzoek blijkt dat ouders dus geen schrik mogen hebben om voor een concentratieschool te kiezen, want dat heeft geen invloed op prestaties," aldus Vanwynsberghe.

Op zich is dit geen nieuw gegeven. Gelijkaardige studies uit 2011 en 2012 kwamen tot dezelfde conclusie. Ook daar was de belangrijke toevoeging dat vooral de sociaaleconomische achtergrond van de ouders een rol speelt. Het verschil ligt in de methodiek, Vanwynsberghe keek naar de lange termijn: hoe presteren leerlingen tot 5 à 6 jaar na hun lagere schoolcarrière?

Brusselse projecten toch nodig
In Brussel leeft deze problematiek al jaren. Zo’n tien jaar geleden lanceerde Guy Vanhengel (Open VLD), in de VGC bevoegd voor onderwijs, al de website samennaarschool.be. Daarop konden ouders die de toenmalige kampeerscholen wilden vermijden elkaar vinden om samen in te schrijven in concentratiescholen. Het resultaat daarvan bleef evenwel beperkt.

In 2010 startte voormalig Molenbeeks schepen voor Nederlandstalig onderwijs Jef Van Damme (SP.A) het project 'Samen naar school in de buurt'. Doel was om vooral Nederlandstalige ouders (in de Brusselse context, lees: ‘witte ouders’) ertoe aan te zetten hun kind in een concentratieschool in de buurt in te schrijven. Na succes in Molenbeek werd dat project uitgebreid naar 35 scholen verspreid over het gewest.

Een ‘schoolvoorbeeld’ uit dat project is Basisschool Sint-Ursula in Laken. “Op vier jaar tijd hebben we Sint-Ursula zien transformeren van een concentratieschool tot een gemengde school,” vertelt enthousiaste ouder Nadia. Ze zet andere ouders aan om te overwegen dezelfde stap te zetten.

Maar de opvallendste strijd tegen het laissez-fairebeleid rond Brusselse concentratiescholen werd gevoerd door voormalig Vlaams onderwijsminister Pascal Smet (SP.A). Die wilde in 2011 niet weten van de afschaffing van het gelijke­onderwijskansendecreet (GOK). Met zijn Project Innoveren en Excelleren in Onderwijs (PIEO) startte Smet ook verschillende initiatieven op om concentratiescholen te veranderen in gemengde scholen, met wisselend succes.

Als het toch vooral de achtergrond van de leerling is die een rol speelt, kunnen we zulke projecten dan niet gewoon achterwege laten? “Dat zou ik zeker niet durven zeggen,” antwoordt Vanwynsberghe. “Ondank het aangetoonde belang van het achtergrond-criterium blijven zulke projecten erg belangrijk. Ons onderzoek bewijst zeker niet dat het GOK-beleid niet nodig is. Misschien is het net verantwoordelijk voor het gebrek aan verschillen tussen concentratie scholen en de rest. We mogen dus niet stoppen met zulke initiatieven.”

Interessant detail: volgens het PIEO ligt het geheim van de Brusselse concentratieschool ook bij de sterke taalkundige mix. Die is in concentratiescholen nog sterker aanwezig dan in de ‘witte scholen’. Ze is in Brussel ook sterker dan in Vlaanderen, meteen de reden waarom de Brusselse concentratiescholen het doorgaans beter doen dan Vlaamse. Het is nochtans die anderstaligheid waar veel ouders het moeilijk mee hebben bij een concentratieschool.