Oekraïense Brusselaars vragen solidariteit: ‘Bang, maar we zagen dit wel aankomen'

In Brussel staan de komende dagen verschillende protesten van Oekraïners op til. In hun thuisland loopt de spanning op: Russisch president Vladimir Poetin is gestart met militaire acties en verklaart Oekraïne de oorlog. De Oekraïners in Brussel vragen nu onmiddellijke sancties van het Westen. “Iedereen wist dat dit eraan kwam, maar Europa vergat ons lijden.”

“Ik ben in Oekraïne geboren en mijn hele familie woont daar nog. Mijn zus, mijn ouders, mijn tante met haar gezin. Ze wonen in het westen van het land, dichtbij de grens met Polen, maar iedereen is bezorgd over wat er nog zal komen.” Iryna Khapko verhuisde in de jaren 90 naar Brussel voor de liefde. Vandaag woont ze met haar gezin in Huizingen in de Rand rond Brussel. Ze is nog altijd Brussels voorzitster van de vereniging van Oekraïense vrouwen in België.

“Gaat Poetin stoppen in het oosten of komt hij verder het land in? Ik geloof persoonlijk dat dit nog maar het begin is. Iedereen is zich aan het mobiliseren. Vrijwilligers bekijken hoe zij het leger kunnen bijstaan met humanitaire hulp,” zegt Khapko.

Vanuit Brussel is het bang afwachten voor de Oekraïense inwijkelingen. “Hier leeft misschien de indruk dat sommige gebieden geen gevaar lopen, maar dat klopt niet. De echte crisis is voor mensen in West-Oekraïne nog veraf, maar er zijn al soldaten uit elk klein dorp opgeroepen. Als zij sterven, worden hun lichamen naar die dorpen teruggebracht. De oorlog sluipt in elk hoekje,” vertelt Vasyl Zubaka. Hij woont nu bijna vier jaar in Schaarbeek en werkt hier voor een Europese instelling. Dat doet hij onder zijn tweede, Duitse nationaliteit.

“Mijn moeder en zus wonen nog in Oekraïne op de grens met Slowakije. Ze hopen dat hun dorp pas het allerlaatste doelwit voor Poetin wordt, maar ze zijn de blijvende dreiging uiteraard beu. De oorlog zorgt bovendien voor economische stress. Mijn zus vreest voor haar job,” zegt Zubaka.

Niet verrast

Wat de Oekraïners in Brussel benadrukken, is dat de oorlog sinds 2014 nooit is gestopt. Sinds de annexatie van het schiereiland de Krim zijn in het land meer dan 1,5 miljoen mensen ontheemd. “Iedereen kent wel iemand die uit het oosten is moeten vluchten naar het westen van het land. Ik heb vrienden van wie familieleden nog altijd in de gevangenis zitten,” zegt Zubaka. Nu het conflict verder escaleert houdt de Europese Unie al rekening met een verdere vluchtelingenstroom, in de eerste plaats richting Polen.

“Wij zijn teleurgesteld: iedereen wist dat dit eraan kwam, maar Europa vergat het lijden van de Oekraïners,” zegt Zubaka. “Rusland heeft het internationaal recht geschonden in 2014. En zonder gezamenlijke reactie van de democratische landen leek het alsof ze hun gang konden gaan. Er is geen enkele rode lijn die ik Poetin niet meer zie overschrijden."

“Ik ga deze week nog een brief schrijven naar de NAVO,” zegt Marta Barandiy. Zij werkt in Brussel voor Promote Ukraine, een vereniging die Oekraïne op de democratische kaart wil zetten door middel van betogingen, belangenbehartiging en onafhankelijke berichtgeving. “Oekraïners in Brussel zijn niet gechoqueerd. Wij wisten al acht jaar dat dit eraan kwam, zolang er geen sancties kwamen.”

Nieuwe betogingen

De Brusselse Oekraïners kwamen afgelopen woensdag en zaterdag al betogen aan de Kunstberg en het Europees parlement. Op woensdag 2 maart is een nieuwe protestactie voorzien, samen met verenigingen uit Wit-Rusland, Georgië en Moldavië. “Aan het eind van de rit delen wij dezelfde tragedie. En met hoe meer we ons verzetten, hoe beter,” zegt Vasyl Zubaka.

Dit jaar is het honderd jaar geleden dat de vroegere Sovjet-Unie het licht zag. De vrees zit erin dat Russisch president Poetin van een heropbouw van die unie droomt. “Wij zijn bang dat Oekraïne nooit veilig zal zijn als buurland van Rusland. Daarom is dat NAVO-lidmaatschap zo belangrijk,” zegt Marta Barandiy.

Met de protesten eisen de Oekraïners onmiddellijke economische sancties tegen Rusland. “Duw Rusland uit SWIFT (het internationaal betaalsysteem, red.), blokkeer Poetins vastgoed in Europa en neem sancties naar zijn dichte omgeving toe. Zodat zij geen visa meer krijgen in Europa en zodat hun investeringen worden stilgelegd,” zegt Barandiy. “Dat deze situatie zodanig is geëscaleerd, komt doordat Europa noch andere landen veel hebben gedaan om Poetin te stoppen,” vindt ook Iryna Khapko.

Democratisch probleem

De ernst van de huidige situatie is inmiddels beter doorgedrongen bij Europa, erkennen de Brusselse Oekraïners. Er zijn dinsdag eerste economische sancties genomen. Zo schort Duitsland de omstreden gaspijplijn Nord Stream 2 vanuit Rusland op. “Een goede eerste stap, maar Duitsland had er eigenlijk nooit aan moeten beginnen. Dit project gaf Poetin de indruk dat hij ondanks internationale misdrijven gewoon business as usual kon voeren,” vindt Vasyl Zubaka.

Hij vraagt in Brussel om meer solidariteit. “Ik heb het gevoel dat er al begrip is, maar ondertussen lijken de Belgen nog altijd meer te geven om hun gas- of elektriciteitsprijzen dan over het leven of welzijn van de Oekraïners. Solidariteit is erg belangrijk, maar die is er nu niet,” zegt Zubaka.

Het probleem stopt dan ook niet aan de grens met Europa, zeggen de Brusselse Oekraïners. “Wat Poetin doet, gaat niet alleen over Oekraïne. Hij overtreedt alle mogelijke internationale wetten en stelt de democratie in vraag,” zegt Iryna Khapko. “Als hij zich dat permitteert, wat komt er dan nog? Oekraïne is het laatste land dat Europa kan bufferen tegen het Russische imperium. Ik zie deze crisis vooral als het verdedigen van de democratie in de wereld. Oekraïne is altijd één land geweest, wij willen zelf onze toekomst bepalen. Dat is volgens mij een normaal gebeuren.”