Philippe Close in Oekraïne: 'Hun vastberadenheid is ongelofelijk'

Deze week bracht Brussels burgemeester Philippe Close (PS) drie dagen door in Oekraïne. Dat deed hij in het gezelschap van een delegatie van het Sint-Pietersziekenhuis. Of de drie ton hulpgoederen en de twee ambulances die ze schonken, een verschil op het terrein maken? “Elke vorm van hulp is welkom.”

Wat bracht u ertoe om naar een oorlogsgebied te reizen?
Philippe Close: De voorbije weken had ik al heel wat contact met de Oekraïense ambassade. Onder meer over de 70 vrachtwagens met hulpgoederen die vanuit Paleis 11 (Brussels Expo) naar Oekraïne vertrokken zijn. Er werd me voorgesteld om contact te nemen met Vitali Klitsjko, de burgemeester van Kiev. Dat leek me een goed idee. Zeker als wij vanuit Brussel iets concreets voor Kiev zouden kunnen betekenen.

Zo ontstond het idee om onze Brusselse expertise op het vlak van medische spoeddiensten met Oekraïne te delen. Ik heb aan Catherine Bosman van het UMC Sint-Pietersziekenhuis gevraagd om me te vergezellen. Zij is gespecialiseerd in spoedgeneeskunde en traumaverwerking. Samen zouden we contacten met ziekenhuizen ter plaatse kunnen leggen en samenwerkingsverbanden tot stand brengen.

Heeft u niet even geaarzeld om te vertrekken?
Close: Heel even. Maar zodra ik wist dat wij met onze geneeskundige expertise iets betekenisvols aan de Oekraïners konden aanbieden, was het voor mij duidelijk: dit is een humanitaire missie waar we voor gaan. Met de hulp van onze brandweer en de diensten van Pascal Smet zijn we er in geslaagd om drie ton medicijnen en twee ambulances aan Oekraïne te bezorgen.

Wat heeft u ter plekke gezien?
Close: Voor alle duidelijkheid: we bevonden ons niet aan de frontlinie. Maar op de plaatsen waar we kwamen, waren de sporen van de oorlog duidelijk zichtbaar. Een indrukwekkende ervaring. Al die checkpoints waar je door moet. Al die vernielde huizen en dan al dat menselijk leed dat haast niet te beschrijven is.

In de ziekenhuizen zie je mensen met geamputeerde ledematen, families die uit elkaar gerukt zijn en mensen die proberen te herstellen van een traumatische ervaring. Zo was er een vrouw die me vertelde dat zij en haar man in de auto beschoten werden. Zij overleefde het. Haar man niet. Vier uur heeft ze zich met haar overleden echtgenoot in de auto verschanst. Dat soort beklijvende verhalen doen je inzien wat oorlog echt inhoudt. Er is de gruwel. En tegelijkertijd gaat het leven ook gewoon door.

Wat heeft u op het terrein uit uw gesprekken met de Oekraïners kunnen vaststellen?
Close: Ze hechten heel veel waarde aan onze solidariteit. Ze zijn ook heel Europees gezind. Dat merk je aan de vele Europese vlaggen die je er ziet. Een belangrijke boodschap die ze willen overbrengen is dat het begin van de oorlog zich al situeert toen de Krim in 2014 geannexeerd werd. Wat mij vooral trof, was de veerkracht en de wilskracht van Oekraïense bevolking. Terwijl ze nog volop oorlog aan het voeren zijn, maken ze ook al plannen over de heropbouw van hun land. Ze willen koste wat kost hun land verdedigen en deel uitmaken van Europa. En ze willen ons doen inzien dat de toekomst van Europa van hen afhangt.

Hoe kijken ze naar 9 mei? De dag waarop Rusland de overwinning op nazi-Duitsland herdenkt?
Close: Met angst wachten ze af wat er op die dag zal gebeuren. Gaat Poetin op die dag een blitzaanval inzetten? Die vraag houdt hen wel degelijk bezig. In de gesprekken merk je hoe bezorgd ze zijn over de impact van de Russische propagandamachine. Die draait op volle toeren. Ze beseffen maar al te goed hoe die de agressie en oorlog voedt.

Maar de belangrijkste boodschap die ze ons willen meegeven is dat ze elke hulp die we hun kunnen geven, verwelkomen. Hun minister van Cultuur vroeg me of we voor de Oekraïense vluchtelingen een bibliotheek zouden kunnen oprichten. Zodat ze met hun thuisland kunnen verbonden blijven. Het lijkt iets kleins binnen een oorlogscontext, maar de connectie met hun landgenoten kunnen behouden is cruciaal in hun strijd. Het lijkt wel alsof de Oekraïners zich allesbehalve als slachtoffers gedragen. (Lees verder onder de tweet)

Niettegenstaande hun land binnengevallen en gebombardeerd werd. Dat klopt helemaal. Gisteren sprak ik met twee gewonde soldaten. Hun boodschap was helder: zo snel ze kunnen, trekken ze terug naar het front. Ook bij de burgers in Boetsja, een plek waar meer dan 500 slachtoffers vielen, zag ik een enorme veerkracht. Het is pakkend om te zien hoe ze elkaar ondersteunen. Opvallend is dat ze niet veel over hun traumatische ervaringen spreken, maar het wel over de toekomst hebben.

We konden ook even spreken met een vrouw wiens beide benen geamputeerd moesten worden. Het belette haar niet om voor de toekomst te kiezen en in het ziekenhuis met haar verloofde te trouwen.

Hoe is de toestand op dit moment in de ziekenhuizen?
Close: Hun ziekenhuizen zijn nog steeds operationeel. In het algemeen beschikken ze over een goede infrastructuur. Maar door de grote aantallen gewonden, hebben ze nood aan extra medische apparatuur. We vernamen dat ze een revalidatieprogramma ontwikkeld hebben waarbij Europese landen hen zullen helpen bij het genezingsproces van oorlogsslachtoffers. Ik ga met minister Frank Vandenbroucke kijken welke rol België daarin kan spelen.

Welke andere humanitaire noden zijn op dit moment prangend?
Close: Ik denk aan de verhalen van vrouwen die verkracht worden. Dat is precies een domein waarin Catherine Bosman gespecialiseerd is. We zijn aan het kijken hoe we psychologen ter plaatse kunnen opleiden, zodat we onze ervaring op het vlak van traumaverwerking met de zorgverleners in Oekraïne kunnen delen. Het idee is gelanceerd. We gaan nu kijken hoe we het kunnen uitrollen.

Welke andere initiatieven kan Brussel Stad nemen om Oekraïne te helpen?
Close: Tijdens ons bezoek hebben we ons vooral gefocust op medische hulpverlening. We hebben het ook gehad over ondersteuning van scholen. Maar omdat de schoolgebouwen vandaag vooral voor het herbergen van vluchtelingen gebruikt worden, is er enkel nog afstandsonderwijs. We onthouden alvast de kernboodschap die we meekregen: alle hulp is welkom. Materiële hulp is belangrijk. Maar ook het gevoel dat ze door ons ondersteund worden, is levensnoodzakelijk.

Je herinnert je nog het liefdadigheidsevenement dat op 10 maart plaatsvond aan de voet van het Atomium. Er werd toen 100.000 euro ingezameld om de meest kwetsbare mensen in Oekraïne te helpen. Ook al is dat bedrag niet toereikend om het grote leed te compenseren, het betekent enorm veel voor de mensen in Oekraïne.

Het is een bewijs dat we aan hun kant staan. En dat voedt hun wilskracht. De wilskracht van de Oekraïners is cruciaal om deze oorlog te winnen. Hoe is het daarmee gesteld op dit moment? Hun vastberadenheid is ongelofelijk. Ik ben niemand tegengekomen die geen moed toonde om door te gaan met de strijd.

Waar halen ze de moed om te blijven strijden tegen een vijand die militair zoveel sterker staat?
Close: Ze zijn zich maar al te goed bewust dat ze deze strijd moeten winnen. Anders kunnen ze hun vrijheid en de waarden waar ze voor staan, vergeten. Hoe vaak hebben we ze niet horen zeggen dat zij voor onze Europese waarden strijden. En zichzelf als Europeaan zien. De recentste uitspraken van Poetin, de 33 miljard extra middelen die Biden aan Oekraïne wil geven en het Europees embargo op Russische olie doen dit conflict in een nieuwe fase belanden. Hoe kijkt u naar die escalatie? Je begrijpt dat we die oorlog niet willen financieren en daarom bepaalde maatregelen moeten nemen. De verklaring van Ursula von der Leyen is dan ook belangrijk. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat we niet in eigen voet schieten. Alternatieve manieren om onze landen van energie te voorzien, blijven cruciaal. (Lees verder onder de foto)

Als Europese burger voelen we ons machteloos tegenover de huidige situatie en mogelijke escalatie. Herkent u het gevoel?
Close: En toch kunnen we een verschil maken. Door hulpmiddelen of voeding te sturen. Door een Oekraïense vluchteling op te vangen. Of door een gift te doen. Of door Artsen zonder Grenzen te steunen. Zij maken het onder meer mogelijk dat de gewonden in Oekraïne naar de ziekenhuizen vervoerd worden. We kunnen dus wel degelijk iets doen.

Wat zal u zich van deze reis blijven herinneren?
Close: Ze toont dat relaties tussen steden steeds belangrijker worden. Men zegt wel eens dat de 19de eeuw de eeuw van de grote rijken was en de 20ste eeuw die van de naties. De 21ste lijkt die van de steden te worden. Voor mij is de grote les alvast dat we op alle niveaus zaken in beweging kunnen zetten. En dat we onze solidariteit met de Oekraïners ook vanuit onze stad vorm kunnen geven.

Wat heeft deze reis met u als mens gedaan?
Close: Als je ziet hoe een explosie een mensenleven in een paar seconden kan beëindigen of voor altijd kan beschadigen, dan besef je de echte waarde van vrede. Dan weet je dat vrede meer dan ooit nodig is.