5 vragen over de nieuwe Brusselse slimme kilometerheffing

De Brusselse regering stelde Smartmove, de naam van de nieuwe Brusselse kilometerheffing, donderdag voor aan het publiek. Het kader is duidelijk, al moet er nog worden onderhandeld over de details. Wij beantwoorden 5 praktische vragen.

Het is een van de paradepaardjes uit het Brusselse regeerakkoord: de slimme kilometerheffing die donderdag door de Brusselse regering werd gepresenteerd. Hoewel het gaat om een gewestelijke belasting, staat heel het land in rep en roer. Vlaanderen nam al een resolutie aan waarin het zegt alle mogelijke juridische middelen te gebruiken om de Brusselse maatregel tegen te houden. En ook Wallonië ziet het niet zitten dat zijn inwoners straks een extra belasting zouden moeten betalen eens ze Brussel binnenrijden.

De grote lijnen van de plannen zijn al behoorlijk gedetailleerd. Het gaat om een variabele belasting waarbij automobilisten meer betalen naarmate ze meer kilometers rijden of een duurdere of meer vervuilende wagen hebben. Ook het uur waarop ze Brussel binnenrijden, maakt een verschil. BRUZZ maakte al een berekening van de kosten van de kilometerheffing voor verschillende scenario's, maar er blijven nog genoeg andere praktische vragen over.

1. Hoe gaat het systeem van de slimme kilometerheffing er praktisch uitzien en hoe kan het gecontroleerd worden?

Het kabinet van Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) spreekt over twee systemen: een digitaal systeem dat via een app werkt en dat via een gecompliceerde berekening een variabel bedrag berekent of een systeem van dagpassen waarbij gebruikers een forfaitair bedrag betalen.

Het eerste systeem is uiteraard het meest gedetailleerd en zou doorgaans ook het goedkoopst moeten uitkomen. Het oogt behoorlijk ambitieus om al die verschillende parameters (aantal kilometers, type wagen, uur van de dag) mee te nemen voor het bepalen van een verkeersbelasting. Automobilisten dienen een app te installeren waarmee hun smartphone gekoppeld wordt aan hun nummerplaat. Eens ze het gewest binnenrijden, wordt dat geregistreerd door camera’s langs de weg en wordt de app geactiveerd. De app registreert hoeveel kilometers er afgelegd worden en op welk uur dat gebeurt. Het type wagen is bekend vanwege de koppeling met de nummerplaat. Op basis van die parameters wordt per dag een totale kostprijs berekend die zichtbaar wordt in de app. De app zou dan weer gekoppeld moeten worden aan de belastingbrief van de burger.

Binnen het gewest wordt het aantal camera's dat de bewegingen van auto's registreert (ANPR-camera's) gevoelig verhoogd. Op die manier moeten ook de bewegingen van iedere Brusselaar die zich binnen het gewest verplaatst kunnen worden opgemerkt. Voor de uitbreiding van dat netwerk is al 93 miljoen euro voorzien in de begroting. Het kabinet van minister van Financiën Sven Gatz (Open VLD) stelt dat verdere technische details van het systeem nog bepaald moeten worden.

Het kabinet-Van den Brandt is ervan overtuigd dat dat technisch allemaal haalbaar moet zijn en stelt ook dat alle privacygevoelige informatie direct na berekening van het bedrag wordt gewist uit het systeem.

De app moet worden geïntegreerd in de Mobility as a Service (Maas) app waarin naast de kosten voor het autogebruik ook alternatieve vervoersmodi worden weergegeven. Vanaf 2022 moet het systeem operationeel zijn.

De andere optie is het aankopen van een dagpas. De kosten daarvan zijn enkel afhankelijk van het type voertuig. De dagpas zal digitaal en mogelijk ook fysiek te koop zijn. Het gaat om een forfaitair bedrag dat toelaat dat iemand een hele dag door het Brussels Gewest rondrijdt. Doorgaans zal een dagpas duurder zijn dan het variabele bedrag, tenzij iemand een hele dag rondjes zou willen rijden op de kleine ring.

2. En mensen zonder smartphone?

Die zullen een dagpas moeten aankopen of andere vervoersmiddelen gebruiken. Het gewest binnenrijden om de wagen op een park & ride te stallen, kan gratis. In eerste instantie zullen waarschuwingen worden uitgedeeld aan automobilisten die het gewest binnenrijden zonder dagpas of app. Ze kunnen op de dag zelf ook achteraf nog een dagpas kopen en worden daarover verwittigd. Hoe is nog niet duidelijk. Op termijn zullen er boetes worden uitgedeeld aan iedereen die zonder dagpas of app Brussel binnenrijdt.

3. Geldt de slimme kilometerheffing ook voor motoren, scooters of bromfietsen?

De kilometerheffing geldt enkel voor tweewielige bromfietsen van de klasse A en B: dat zijn motoren of quads. Alle scooters of bromfietsen tot 45 kilometer per uur vallen niet onder de regeling.

4. Wat betekent dit voor mensen met een bedrijfswagen?

Dat zal afhangen van het type contract dat zij hebben, volgens het kabinet-Van den Brandt. Het is volgens hen de bedoeling om het voor bedrijven fiscaal niet aantrekkelijk te maken om de kosten in te brengen. Het kabinet-Gatz stelt dat er over de impact voor bedrijfswagens momenteel nog niet veel kan worden gezegd.

Renta, de Belgische vereniging van voertuigenverhuurders, zegt dat de inverkeersteling en wegenbelasting van een bedrijfswagen nu inbegrepen is in de kosten van een leasewagen. Of werkgevers de volledige kilometerheffing of enkel de professionele kilometers zullen terugbetalen, is een van de vragen die zich volgens Renta stellen naar aanleiding van het nieuw in te voeren systeem.

Daarnaast stelt Renta dat de bestaande verkeersbelasting voor bedrijfswagens in Brussel niet zomaar kan worden afgeschaft ten gunste van de nieuwe kilometerheffing. Daarover is een akkoord met de andere gewesten nodig. "Hoewel de opbrengsten van de inverkeerstelling en de wegentaks ten gunste komen van het gewest waar een leasingmaatschappij gevestigd is, is de berekeningsmethode voor deze bedrijven vastgeklikt ten tijde van de regionalisering van de autobelastingen," zegt directeur Frank Van Gool. "Enkel een intergewestelijk akkoord kan daar verandering in brengen."

"Het Brussels Gewest zal dus ofwel een akkoord met de andere gewesten moeten sluiten als ze ook voor de leasemaatschappijen de belasting willen afschaffen ofwel blijven ze voor de leasemaatschappijen inverkeerstelling en wegenbelasting aanrekenen (bovenop de stadstol). In dit laatste geval zullen wij alle juridische mogelijkheden nagaan om deze ongelijkheid te onderzoeken."

5. Wat gebeurt er als ik over het stuk Brusselse Ring op Brussels grondgebied rijd?

De Brusselse Ring ligt voor het grootste gedeelte op Vlaams grondgebied, maar een klein gedeelte ervan ligt wel degelijk in Brussel. De Ring is echter vrijgesteld van de slimme kilometerheffing omdat het resultaat anders zou kunnen zijn dat mensen de Ring daar mijden door via kleinere wegen op Vlaams grondgebied te rijden. Om een kilometerheffing in te voeren op de gehele Brusselse Ring is overleg met Vlaanderen nodig. Overleg dat zoals bekend vooralsnog niets opgeleverd heeft.